Giải bài tập SGK Sinh học 9 Bài 44: Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật

- Các sinh vật cùng loài hỗ trợ và cạnh tranh lẫn nhau trong những điều kiện nào?

Phương pháp giải

- Xem lại mối quan hệ giữa các sinh vật. Chỉ ra mối quan hệ hỗ trợ và cạnh tranh lẫn nhau giữa các sinh vật cùng loài.

Hướng dẫn giải

- Hỗ trợ khi sinh vật sống với nhau thành nhóm tại nơi có diện tích (hoặc thể tích) hợp lí và có nguồn sống môi trường cung cấp đầy đủ cho sinh vật. Chúng hỗ trợ nhau để cùng tồn tại, phát triển như kiếm mồi, chống lại kẻ thù, báo hiệu nhau nơi trú ẩn tốt…

- Cạnh tranh xảy ra khi số lượng cá thể tăng lên quá cao dẫn tới thiếu thức ăn, nơi ở, con đực tranh giành con cái... các cá thể trong nhóm cạnh tranh nhau gay gắt, dẫn tới một số cá thể phải tách ra khỏi nhóm.

- Quan hệ giữa các cá thể trong hiện tượng tự tỉa ở thực vật là mối quan hệ gì? Trong điều kiện nào hiện tượng tự tỉa diễn ra mạnh mẽ?

Phương pháp giải

- Tự tỉa là hiện tượng các cá thể hoặc các cành mọc quá dầy dẫn đến các cá thể yếu hơn, các cành phía dưới bị chết

Hướng dẫn giải

- Tự tỉa ở thực vật là kết quả của cạnh tranh cùng loài và cả khác loài, cạnh tranh về ánh sáng và dinh dưỡng, dẫn đến những cá thể yếu không có khả năng cạnh tranh sẽ bị chết và bị tỉa.

- Hiện tượng tự tỉa thưa diễn ra mạnh mẽ khi cây mọc dày thiếu ánh sáng.

- Hãy tìm thêm các ví dụ minh họa quan hệ hỗ trợ đối địch của các sinh vật khác loài. Trong các ví dụ đó, những sinh vật nào là sinh vật được lợi hoặc bị hại?

Phương pháp giải

- Xem lại ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật, khái niệm các mối quan hệ hỗ trợ, quan hệ đối địch. Liên hệ thực tế tìm ra ví dụ minh họa cho từng mối quan hệ. Xác định sinh vật có lợi và sinh vật bị hại trong những mối quan hệ đó.

Hướng dẫn giải

- Quan hệ đối địch:

• Trên một cánh đồng lúa, khi cỏ dại phát triển thì năng suất lúa giảm (lúa là loài bị hại, cỏ dại là loài được lợi)
• Hươu, nai và hổ cùng sống trong một cánh rừng. Số lượng hươu, nai bị khống chế bởi số lượng hổ (hươu là loài bị hại, hổ là loài được lợi)
• Bọ dừa phá hoại cây dừa làm chết cây, năng suất vườn dừa giảm.
• Cây tầm gửi kí sinh trên cây thân gỗ, hút chất dinh dưỡng của cây.
• Tảo giáp nở hoa gây độc cho cá, tôm và chim ăn cá, tôm sẽ bị độc đó.

-  Quan hệ hỗ trợ:

• Địa y sống bám trên cành cây (địa y được lợi, cành cây không bị hại cũng không có lợi)
• Vi khuẩn sống trong nốt sần của rễ cây họ Đậu (cả vi khuẩn và cây họ đậu đều được lợi)
• Chim sáo ăn thức ăn thừa mắc trên răng của trâu rừng.
• Trùng roi sống trong ruột mối, giúp mối tiêu hóa thức ăn.

- Trong thực tiễn sản xuất, cần phải làm gì để tránh sự cạnh tranh gay gắt giữa các cá thể sinh vật, làm giảm năng suất vật nuôi, cây trồng?

Phương pháp giải

- Cạnh tranh xảy ra do cạn kiệt về nguồn sống không đáp ứng được mật độ cao các cá thể sinh vật.

Hướng dẫn giải

- Cần trồng cây và nuôi động vật với mật độ hợp lí, áp dụng các kĩ thuật tỉa thưa đối với thực vật hoặc tách đàn đối với động vật khi cần thiết, cung cấp thức ăn đầy đủ và vệ sinh môi trường sạch sẽ.