Giải bài tập SGK Sinh học 12 Bài 18: Chọn giống vật nuôi và cây trồng dựa trên nguồn biến dị và tổ hợp

Nguồn biến dị di truyền của quần thể vật nuôi được tạo ra bằng những cách nào?

Phương pháp giải

Nguồn biến dị di truyền của quần thể vật nuôi thường là biến dị tổ hợp. 

Hướng dẫn giải

• Tạo giống thuần dựa trên nguồn biến dị tổ hợp: chọn giống từ lâu đã tạo ra các dòng thuần chủng khác nhau, rồi sau đó lai giống và chọn lọc ra những tổ hợp gen mong muốn. Những cá thể có tổ hợp gen mong muốn sẽ được cho tự thụ phấn hoặc giao phối gần để tạo ra các giống thuần chủng.
• Tạo giống lai có ưu thế lai cao: Hiện tượng con lai có năng suất, sức chống chịu, khả năng sinh trưởng và phát triển cao vượt trội so với các dạng bố mẹ được gọi là ưu thế lai.
• Phương pháp tạo biến dị bằng tác nhân gây đột biến ít được sử dụng. Vì phần lớn các tác nhân gây đột biến gây hại đối với động vật.

Thế nào là ưu thế lai?

Phương pháp giải

- Ưu thế lai là hiện tượng con lai có năng suất, phẩm chất, sức chống chịu, khả năng sinh trưởng và phát triển vượt trội so với các dạng bố mẹ.

- Đặc điểm của ưu thế lai:

• Ưu thế lai thể hiện rõ nhất ở F1 sau đó giảm dần qua các thế hệ
• Ưu thế lai cao nhất thể hiện ở lai khác dòng

Hướng dẫn giải

Hiện tượng con lai có năng suất, sức chống chịu,khả năng sinh trưởng và phát triển cao vượt trội so với các dạng bố mẹ được gọi là ưu thế lai.

Nêu phương pháp tạo giống lai cho ưu thế lai?

Phương pháp giải

- Bước 1: Tạo dòng thuần chủng bằng cách cho tự thụ phấn hoặc giao phối gần qua 5 – 7 thế hệ.

- Bước 2: Cho các dòng thuần chủng lai với nhau. Tùy theo mục đích người ta sử dụng các phép lai:

+ Lai khác dòng đơn: cho hai dòng thuần chủng lai với nhau thu được F₁: Dòng thuần A x Dòng thuần B →  Con lai F₁

+ Lai khác dòng kép: cho lai nhiều dòng thuần chủng khác nhau và cho con lai của chúng lai với nhau thu được đời con

• Dòng thuần A x Dòng thuần B →  Con lai C
• Dòng thuần D x Dòng thuần E → Con lai F
• Cho con lai C x Con lai F → Con lai G

- Bước 3: Chọn các tổ hợp có ưu thế lai mong muốn

Hướng dẫn giải

Phương pháp tạo giống lai cho ưu thế lai:

• Bước 1: Tạo dòng thuần chủng bằng cách cho tự thụ phấn hoặc giao phối gần qua 5 – 7 thế hệ.
• Bước 2: Cho các dòng thuần chủng lai với nhau
• Bước 3: Chọn các tổ hợp có ưu thế lai mong muốn

Tại sao ưu thế lai lại thường cao nhất ở F1 và giảm dần ở đời sau?

Phương pháp giải

Các cá thể ở F₁ dị hợp về tất cả các cặp gen

Hướng dẫn giải

• Ưu thế lai thường cao nhất ở F₁ và giảm dần ở đời sau là do:
• Khi ta cho lai hai dòng thuần chủng; F₁ sẽ mang kiểu gen dị hợp => tổ hợp tất cả các tính trội của bố và mẹ, tại F₁ thì tập hợp được các gen trội và chỉ có đời F₁ tỉ lệ này cao nhất. 
• Tại F₂, F₃... đồng hợp tăng; dị hợp giảm; xuất hiện các kiểu gen đồng hợp gây hại qua các thế hệ; ưu thế lai giảm dần.

Câu nào dưới đây giải thích về ưu thế lai là đúng?

A. Lai hai dòng thuần chủng với nhau sẽ luôn cho ra con lai có ưu thế lai cao

B. Lai các dòng thuần chủng khác xa nhau về khu vực địa lí luôn cho ưu thế lai cao

C. Chỉ có một số tổ hợp lai giữa các cặp bố mẹ nhất định mới có thể cho ưu thế lai

D. Người ta không sử dụng con lai có ưu thế lai cao làm giống vì con lai thường không đồng nhất về kiểu hình

Phương pháp giải

- Ưu thế lai là hiện tượng con lai có năng suất, phẩm chất, sức chống chịu, khả năng sinh trưởng và phát triển vượt trội so với các dạng bố mẹ.

- Đặc điểm của ưu thế lai

• Ưu thế lai thể hiện rõ nhất ở F₁ sau đó giảm dần qua các thế hệ
• Ưu thế lai cao nhất thể hiện ở lai khác dòng

Hướng dẫn giải

- Xét các phương án:

• A, B Sai, chỉ những phép lai nhất định mới cho ra đời con có ưu thế lai cao: VD: AA x AA ⟹ AA không có ưu thế lai cao
• D sai, con lai không được dùng làm giống vì kiểu gen không thuần chủng, dễ gây ra thoái hóa giống vì kiểu gen của chúng dị hợp

→ Đáp án C