Hướng dẫn cách làm tiểu luận Triết học

Mục đích: Học viên vận dụng được những tri thức triết học đã được dạy, được nghiên cứu cũng như hiểu biết của bản thân vào việc giải quyết vấn đề triết học (đề tài triết học) một cách tương đối hoàn chỉnh.

Yêu cầu: Để hoàn thành được mục đích trên, đòi hỏi người viết cần hoàn thành những yêu cầu, nhiệm vụ cụ thể sau:

Trình bày một cách có hệ thống, bài bản những tư tưởng của triết học Mác - Lênin có liên quan đến đề tài tiểu luận đã chọn.

Biết cách vận dụng những cơ sở lý luận khoa học để phân tích, lý giải những vấn đề cấp thiết của thực tiễn đặt ra. Đặc biệt là những vấn đề nổi trội trong xã hội, kinh tế, chính trị... của nước ta hiện nay.

Đề ra các phương hướng và giải pháp, kiến nghị nhằm giải quyết những vấn đề thực tiễn đang diễn ra có sự liên quan đến đề tài.

Khi viết tiểu luận sinh viên tự chọn một đề tài có thể là một vấn đề hay một khía cạnh nhỏ trong số những vấn đề do Bộ môn Triết học và giáo viên trực tiếp giảng dạy quy định. Đề tài càng hẹp càng tốt. Nếu chọn vấn đề khác thì phải được sự đồng ý của giáo viên.

Số trang cho toàn bộ tiểu luận: tối thiểu 10 trang (không kể bìa), tuy nhiên, sinh viên có thể viết dài hơn.

Tiểu luận gồm các phần:

Mở đầu: nêu lý do chọn đề tài, mục đích nghiên cứu của đề tài, ngắn gọn từ nửa trang đến một trang.

Nội dung chính phải có 2 phần: lý thuyết và vận dụng, chia ra thành các mục I, II, III … (tối thiểu phải có 2 mục). Mỗi mục chia thành 1), 2), 3), … Không chấp nhận những tiểu luận viết một mạch không phân ra các mục và tiểu mục.

Kết luận tóm tắt rút ra những ý tưởng cơ bản của việc nghiên cứu (khoảng ½ trang).

Tài liệu tham khảo: nêu tên tác giả, tên sách, tài liệu, nhà xuất bản, năm xuất bản, tập, trang sách.

Tiểu luận được viết trên khổ giấy A4, đóng lại thành quyển, ở Bìa ghi tên Trường, tên tiểu luận, giáo viên hướng dẫn, sinh viên thực hiện, nơi và năm thực hiện.

Bước 1: Xác định đề tài và xây dựng đề cương

Xác định đề tài:

Có thể nói đề tài tiểu luận triết học là rất phong phú, đa dạng xét về mặt tính chất, một đề tài dành cho tiểu luận triết học có thể là vấn đề mang tính lý luận - triết học thuần túy. Song cũng có thể là một vấn đề mang tính thực tiễn hay cũng có thể là một vấn đề vừa mang tính lý luận lại vừa mang tính thực tiễn. Thông thường, đề tài tiểu luận triết học dành cho học viên cao học thuộc loại thứ 3 (vừa có lý luận vừa có thực tiễn).

