Địa lý 6 Bài 3: Tỉ lệ bản đồ

a. Quan sát tỉ lệ bản đồ

- Số tỉ lệ của bản đồ là 1:7500 tức là 1cm trên bản đồ tương ứng với 75 000 cm (hay 75m) trên thực địa

- Thước tỉ lệ dài 4 cm, chia làm 4 đoạn. Mỗi đoạn dài 1cm tương ứng với 75m trên thực địa.

b. Khái niệm

Tỉ lệ bản đồ cho ta biết khoảng cách trên bản đồ đã thu nhỏ bao nhiêu lần so với kích thước thực của chúng trên thực tế.

c. Ý nghĩa

- Tỉ lệ bản đồ cho ta biết khoảng cách trên bản đồ đã thu nhỏ bao nhiêu lần so với kích thước thực của chúng trên thực tế.

- Tỉ lệ bản đồ càng lớn thì mức độ chi tiết của bản đồ càng cao.

d. Các dạng biểu hiện của tỉ lệ bản đồ

- Tỉ lệ số: là một phân số luôn có tử là 1. Mẫu số càng lớn thì tỉ lệ càng nhỏ và ngược lại.

- Tỉ lệ thước:

• Là tỉ lệ được vẽ dưới dạng thước đo tính sẵn, mỗi đoạn đều ghi số đo độ dài tương ứng trên thực địa.
• Ví dụ: mỗi đoạn 1cm trên thước bằng 1km hoặc 10km trên thực địa.

- Bản đồ có tỉ lệ càng lớn thì số lượng các đối tượng địa lí đưa lên bản đồ càng nhiều.

- Tiêu chuẩn phân loại bản đồ:

• Lớn: tỉ lệ trên: 1: 200.000
• Trung bình: từ: 1: 200.000 đến 1:1000.000
• Nhỏ: dưới: 1:1000.000

a. Muốn tính các khoảng cách trên thực địa (theo đường chim bay) dựa vào tỉ lệ thước

- Đánh dấu khoảng cách giữa hai điểm vào cạnh một tờ giấy hoặc thước kẻ.

- Đặt cạnh tờ giấy hoặc thước kẻ đã đánh dấu dọc theo thước ti lệ và đọc trị số khoảng cách trên thước tỉ lệ.

- Nếu đo khoảng cách bằng compa thì đổi chiều khoảng cách đó với khoảng cách trên thước tỉ lệ, rồi đọc trị số.

b. Muốn tính các khoảng cách trên thực địa (theo đường chim bay) dựa vào ti lệ số

- Tính 1cm trên bản đồ bằng ……cm ngoài thực tế (dựa vào tỉ lệ bản đồ).

- Đo khoảng cách giữa hai điểm trên bản đồ.

- Khoảng cách thực địa = Khoảng cách trên bản đồ × tỉ lệ bản đồ

- Đổi ra đơn vị mét (m), hoặc kilômet (km).

- Quan sát hình 8 và 9: 

+ Hãy tìm điểm giống và khác nhau giữa 2 bản đồ hình 8 và hình 9?

• Giống: Cùng vẽ thể hiện 1 vùng lãnh thổ một khu vực của Thành Phố Đà Nẵng

• Khác: Tỷ lệ bản đồ khác nhau. Bản đồ hình 8 có tỉ lệ lớn hơn, vì có mẫu số nhỏ hơn

+ Bản đồ nào có tỉ lệ lớn hơn? Tại sao?

• Bản đồ có tỉ lệ lớn hơn: hình 8: Thể hiện được nhiều đối tượng địa lí hơn
• Bản đồ có tỉ lệ nhỏ hơn: hình 9: Thể hiện được ít đối tượng địa lí hơn

→ Tỉ lệ bản đồ càng lớn thì mức độ chi tiết của bản đồ càng cao.

Tỉ lệ bản đồ: 

• 1: 100 000: lớn nhất
• 1: 200 000
• 1:1 000 000
• 1:15 000 000: nhỏ nhất

→ Mẫu số càng lớn thì tỉ lệ bản đồ càng nhỏ và ngược lại

→ Các tỉ lệ số của  bản đồ là một phân số có tử luôn bằng 1

→ Tỉ lệ bản đồ càng lớn thì mức độ chi tiết của bản đồ càng cao

Câu 1: Dựa vào tỉ lệ bản đồ, chúng ta có thể biết được những gì? 

Gợi ý làm bài

Dựa vào tỉ lệ bản đồ, chúng ta có thể biết được vị trí, sự phân bố các đối tượng, các hiện tượng tự nhiên cũng như kinh tế - xã hội ở các vùng khác nhau trên Trái Đất và khoảng cách trên bản đồ đã thu nhỏ bao nhiêu lần so với kích thước thực của chúng trên thực địa.

Câu 2: Tỉ lệ bản đồ có tử số luôn là 1, vậy:

- Mẫu số càng lớn thì tỉ lệ của bản đồ sẽ càng lớn hay nhỏ?

- Mẫu số càng nhỏ thì tỉ lệ của bản đồ sẽ như thế nào?

Gợi ý làm bài

Tỉ lệ bản đồ có tử số luôn là 1, vậy:

• Mẫu số càng lớn thì tỉ lệ của bản đồ sẽ càng nhỏ
• Mẫu số càng nhỏ thì tỉ lệ của bản đồ sẽ càng lớn

Câu 3: Dựa vào thước tỉ lệ để tính khoảng cách thực địa (theo đường chim bay), ta cần phải tiến hành như thế nào? 

Gợi ý làm bài

• Bước 1: Dùng thước đo khoảng cách giữa hai điểm cần tính trên bản đồ. (bao nhiêu cm)
• Bước 2: Đọc thước tỉ lệ: 1 cm ứng với bao nhiêu cm (hoặc m) trên thực tế, lấy khoảng cách đo trên bản đồ nhân với tỉ lệ thực tế trên thước tỉ lệ

Câu 4: Dựa vào tỉ lệ của bản đồ chúng ta biết được:

a) độ cao thực tế của một ngọn núi trên bản đồ

b) độ sâu thực tế của một vùng biển trên bản đồ

c) độ lớn thực tế của một thành phố (trung tâm) trên bản đồ

d) mức thu nhỏ của khoảng cách được vẽ trên bản đồ so với thực tế

Gợi ý làm bài

Dựa vào tỉ lệ của bản đồ chúng ta biết được mức thu nhỏ của khoảng cách được vẽ trên bản đồ so với thực tế.

⇒ Đáp án: D

Qua bài học này các em cần:

• Nêu được các dạng tỉ lệ bản đồ
• Nêu được ý nghĩa của tỉ lệ bản đồ
• Tính được tỉ lệ bản đồ đo tính khoảng cách thực tế dựa vào tỉ lệ thước hoặc tỉ lệ số