Lịch sử 12 Bài 26: Đất nước trên đường đổi mới đi lên chủ nghĩa xã hội (1986-2000)

a. Hoàn cảnh lịch sử

- Thế giới:

• Có những thay đổi to lớn toàn diện nhất là chịu tác động mạnh mẽ của cách mạng khoa học – kĩ thuật.
• Chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô, Đông Âu khủng hoảng toàn diện, trầm trọng….

- Việt Nam: Sau 2 kế hoạch 5 năm (1976 – 1985), đất nước ta lâm vào tình trạng khủng hoảng…

→ Đảng và nhà nước ta phải tiến hành đổi mới toàn diện, đồng bộ từ kinh tế, chính trị, tư tưởng, văn hóa…

b. Đường lối đổi mới của Đảng

- Kinh tế:

• Xóa bỏ cơ chế quản lí kinh tế tập trung quan liêu bao cấpàhình thành cơ chế thị trường
• XD nền kinh tế quốc dân với cơ cấu nhiều ngành nghề, nhiều quy mô, trình độ công nghệ...
• Phát triển kinh tế hàng hóa nhiều thành phần theo định hướng XHCN
• Mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại...

- Chính trị:

• Xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN: nhà nước của nhân dân...
• Xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa => Quyền lực thuộc về nhân dân...
• Thực hiện chính sách đại đoàn kết dân tộc, chính sách đối ngoại hòa bình, hữu nghị, hợp tác...

- Ý nghĩa:

• Đáp ứng yêu cầu của lịch sử
• Phù hợp, phát huy được quyền làm chủ về kinh tế của nhân dân
• Khơi dậy tiềm năng và sức sáng tạo của quần chúng để phát triển sản xuất...
• Tạo thêm việc làm cho người lao động và tăng thêm sản phẩm cho xã hội.

Đại hội VI (12-1986) mở đầu công cuộc đổi mới

Nội dung đại hội:

• Khẳng định tiếp tục đường lối chung CM xã hội chủ nghĩa và đường lối xây dựng kinh tế xã hội chủ nghĩa đề ra từ đại hội IV và V.
• Tiếp tục được cụ thể hóa trên cơ sở nâng cao nhận thức về đặc điểm thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.

- Thực hiện bằng được 3 chương trình kinh tế lớn:

• Lương thực, thực phẩm
• Hàng tiêu dùng
• Hàng xuất khẩu
• Kết quả bước đầu của công cuộc đổi mới

- Kinh tế:

• Lương thực, thực phẩm: Trước 1988 thiếu ăn, 1988 nhập 45 vạn tấn. Đến năm 1989 đáp ứng đủ nhu cầu.. → Xuất khẩu 1,5 triệu tấn gạo.
• Hàng hóa trên thị trường phong phú đa dạng, lưu thông tương đối thuận tiện
• Kinh tế đối ngoại phát triển mạnh, mở rộng hơn về quy mô, hình thức...
• Kiềm chế được lạm phát
• Bước đầu đã hình thành nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, vận hành cơ chế thị trường có sự quản lí của nhà nước

- Chính trị: Sắp xếp lại bộ máy nhà nước các cấp ở Trung ương đến địa phương.

- Khó khăn và yếu kém:

• Nền kinh tế còm mất cân đối, lạm phát còn cao, lao động  thiếu việc làm...
• Chế độ tiền lương bất hợp lý.
• Sự nghiệp văn hóa có những mặt tiếp tục xuống cấp, tệ nạn tham nhũng, hối lộ...chưa được khắc phục.

Câu 1: Việt Nam thực hiện đường lối đổi mới trong hoàn cảnh đất nước và thế giới như thế nào?

Gợi ý trả lời

- Thế giới:

• Chịu tác động mạnh mẽ của cuộc cách mạng khoa học  - kĩ thuật nên có những thay đổi to lớn và toàn diện. 
• Chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô, Đông Âu khủng hoảng toàn diện, trầm trọng đòi hỏi Đảng và Nhà nước ta phải tiến hành đổi mới.

- Việt Nam:

• Cách mạng xã hội chủ nghĩa ở nước ta đạt được nhiều thành tựu quan trọng trên nhiều lĩnh vực song cũng gặp không ít khó khăn. 
• Sau 2 kế hoạch 5 năm (1976 – 1985), đất nước ta lâm vào tình trạng khủng hoảng, trước hết là khủng hoảng kinh tế - xã hội.

→ Đảng và nhà nước ta phải tiến hành đổi mới toàn diện, đồng bộ từ kinh tế, chính trị, tư tưởng, văn hóa…

Câu 2: Hãy nêu nội dung đường lối đổi mới kinh tế và chính trị của Đảng?

Gợi ý trả lời

Nội dung đường lối đổi mới kinh tế và chính trị của Đảng:

- Về kinh tế:

• Xóa bỏ cơ chế quản lí kinh tế tập trung quan liêu bao cấpàhình thành cơ chế thị trường
• XD nền kinh tế quốc dân với cơ cấu nhiều ngành nghề, nhiều quy mô, trình độ công nghệ...
• Phát triển kinh tế hàng hóa nhiều thành phần theo định hướng XHCN
• Mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại...

- Về chính trị:

• Xây dựng nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa : nhà nước của nhân dân...
• Xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa => Quyền lực thuộc về nhân dân...
• Thực hiện chính sách đại đoàn kết dân tộc, chính sách đối ngoại hòa bình, hữu nghị, hợp tác...

Câu 3: Nêu nhiệm vụ mà mục tiêu của từng kế hoạch Nhà nước 5 năm: 1986 – 1990, 1991 – 1995, 1996 – 2000.

Gợi ý trả lời

- Giai đoạn 1986 – 1990

• Nhiệm vụ, mục tiêu: tập trung sức người, sức của thực hiện Ba chương trình kinh tế về lương thực thực phẩm, hàng tiêu dùng, hàng xuất khẩu. Muốn vậy thì nông-lâm-ngư nghiệp phải được đặt đúng vị trí hàng đầu. Nông nghiệp được xem là mặt trận hàng đầu và được ưu tiên về vốn đầu tư, về năng lực, vật tư, lao động kỹ thuật.

- Giai đoạn 1991 – 1995

• Đẩy lùi và kiểm soát được lạm phát. Ổn định, phát triển và nâng cao hiệu quả sản xuất xã hội. Ổn định và từng bước cải thiện đời sống của nhân dân. Bắt đầu có tích lũy từ nội bộ nền kinh tế.
• Phát huy sức mạnh các thành phần kinh tế, đẩy mạnh Ba chương trình kinh tế với nội dung cao hơn và từng bước xây dựng cơ cấu kinh tế mới theo yêu cầu công nghiệp hóa.

- Giai đoạn 1996 – 2000:

• Đẩy mạnh đổi mới toàn diện và đồng bộ, phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần.
• Phấn đấu đạt và vượt mục tiêu tăng trưởng kinh tế nhanh, hiệu quả cao và bền vững.
• Giải quyết những vấn đề bức xúc về xã hội. Cải thiện đời sống nhân dân. Nâng cao tích lũy nội bộ từ nền kinh tế.

Những nội dung chính các em cần nắm sau bài học này là:

• Đường lối đổi mới đất nước của Đảng
• Thành tựu, khó khăn và yếu kém của kế hoạch 5 năm (1986 - 1990)