Công nghệ 8 Bài 30: Biến đổi chuyển động

- Từ một dạng chuyển động ban đầu, muốn có các dạng chuyển động khác nhau thì cần phải có cơ cấu biến đổi chuyển động

- Các bộ phận của máy thường có dạng chuyển động không giống nhau và đều được dẫn động từ một chuyển động ban đầu (Chuyển động quay của máy).

- Có hai dạng biến đổi chuyển động cơ bản là:

• Biến chuyển động quay thành chuyển động tịnh tiến và ngược lại. Vd: chuyển động của kim may
• Biến chuyển động quay thành chuyển động lắc và ngược lại. Vd: chuyển động của bàn đạp

a. Máy khâu đạp chân, b. Cơ cấu truyền và biến đổi chuyển động

1. Bàn đạp, 2. Thanh truyền, 3. Vô lăng dẫn, 4. Vô lăng bị dẫn, 5. Kim máy

a. Biến chuyển động quay thành chuyển động tịnh tiến (Cơ cấu tay quay – con trượt)

- Cấu tạo:

• Gồm các bộ phận chính: Tay quay, thanh truyền, con trượt, giá đỡ
• Con trượt và giá đỡ được nối ghép với nhau bằng khớp tịnh tiến, các chi tiết còn lại được nối ghép với nhau bằng khớp quay

- Nguyên lí làm việc:

• Tay quay: Chuyển động quay
• Con trượt: Chuyển động tịnh tiến
• Khi tay quay 1 quay quanh trục A, đầu B của thanh truyền 2 chuyển động tròn làm con trượt 3 chuyển động tịnh tiến qua lại trên giá đỡ 4 . Nhờ đó chuyển động quay của tay quay biến thành chuyển động tịnh tiến qua lại của con trượt.
• Khi tay quay 1 và thanh truyền 2 cùng nằm trên một đường thẳng thì con trượt 3 đổi hướng chuyển động

- Ứng dụng:

+ Cơ cấu trên thường được dùng ở các máy khâu đạp chân; máy cưa gỗ; ôtô; máy hơi nước, các máy có động cơ đốt trong….

+ Ngoài ra còn có:

• Cơ cấu bánh răng – thanh răng (chuyển động quay của bánh răng thành chuyển động tịnh tiến của thanh răng và ngược lại) dùng ở máy nâng hạ mũi khoan,
• Cơ cấu vít - đai ổc trên êtô và bàn ép
• Cơ cấu cam cần tịnh tiến ở trong xe máy và ôtô…

a. Cơ cấu bánh răng – thanh răng, b. Cơ cấu vít – đai ốc

b. Biến chuyển động quay thành chuyển động lắc (Cơ cấu tay quay thanh lắc) 

- Cấu tạo:

• Gồm 4 chi tiết: Tay quay, thanh truyền, thanh lắc, giá đỡ. Chúng được nối với nhau bởi các khớp quay.
• Thanh CD sẽ lắc đi lắc lại.

- Nguyên lí làm việc: 

• Khi tay quay 1 quay đều quanh trục A, thông qua thanh truyền 2 làm thanh lắc 3 lắc qua lắc lại quanh trục D một góc nào đó. Tay quay 1 được gọi là khâu dẫn.
• Có thể biến chuyển động lắc thành chuyển động của tay quay thông qua tay quay chuyển động, thanh lắc chuyển động lắc.

- Ứng dụng:

Được ứng dụng trong nhiều loại máy như: máy dệt, máy khâu đạp chân, xe tự đẩy, …

Câu 1: Kể tên các chuyển động trên chiếc máy khâu đạp chân?

Gợi ý trả lời

- Chuyển động của bàn đạp: là chuyển động lắc (quay)

- Chuyển động của thanh truyền: là chuyển động tịnh tiến

- Chuyển động của vô lăng: chuyển độn quay

- Chuyển động của kim máy: chuyển động tịnh tiến

Câu 2: Em hãy cho biết có thể biến đổi chuyển động tính tiến của con trượt thành chuyển động quay tròn của tay quay được không? Khi đó cơ cấu hoạt động ra sao?

Gợi ý trả lời

Có thể biến đổi được. Tuy nhiên trong quá trình chuyển động, khi thanh truyền và tay quay duỗi thẳng hoặc chập nhau, thanh truyền sẽ không dẫn động được tay quay. Nhũng vị trí đó được gọi là điểm chết của cơ cấu.Trong thực tế tay quay vẫn vượt qua được vị trị chết nhờ quán tính của nó và bánh đà gắn liền với nó.

Câu 3: Em hãy cho biết có thể biến đổi chuyển động tịnh tiến của đai ốc thành chuyển động quay của vít được không? Cơ cấu này thường được dùng trong những máy và thiết bị nào?

Gợi ý trả lời

Có thể biến đổi được. Cơ cấu này được dùng nhiều trong máy dệt, máy khâu đạp chân, xe tự đẩy

Sau khi học xong bài này các em cần:

- Hiểu cấu tạo, nguyên lý và ứng dụng của bộ biến đổi chuyển động.

- Ứng dụng của các bộ biến đổi chuyển động trong cuộc sống.

- Yêu thích bộ môn và hứng thú trong học tập để ứng dụng vào cuộc sống.