Hóa học 12 Bài 4: Luyện tập Este và Chất béo

Khái niệm: Khi thay thế nhóm OH của nhóm cacboxyl trong phân tử axit cacboxylic bằng nhóm OR ta thu được hợp chất este.(R là gốc hidrocacbon).

Công thức: Este no,đơn chức, mạch hở: CnH2nO2 \((n\geq 2)\)

Vd: CH₃COOCH₃ : Metyl axetat

- Tính chất hóa học

• Thủy phân trong môi trường H+(tác dụng với nước)
• Thủy phân trong môi trường OH-
• Phản ứng cháy 

- Khái niệm: Là trieste của axit béo có mạch cacbon dài với glixerol

- Công thức

vd: (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ :Tristearin

- Tính chất hóa học

• Thủy phân trong môi trường H⁺ (tác dụng với nước)
• Thủy phân trong môi trường OH^-​
• Phản ứng hidro hóa chất béo lỏng

Bài 1: Thực hiện phản ứng este hóa m gam CH₃COOH bằng 1 lượng vừa đủ C₂H₅OH thu được 0,02 mol este. Hiệu suất phản ứng H = 60%. Giá trị của m?

Hướng dẫn giải

CH₃COOH + C₂H₅OH ⇌ CH₃COOC₂H₅ + H₂O

Theo lí thuyết: khối lượng CH₃COOH cần dùng là: 60.0,02 = 1,2 g

Hiệu suất H = 60% ⇒ Thực tế khối lượng axit đã dùng: m = 1,2 : 60% = 2 g

Bài 2: Hỗn hợp X gồm axit HCOOH và CH₃COOH (tỉ lệ mol 1:1). Lấy 5,3 gam hỗn hợp X tác với 5,75 gam CH₃CH₂OH (có xúc tác H₂SO₄ đặc) thu được m gam hỗn hợp este (hiệu suất của các phản ứng este hóa đều bằng 80%). Giá trị của m là:

A. 10,12

B. 16,20

C. 6,48

D. 8,10

Hướng dẫn giải

n_HCOOH = n_CH3COOH = 0,05 mol

nC₂H₅OH = 0,125mol ⇒ Ancol dư

Vậy hỗn hợp este gồm:

nHCOOC₂H₅ = nCH₃COOC₂H₅ = 0,05.80% = 0,04 mol

⇒ m = 0,04.( 74 + 88) = 6,48 gam

Bài 1: Để trung hòa lượng axit béo tự do có trong 14gam một mẩu chất béo cần 15ml dung dịch KOH 0,1M. Chỉ số axit của mẩu chất béo trên là:

A. 6,0     

B. 7,2

C. 4,8     

D. 5,5

Hướng dẫn giải

Theo định nghĩa: chỉ số axit của chất béo là số miligam KOH cần dùng để trung hòa hết các axit béo tự do có trong 1 gam chất béo.

Ta có: m_KOH = 0,015 . 0,1 . 56000 = 84 (mg)

⇒ Chỉ số axit là: 84/14 = 6

Bài 2: Hãy tính khối lượng NaOH cần dùng để trung hòa axit tự do có trong 5 gam chất béo với chỉ số axit bằng 7?

Hướng dẫn giải

Theo định nghĩa, chỉ số axit của chất béo bằng 7 nghĩa là muốn trung hòa lượng axit béo tự do trong 1 gam chất béo phải dùng 7 mg KOH.

Vậy muốn trung hòa axit béo tự do trong 5 gam chất béo có chỉ số 7 thì phải dùng 5 .7 = 35 mg KOH, hay 0,035 : 56 mol KOH

⇒ n_NaOH = n_OH- = 0,035: 56 mol

⇒ m_NaOH = (0,035/56) .40 = 25 mg = 0,025 g/5g chất béo

Bài 1: Xà phòng hoá hoàn toàn 17,24 gam chất béo cần vừa đủ 0,06 mol NaOH. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được khối lượng xà phòng là:

A. 17,80 gam     

B. 18,24 gam

C. 16,68 gam     

D. 18,38 gam

Hướng dẫn giải

m_{chất béo}: 17,24 (g)

Cần 0,06 mol NaOH

Chất béo + 3NaOH → muối + C₃H₅(OH)₃

                     0,06                        0,02

m_{chất béo} + m_NaOH = m_muối + m_glixêrol

⇒ m_{xà phòng} = 17,24 + 0,06.40 - 0,02.92 = 17,8 gam

⇒ Chọn A

Bài 2: Xà phòng hoá hoàn toàn 89 gam chất béo X bằng dung dịch NaOH thu được 9,2 gam glixerol và m gam xà phòng. Giá trị của m là?

