Sinh học 10 Bài 31: Virut gây bệnh, ứng dụng của virut trong thực tiễn

a. Virut kí sinh ở vi sinh vật (phagơ)

- Có khoảng 3000 loài
+ Ký sinh:

• Ở vi sinh vật nhân sơ (vi khuẩn, xạ khuẩn)
• Ở sinh vật nhân thực (nấm men, nấm sợi)

+ Gây thiệt hại cho ngành công nghiệp: sản xuất thuốc kháng sinh, mì chính, thuốc trừ sâu sinh học…
+ Ví dụ: Phago T4 kí sinh trong vi sinh vật

b. Virut ký sinh ở thực vật.

- Có khoảng 1000 loài. Đa số các virut có bộ gen là ARN mạch đơn.
- Quá trình xâm nhập của virut vào thực vật:

• Virut không tự xâm nhập được vào tế bào thực vật.
• Đa số virut xâm nhập vào tế bào thực vật nhờ côn trùng.
• Một số virut xâm nhập qua vết xây sát, qua hạt phấn hoặc phấn hoa, giun ăn rễ hoặc nấm kí sinh.

- Đặc điểm cây bị nhiễm virut:

• Sau khi nhân lên trong tế bào, virut lan sang các tế bào khác qua cầu sinh chất.
• Lá cây bị đốm vàng, đốm nâu, sọc hay vằn, lá xoăn, héo, vàng và rụng.
• Thân bị lùn hoặc còi cọc.
• Ví dụ: Biểu hiện của lá lan bị nhiễm virut Khảm thuốc lá và Mơ bị nhiễm virut Plum pox.

- Biện pháp khắc phục: Chọn giống cây sạch bệnh, vệ sinh đồng ruộng, tiêu diệt vật trung gian truyền bệnh...

c. Virus ký sinh ở côn trùng

- Đặc điểm:

• Virut tồn tại trong côn trùng trước và sau khi gây nhiễm vào cơ thể khác, khi đó côn trùng là ổ chứa.
• Có loại virut kí sinh ở côn trùng, có loại kí sinh xong di chuyển sang động vật có xương sống, virut có thể có vỏ bọc được gọi là thể bọc.

- Tác hại: Khi côn trùng ăn lá cây chứa virut, chất kiềm trong ruột côn trùng phân giải thể bọc, giải phóng virut. Chúng xâm nhập vào tế bào ruột giữa hoặc theo dịch bạch huyết lan khắp cơ thể.
- Ví dụ Virut Zika và biểu hiện bệnh

- Biện pháp khắc phục: Vệ sinh đồng ruộng, tiêu diệt vật trung gian truyền bệnh...

a. Sản xuất các chế phẩm sinh học

- Ứng dụng : sản xuất interferon, thuốc kháng sinh, vaccine...

- Cơ sở khoa học:

• Phagơ có chứa đoạn gen không quan trọng có thể cắt bỏ mà không liên đến quá trình nhân lên của chúng.
• Cắt bỏ gen của phagơ thay bằng gen mong muốn.
• Dùng phagơ làm vật chuyển gen.
• Quy trình: Quy trình sản xuất IFN

b. Trong nông nghiệp: thuốc trừ sâu từ virut

- Sự lây nhiễm của virus vào côn trùng: ví dụ virus NPV

- Tính ưu việt của thuốc trừ sâu từ virut:

• Có tính đặc hiệu cao, chỉ gây hại cho một số sâu nhất định, không gây độc cho người và động vật.
• Có khả năng tồn tại lâu ngoài cơ thể côn trùng.
• Dễ sản xuất, hiệu quả diệt sâu cao, giá thành hạ.

Trình bày tác hại của virut gây ra đối với thực vật? 

Hướng dẫn giải:

Tác hại của virut gây ra đối với thực vật là: gây tắc mạch làm cho hình thái lá thay đổi (đốm chấm, xoăn, rụng), gây nhiều thiệt hại cho cây trồng (khảm thuốc lá, khoai tây, súp lơ, dưa chuột…), làm thân cây bị lùn, còi cọc (cà chua )…

Câu 1: Trình bày tác hại của virut gây ra đối với con người, động vật? 

Câu 2: Trình bày những ứng dụng của virut trong việc bảo vệ đời sống con người và môi trường?

Câu 3: Tại sao nhờ kĩ thuật di truyền mà người ta đã cứu được rất nhiều bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường?

Câu 1: Đối với thực vật, virut xâm nhập vào tế bào thông qua…

A. hấp phụ trên bề mặt.
B. hạt giống, củ, cành chiết.
C. vết tiêm chích của côn trùng hoặc vết xước.
D. cả B và C.

Câu 2: Virut sau khi nhân lên trong tế bào thực vật sẽ lan sang các tế bào khác thông qua…

A. các khoảng gian bào.
B. màng lưới nội chất.
C. cầu sinh chất.
D. hệ mạch dẫn.

Câu 3: Virut thường không thể trực tiếp xâm nhập tế bào thực vật vì…

A. thành tế bào thực vật rất bền vững.
B. không có thụ thể thích hợp.
C. kích thước lỗ màng nhỏ.
D. cả A và C.

Câu 4: Hãy chọn phương án đúng. Virut thường không thể tự xâm nhập cơ thể thực vật vì :

a) Thành tế bào thực vật rất bển vững

b) Không có thụ thể thích hợp

c) Kích thước virut thường lớn hơn

d) Bộ gen của virut thường là ARN mạch đơn rất dài

- Sau khi học xong bài các em cần:

• Nêu được tác hại của các loại virut ký sinh ở thực vật, vi sinh vật và côn trùng
• Lấy ví dụ về các loại virut ký sinh
• Nêu được vai trò của virut trong sản xuất các chế phẩm sinh học