Xét về góc độ phạm vi, đối tượng nghiên cứu, một đề tài triết học có thể phản ánh từng lĩnh vực của đời sống xã hội (kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội...) song cũng có thể phản ánh toàn bộ đời sống xã hội, thậm chí là một vấn đề liên quan đến toàn thế giới vật chất, tinh thần. Chọn đề tài nào để viết tiểu luận triết học là hoàn toàn tùy vào ý muốn và năng lực của mỗi cá nhân. Tuy nhiên, học viên cần lưu ý một điều là những đề tài tiểu luận triết học, tiểu luận triết học cao học (bao gồm những đề tài mang tính thực tiễn cụ thể) vẫn phải có sự liên quan mật thiết với những nội dung kiến thức đã được đề cập đến trong giáo trình triết học. Do đó, để có thể xác định một đề tài tiểu luận triết học tốt, phù hợp với bản thân, đồng thời có ý nghĩa về mặt thực tiễn, học viên cần phải tham gia đầy đủ các buổi học, buổi hội thảo Triết học trên lớp. Bởi trong quá trình hướng dẫn các nội dung của môn học, các giảng viên triết học thường có sự liên hệ với đời sống thực tiễn sinh động, cụ thể của đất nước và thế giới. việc tham gia đầy đủ các buổi tập trung trên lớp sẽ giúp học viên tiếp thu được nhiều điều cần thiết một cách bổ ích và sẽ dễ dàng hơn cho việc xác định đề tài tiểu luận.

Xây dựng đề cương:

Đề bài tiểu luận có chất lượng đòi hỏi phải làm tốt khâu xây dựng đề cương. Đề cương càng chi tiết, chặt chẽ bao nhiêu thì việc thực hiện viết tiểu luận, bài viết càng chặt chẽ và có chất lượng bấy nhiêu. Muốn được như vậy, trong quá trình làm đề cương, tác giả cần chia đề tài thành nhiều mục, mỗi mục đề cập đến một nội dung lớn. Điều quan trọng là khi nêu ra những mục, nội dung đó phải có sự gắn kết logic giữa chúng. Người viết phải tự đặt ra cho mình các câu hỏi và giải đáp chúng: tại sao lại có nội dung đó? Vấn đề đó? Giữa nội dung đó với nội dung trước có liên hệ gì với nhau và bản thân nội dung sẽ dẫn đến vấn đề gì?...

Việc xây dựng đề cương này sẽ làm nảy sinh những vấn đề có liên quan với nguồn tài liệu cần tiếp cận để hiện thực hóa đề cương thành một bài tiểu luận hoàn chỉnh.

Bước 2: Chuẩn bị tài liệu

Dân gian có câu "có bột mới gột nên hồ", trong việc viết tiểu luận nói chung và viết tiểu luận triết học cao học nói riêng cũng như vậy. Chuẩn bị tài liệu là một bước có tầm quan trọng đặc biệt, liên quan trực tiếp đến chất lượng của bài tiểu luận. Việc chuẩn bị tốt tài liệu cũng như là bạn đã hoàn thành đến 60 - 70% công việc viết tiểu luận. Không làm hoặc làm không tốt bước này sẽ ảnh hưởng trực tiếp và nghiêm trọng đến chất lượng của công trình tiểu luận. Bởi vì việc tiến hành nghiên cứu, thu thập, chắt lọc và đọc tài liệu liên quan đến đề tài của mình không chỉ giúp cho tác giả có cái nhìn chuyên sâu hơn về lĩnh vực đề tài, thực hiện tốt về mặt nội dung mà còn góp phần giúp cho việc xây dựng hình thức đề tài dễ dang và chuẩn xác: cách đặt vấn đề, xắp xếp bố cục các phần, cách lập luận, diễn đạt... Để hoàn thành tốt bước này, người viết cần tập trung nghiên cứu tài liệu tại 4 nhóm tài liệu dưới đây:

Nhóm tài liệu kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh:

Đây là những tác phẩm được viết bởi C.Mác, Ph. Ăngghen, V.I. Lênin (những người sáng lập nên chủ nghĩa Mác - Lênin) và Lãnh tụ Hồ Chí Minh. Những loại sách, tài liệu này vừa mang tính lịch sử, thực tiễn vừa mang tính khoa học, tính lý luận cao bởi chúng đã được viết trong những thời điểm, những điều kiện lịch sử - cụ thể. Chính vì vậy, việc tiếp cận đến những tài liệu này sẽ giúp ích rất lớn cho việc tạo cơ sở lý luận, khoa học và tăng tính thuyết phục cho bài tiểu luận triết học.

