Địa lí 11 Bài 11: Tự nhiên, dân cư và xã hội

a. Vị trí địa lí và lãnh thổ

- Nằm ở phía Đông-Nam châu Á, tiếp giáp Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương, cầu nối giữa lục địa Á-Âu với lục địa Úc.

- Đông Nam Á bao gồm hệ thống bán đảo, đảo, quần đảo xen giữa biển rất phức tạp.

- Đông Nam Á có vị trí quan trọng, nơi giao thoa của nhiều nền văn hóa lớn, nơi các cường quốc cạnh tranh ảnh hưởng.

- Diện tích: 4,5 triệu km².

- Gồm 11 quốc gia: Việt Nam, Lào, Campuchia, Singapo, Thái Lan, Mianma, Malaysia, Indonexia, Philippin, Brunay, Đông timo.

b. Đặc điểm tự nhiên

• Đông Nam Á lục địa

- Địa hình bị chia cắt mạnh bởi các dãy núi chạy theo hướng Tây Bắc – Đông Nam hoặc Bắc – Nam, xen giữa núi là các thung lũng rộng, ven biển có đồng bằng phù sa màu mỡ.

- Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa.

- Khoáng sản nhiều than đá, dầu mỏ, sắt, thiếc…

• Đông Nam Á biển đảo

- Nhiều đảo với nhiều núi lửa, ít sông lớn nên ít đồng bằng lớn.

- Khí hậu xích đạo và nhiệt đới ẩm.

- Khoáng sản nhiều than đá, dầu mỏ, sắt, thiếc, đồng...

c. Đánh giá điều kiện tự nhiên của Đông Nam Á

• Thuận lợi

- Phát triển nông nghiệp nhiệt đới.

- Phát triển kinh tế biển (trừ Lào).

- Nhiều khoáng sản, thuận lợi phát triển công nghiệp.

- Nhiều rừng, tạo điều kiện phát triển lâm nghiệp.

- Phát triển du lịch.

• Khó khăn

- Thiên tai: Động đất, núi lửa, bão, lũ lụt…

- Suy giảm rừng, xói mòn đất…

• Biện pháp

- Khai thác và sử dụng hợp lí tài nguyên.

- Phòng chống, khắc phục thiên tai.

a. Dân cư

- Dân số đông, mật độ cao.

- Tỉ suất gia tăng tự nhiên còn cao nhưng đang suy giảm.

- Dân số trẻ, số dân trong độ tuổi lao động cao → Nguồn lao động tuy dồi dào nhưng trình độ còn hạn chế → Ảnh hưởng tới vấn đề việc làm và nâng cao chất lượng cuộc sống.

- Phân bố dân cư không đều: tập trung ở đồng bằng, ven biển, vùng đất đỏ.

b. Xã hội

- Các quốc gia có nhiều dân tộc

- Một số dân tộc phân bố rộng → ảnh hưởng quản lí, xã hội, chính trị.

- Là nơi giao thoa của nhiều nền văn hóa và tôn giáo lớn.

- Phong tục, tập quán, sinh hoạt văn hóa có nhiều nét tương đồng. 

Câu 1: Dựa vào hình 11.1, hãy cho biết khu vực Đông Nam Á tiếp giáp với các biển và đại dương nào? Nêu ý nghĩa của biển và đại dương đối với sự phát triển kinh tế-xã hội của khu vực?

Gợi ý làm bài

- Đông Nam Á tiếp giáp với biển và đại dương:

+ Biển Đông.

+ Thái Bình Dương.

+ Ấn Độ Dương.

- Ý nghĩa:

+ Thuận lợi để giao lưu phát triển kinh tế - xã hội giữa các nước trong khu vực và trên thế giới bằng đường biển.

+ Cung cấp nguôn tài nguyên phong phú, phát triển tổng hợp các ngành kinh tế biển (khai thác dầu mỏ, đánh bắt, nuôi trồng thuỷ sản, giao thông biển và du lịch biển…).

+ Biển và đại dương là nguồn dự trữ nhiệt ẩm dồi dào, có vai trò điều hòa khí hậu, mang lại lượng mưa lớn cho khu vực Đông Nam Á ⟶ hoạt động sinh sống và phát triển kinh tế diễn ra thuận lợi hơn.

Câu 2: Dựa vào lược đồ “Các nước trên thế giới” trang 4,5 sgk ghi tên các quốc gia thuộc Đông Nam Á lục địa, Đông Nam Á hải đảo.

Gợi ý làm bài

- Các quốc gia thuộc Đông Nam Á lục địa: Mi – an – ma, Lào, Cam-pu-chia, Thái Lan, Việt Nam.

 - Các quốc gia thuộc Đông Nam Á hải đảo: Xin–ga–po, In–đô–nê–xi–a, Bru–nây, Đông–ti–mo, Phi–lip–pin, Ma–lai–xi–a.

Câu 3: Việc phát triển giao thông của Đông Nam Á lục địa theo hướng đông –tây có những ảnh hưởng gì đối với sự phát triển kinh tế - xã hội?

Gợi ý làm bài

Lãnh thổ bị chia cắt mạnh bởi các dãy núi hướng tây bắc-đông nam, việc phát triển giao thông theo hướng đông –tây giúp nối liền các quốc gia với nhau (Việt Nam, Thái Lan, Lào, Campuchia và Mianma) , thúc đẩy hoạt động giao lưu phát triển kinh tế - xã hội theo hướng đông –tây giữa các quốc gia, đặc biệt ở những vùng núi khó khăn.

Câu 4: Khí hậu của Đông Nam Á có những thuận lợi và khó khăn gì đối với sự phát triển kinh tế?

Gợi ý làm bài

• Thuận lợi:

- Khí hậu nhiệt đới gió mùa với nguồn nhiệt ẩm dồi dào, lượng mưa lớn thuận lợi cho phát triển trồng trọt (cây lúa nước, các loại cây công nghiệp lâu năm, hằng năm..).

- Khí hậu có sự phân hóa đa dạng tạo nên cơ cấu cây trồng và vật nuôi đa dạng.

• Khó khăn:

- Khí hậu nóng ẩm cũng là điều kiện để sâu bệnh phát triển mạnh.

- Thiên tai bão nhiệt đới, mưa lớn gây sạt lở, ngập lụt vùng đồng bằng và lũ quét, lũ ống vùng núi.

Sau bài học cần nắm các nội dung sau:

- Xác định được vị trí địa lý, phạm vi lãnh thổ khu vực Đông Nam Á.

- Trình bày được đặc điểm tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên và phân tích được những thuận lợi, khó khăn của chúng đối với sự phát triển kinh tế.

- Trình bày được các đặc điểm dân cư, xã hội Đông Nam Á.