A. 91,8

B. 83,8

C. 79,8

D. 98,2

Hướng dẫn giải

Chất béo + 3NaOH → muối + C₃H₅(OH)₃

n_NaOH = 3n_glixerol = 0,3mol

Bảo toàn khối lượng: m = 89 + 0,3 . 40 - 9,2 = 91,8g.

⇒ Chọn A

Bài 1: Khi xà phòng hóa tristearin ta thu được sản phẩm là:

A. C₁₅H₃₁COONa và etanol.

B. C₁₇H₃₅COOH và glixerol.

C. C₁₅H₃₁COOH và glixerol.

D. C₁₇H₃₅COONa và glixerol.

Hướng dẫn giải

Đáp án D

PTHH: (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ + 3NaOH → 3C₁₇H₃₅COONa + C₃H₅(OH)₃

⇒ sản phẩm thu được là: C₁₇H₃₅COONa và glixerol.

Bài 2: Cần bao nhiêu kg chất béo chứa 89% khối lượng tristearin (còn 11% tạp chất trơ bị loại bỏ trong quá trình nấu xà phòng) để sản xuất được 1 tấn xà phòng chứa 72% khối lượng natri stearate?

Hướng dẫn giải

Trong 1 tấn xà phòng có72% khối lượng natri stearate.

⇒ m_C17H₃₅COONa = 720kg

(C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ + 3NaOH → 3C₁₇H₃₅COONa + C₃H₅(OH)₃

890                                                         912

X                                                             720

→ x = (890.720) : 912 = 702,63 kg

Khối lượng chất béo là : (702,63.100) : 89 = 789,47 kg 

Câu 1: Để thủy phân hoàn toàn m gam este đơn chức X cần dùng vừa hết 200ml dung dịch NaOH 0,25M, sau phản ứng thu được 2,3 gam ancol và 3,4 gam muối. Công thức của X là?

Câu 2: Cho 13,2 g este đơn chức no Z tác dụng hết với 150 ml dung dịch NaOH 1M thu được 12,3 g muối. Xác định Z?

Câu 3: Đun 6 gam CH₃COOH với 9,2 gam C₂H₅OH (có H2SO4 đặc làm xúc tác) đến khi phản ứng đạt tới trạng thái cân bằng được 6,6 gam este. Hiệu suất phản ứng este hóa là?

Câu 4: Đun nóng 20g một loại chất béo trung tính với dung dịch chứa 0,25 mol NaOH, để trung hòa NaOH dư cần 0,18 mol HCl. Khối lượng xà phòng 72% sinh ra từ 1 tấn chất béo trên là?

Câu 5: Cho hỗn hợp X gồm 2 este có công thức phân tử C₄H₈O₂ và C₃H₆O₂ tác dụng với NaOH dư thu được 6,14 gam hỗn hợp hai muối và 3,68 gam rượu Y duy nhất có tỉ khối hơi so với oxi là 1,4375. Khối lượng mỗi este trong X lần lượt là?

Câu 1: Este X mạch hở có công thức phân tử C₅H₈O₂, được tạo bởi một axit Y và một ancol Z. Vậy Y không thể là:

A. C₃H₅COOH

B. CH₃COOH

C. HCOOH

D. C₂H₅COOH

Câu 2: Khử este no, đơn chức E bằng LiAlH₄ thu đc 1 ancol duy nhất G. đốt cháy mg G cần 2,4 mg O₂. Đốt cháy mg E thu được tổng CO₂ và H₂O là 52,08g. CHo toàn bộ CO₂, H₂O này vào 500ml dd Ba(OH)₂ 1M thu được bao nhiêu gam kết tủa?

A. 25,61     

B. 31,52     

C. 35,46     

D. 39,4

Câu 3: Tetrapeptit mạch hở Y đều được tạo nên từ một aminoaxit X (no, mạch hở, trong phân tử chứa một nhóm –NH₂ và một nhóm –COOH). Đốt cháy hoàn toàn 0,01 mol Y, thu được tổng khối lượng CO₂ và H₂O bằng 4,78 gam. X là:

A. Glixin    

B. Alanin

C. Valin    

D. Lysin

Câu 4: Xà phòng hóa hoàn toàn trieste X bằng dd NaOH thu được 9,2g glixerol và 83,4g muối của một axit no. Axit đó là:

A. Stearic     

B. Oleic

C. Panmitic     

D. Linoleic

Câu 5: Chỉ số iot của triolein có giá trị bằng bao nhiêu?

A. 26,0

B. 86,2

C. 82,3

D. 102,0

Thông qua bài học các em:

• Hệ thống được toàn bộ kiến thức chương Este – Lipit
• Nắm vững phương pháp giải các dạng bài tập từ dễ đến khó
• Có nền tảng kiến thức vững chắc đề học tập các chương tiếp theo của bộ môn Hóa học 12