Nhóm tài liệu thuộc văn kiện, nghị quyết của Đảng Cộng sản Việt Nam:

Đây là nhóm tài liệu có ý nghĩa đặc biệt quan trọng  mà học viên, sinh viên không thể không tiếp cận trong viết bài tiểu luận triết học. Các văn kiện, nghị quyết của Đảng, đặc biệt là các văn kiện Đại hội đại biểu Đảng các khóa chính là biểu hiện sống động của việc vận dụng lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin vào bối cảnh lịch sử, điều kiện của cách mạng Việt Nam trong từng giai đoạn. Vì vậy, nhóm tài liệu này vừa có giá trị lý luận, đồng thời lại có giá trị thực tiễn cao.

Nhóm tài liệu thuộc các tạp chí lý luận, khoa học chuyên ngành:

Nhóm tài liệu này bao gồm các tạp chí quan trọng như: Triết học, tạp chí cộng sản, thông tin khoa học xã hội, tạp chí khoa học xã hội, lý luận chính trị... Các tạp chí này tập hợp nhiều công trình nghiên cứu của các nhà khoa học xã hội và nhân văn trong và ngoài nước, thậm chí có cả sự góp mặt của các vị lãnh đạo Đảng và Nhà nước ta. Đặc điểm chung của những tạp chí lý luận khoa học này là các tác giả đều dựa trên những cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam và cả những lý thuyết khoa học khác để lý giải và đề xuất giải pháp nhằm giải quyết vấn đề thực tiễn bức xúc trong đời sống kinh tế xã hội của đất nước và trên thế giới. Về hình thức, hầu hết các tạp chí đều giải quyết vấn đề một cách trọn vẹn, biểu hiện ở bố cục, cách sắp xếp nội dung logic, chặt chẽ. Người làm tiểu luận trong khi tham khảo các bài tạp chí này không chỉ tìm thấy các tài liệu liên quan đến đề tài mà còn học được những điều bổ ích cả về nội dung lẫn hình thức: Các tư liệu, thông tin khoa học và thực tiễn, cách đặt vấn đề, cách chọn lọc thông tin để giải quyết vấn đề, cách diễn đạt ý bằng lời văn... Có thể khẳng định, nhóm đề tài thuộc các tạp chí lý luận, khoa học chuyên ngành có ýnghĩa đặc biệt quan trọng và thiết thực đối với học viên "thực chiến" công việc viết tiểu luận triết học, đặc biệt là tiểu luận triết học cao học.

Nhóm tài liệu thuộc các loại báo chí:

Học viên viết tiểu luận nên đọc những bài viết của các báo nhằm  mở rộng tầm nhận thức xã hội của bản thân bởi báo chí đề cập tới rất nhiều khía cạnh, với đầy đủ tính sinh động, cụ thể của đời sống thực tiễn xã hội. Do đó, các bài viết trong báo chứa đựng nhiều thông tin đa dạng và được cập nhật liên tục, tạo nên cảm xúc trực tiếp cho người đọc. Tuy nhiên, về tính khoa học cũng như mức độ tin cậy của các thông tin thể hiện trong các báo cần có sự lưu ý đặc biệt nếu bạn muốn sử dụng chúng trong một bài nghiên cứu khoa học nói chung, bài tiểu luận triết học nói riêng. Do tính chất phức tạp của đời sống thực tiễn xã hội ở đây không loại trừ khả năng những thông tin được nêu trong một bài báo độ chính xác chưa cao, có khi cần thẩm định lại. 

Bước 3: Thực hiện đề tài

Thực hiện đề tài tiểu luận được coi là "bước ra quyết định". Bởi lẽ với đề cương đã xác định, nguồn tài liệu đã thu thập được kết hợp với những hiểu biết cá nhân, những kiến thức đã tiếp thu được trong quá trình học tập, học viên sẽ phải xử lý, sắp xếp, phát triển nội dung và trình bày sao cho vấn đề trong đề tài tiểu luận được giải quyết một cách thuyết phục, đảm bảo tính logic và hệ thống. Tránh trường hợp chồng chéo, trùng lặp nội dung... Để làm được điều này, học viên cần lưu ý một số yêu cầu về nội dung và hình thức dưới đây: 

Về nội dung: Nội dung chung của tiểu luận triết học phải thể hiện được tính khoa học, chính trị và tính hệ thống. Cụ thể:

Những luận điểm được nêu ra trong tiểu luận cần được lý giải một cách rõ ràng, cụ thể bằng những căn cứ lý luận và thực tiễn xác đáng.

Trong lập luận, giữa các nội dung luận điểm cần có sự tiếp nối và liên hệ logic với nhau. Tuyệt đối không được có sự mâu thuẫn, phản bác lẫn nhau giữa các luận điểm. Điều này sẽ làm giảm rất nhiều tính thuyết phục của bài luận.

Các nội dung của tiểu luận triết học cần phản ánh đúng đắn quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Phần liên hệ thực tiễn trong tiểu luận triết học cao học phải nêu và phân tích mặt tốt, mặt chưa được, chưa làm đúng tinh thần của lý luận khoa học dựa trên cơ sở thế giới quan khoa học và phương pháp luận phổ biến của triết học Mác - Lênin là chủ nghĩa duy vật biện chứng và phép biện chứng duy vật để phân tích thực tiễn.

Về hình thức: Tiểu luận cần được trình bày một cách mạch lạc với sự sắp xếp hợp lý giữa các phần, các luận điểm. Tiểu luận sẽ được chia thành ba phần chính: Mở đầu, Nội dung và Kết luận. 

Mở đầu: Nêu lên tính cấp thiết và lý do chọn đề tài. Hãy trả lời các câu hỏi: Tại sao lại chọn đề tài này? Đề tài này có liên quan đến vấn đề bức xúc gì của đất nước, thế giới? Hạn chế, giải pháp khắc phục hạn chế?

Nội dung: Sẽ bao gồm phần lý luận cơ bản và vận dụng thực tiễn. Trong phần lý luận cơ bản sẽ trình bày những lý luận của triết học Mác - Lênin có liên quan đến đề tài. Còn ở phần vận dụng thực tiễn sẽ tập trung trình bày những hiểu biết của bản thân tác giả qua nghiên cứu đề tài và vận dụng lý luận vào thực tiễn. Đồng thời, phần này cũng nêu ra những hạn chế, giải pháp, kiến nghị nhằm khắc phục những hạn chế đó... 

Lưu ý: Kết cấu phần nội dung cần có sự cân đối. Tuyệt đối tránh sự mất cân đối về độ dài quá mức giữa phần lý luận và vận dụng thực tiễn.

Kết luận: Tóm tắt lại ý nghĩa của đề tài, đề xuất giải pháp cụ thể (nếu có).

Bố cục của một bài tiểu luận triết học gồm có:

Trang bìa

Trang phụ bìa

Mục lục (ghi rõ từng phần lớn nhỏ với số trang cụ thể)

Nhận xét của giáo viên hướng dẫn

Lời cảm ơn (nếu có)

Nội dung chính

Kết luận

Danh sách chữ viết tắt, thuật ngữ

Tài liệu tham khảo

Ví dụ:

Đề tài: Vận dụng cặp phạm trù triết học nguyên nhân - kết quả trong triết học Mác-Lênin để đề cập đến một số vấn đề bức xúc của ô nhiễm môi trường đô thị. Đề xuất một số biện pháp khắc phục sự ô nhiễm môi trường đô thị.

Phần 1: Lời nói đầu

Phần 2: Nội dung

I. Vận dụng lý luận thực tiễn triết học

1. Khái niệm về cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả

2. Mối quan hệ biện chứng giữa nguyên nhân và kết quả

II. Vận dụng vào thực tế

1. Một số nguyên nhân cơ bản dẫn đến ô nhiễm môi trường đô thị

2. Hiện trạng hậu quả của ô nhiễm môi trường đô thị

a. Hiện trạng môi trường nước

b. Hiện trạng môi trường không khí

III. Một số mâu thuẫn và cách giải quyết mâu thuẫn

Phần 3: Kết luận chung

Tài liệu tham khảo

Về trình bày bài tiểu luận triết học, bạn nên viết ngắn gọn và xúc tích. Độ dài của một bài tiểu luận không quá 30 trang (không tính phụ lục). Sử dụng từ ngữ đơn giản, dễ hiểu và tránh những từ ngữ cường độ thái quá. Nên viết câu ngắn cô đọng nội dung. 

Sau đây là một số lưu ý khi trình bày file word:

Tiểu luận được trình bày theo kiểu trang đứng (portrait) trên khổ giấy A4.

Bảng mã là Unicode.

Font chữ là Times new Roman với cỡ chữ phần nội dung là 12.

Định dạng lề: bottom, top: 2.0cm, right: 2.0cm, left: 3.0cm.

Cách dòng là 1.5 lines.

Trang bìa thể hiện rõ tên trường, lớp, họ tên sinh viên, mã số sinh viên, môn học, tên đề tài, giáo viên hướng dẫn.

Sử dụng header hoặc footer để ghi họ tên và mã số sinh viên ở từng trang.

Những tư tưởng cơ bản của Phật giáo Ấn độ cổ đại và ảnh hưởng của triết học Phật giáo Ấn độ cổ đại trong đời sống tinh thần ở nước ta hiện nay.

Những tư tưởng cơ bản của triết học Nho giáo và suy nghĩ của mình về sự ảnh hưởng của nó trong nền kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay.

Quá trình hình thành và phát triển của triết học Mác - Lênin. Vai trò của triết học nói chung và triết học Mác - Lênin trong đời sống xã hội.

Lý luận học thuyết hình thái kinh tế - xã hội của C. Mác và sự vận dụng của Đảng ta trong công cuộc xây dựng đất nước hiện nay. 

Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và vấn đề dân tộc ở nước ta hiện nay.

Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về con người và vấn đề phát triển nguồn nhân lực ở nước ta hiện nay.

Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về dân chủ và vấn đề phát huy dân chủ ở nước ta hiện nay.

Sự khác biệt giữa triết học phương Đông và phương Tây

Mối quan hệ giữa sự phân công lao động XH và XH hoá SX qua một số tác phẩm thời kì đầu của Mác

Mối quan hệ giữa TBCN và người lao động

Phát triển và sử dụng nguồn nhân lực

Biện chứng của sự phát triển nền KT nhiều thành phần ở VN trong thời kì quá độ lên CNXH

Quan điểm toàn diện trong sự đổi mới nền KT ở VN

Mâu thuẫn biện chứng và sự thống nhất giữa các mặt đối lập

Mối quan hệ biện chứng giữa TLSX và LLSX

Quan hệ biện chứng giữa LLSX và QHSX

Quá trình phát triển của phép biện chứng

Phép biện chứng và tư duy biện chứng

Lý luận hình thái KTXH

Sinh viên và thất nghiệp

Hôn nhân dưới cái nhìn triết học

Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức

Sự thống nhất giữa bản chất và hiện tượng

Quá trình chuyển đổi sang nền KTTT và sự vận dụng quan điểm triết học Mác - Lênin

Mối liên hệ biện chứng giữa các thành phần KT

Nhân cách và nhận thức TL KTCT & CNXH KH KC001 CNH - HĐH và vai trò của nó trong sự nghiệp XD XHCN ở nước ta

....

Trên đây là bài viết tham khảo chia sẻ về cách làm bài tiểu luận triết học cũng như cách trình bày chi tiết và một số đề tài tham khảo. Hy vọng những thông tin này hữu ích và giúp bạn đạt điểm cao trong bài tiểu luận triết học của mình.