Công nghệ 8 Bài 54: Thực hành: Cầu chì

- Máy biến áp 220/6V.

- 4 đoạn dây chì dài 5cm loại dòng điện định mức 1A.

- 3m dây điện.

- 1 bộ đui đèn và bóng đèn 6V-3W.

- 1 công tắc điện, 1cầu chì hộp.

- 1 công tắc điện, 1 cầu chì hộp.

a. So sánh dây chì và dây đồng

Trả lời các câu hỏi sau để thấy được đặc điểm của sợi đồng và sợi chì:

- So sánh dây chì với 1 đoạn lõi dây điện bằng đồng, chúng khác nhau như thế nào? Dây nào cứng hơn

- Đốt đoạn dây chì và lõi dây điện trên ngọn nến trong cùng 1 khoảng thời gian, đoạn nào dể nóng chảy hơn?

- Hãy giải thích tại sao người ta dùng dây chì để bảo vệ mạch điện khỏi bị ngắn mạch?

Gợi ý trả lời

- Dây đồng cứng hơn dây chì.

- Đốt hai đoạn dây chì và dây đồng trên ngọn nến trong cùng một khoảng thời gian, đoạn dây chì dễ nóng chảy hơn đoạn dây đồng.

- Khi xảy ra sự cố ngắn mạch hoặc quá tải, điện áp bị tăng lên quá giá trị định mức làm cầu chì nổ, mạch điện bị ngắt. Nhờ đó mà mạch điện, các đồ dùng điện và thiết bị điện được bảo vệ. Và do dây chì có nhiệt độ nóng chảy (327°C) nhỏ hơn dây đồng nên dùng là dây chảy cầu chì.

b. Thực hành trường hợp mạch điện làm việc bình thường

Dựa vào sơ đồ ở trên thực hiện các thao tác thí nghiệm sau và giải thích kết quả:

- Nối mạch điện như hình vẽ 54.1. Đóng công tắc K, quan sát xem bóng đèn có sáng không?

- Tắt công tắc K, làm dứt dây chì, sau đó đóng công tắc K lại. Bóng đèn có sáng không?

- Vậy em có nhận xét gì về chức năng của dây chì trong trường hợp mạch điện làm việc bình thường?

Gợi ý trả lời

- Bóng đèn sáng

- Bóng đèn tắt vì mạch điện bị hở, không có dòng điện chạy trong mạch.

- Trong trường hợp mạch điện làm việc bình thường, dây chì chức năng như một dây dẫn.

c. Thực hành bảo vệ ngắn mạch của cầu chì

- Nối mạch điện như hình 54.2, làm các thí nghiệm sau và giải thích hiện tương:

+ Làm thí nghiệm với trường hợp mở công tắc K (h.54.2a)

Dòng điện sẽ đi như thế nào trong mạch điện? Bóng đèn có sáng không?

Gợi ý trả lời

Dòng điện sẽ đi qua cầu chì, bóng đèn rồi đến đầu kia của nguồn. Bóng đèn có sáng

+ Quan sát mạch (h.54.2b) khi công tắc K đóng

• Khi đóng công tắc K, dòng điện đi như thế nào trong mạch điện, có đi qua bóng đèn không?
• Hiện tượng này gọi là gì của mạch điện?

Gợi ý trả lời

• Dòng điện đi qua cầu chì rồi đi qua khoá K và trở về đầu kia của nguồn, bóng đèn không sáng
• Hiện tượng này gọi là ngắn mạch hay đoản mạch

+ Làm thí nghiệm khi đóng công tắc K, hiện tượng gì xảy ra?

Gợi ý trả lời

Nổ cầu chì, dây chì sẽ bị chảy và bị đứt làm ngắn mạch.

- Thay dây chì mới, làm lại thí nghiệm như trên một lần nữa. Sau khi quan sát hiện tượng xảy ra, hãy nêu chức năng của cầu chì trong mạch điện?

Gợi ý trả lời

- Chức năng của cầu chì để bảo vệ mạch điện khỏi hiên tượng ngắn mạch. 

- Dây chì được dùng làm dây chảy cầu chì để bảo vệ mạch điện khỏi hiên tượng ngắn mạch vì dây chì dể nóng chảy hơn dây đồng.

- Ví dụ:

• Chì nóng chảy ở nhiệt độ 327^oC .
• Đồng nóng chảy ở nhiệt độ từ 900-1083^oC

* Lưu ý: ứng dụng lắp, thay dây chì bị đứt ở mang điên gia đình. Cần thực hành theo các bước sau:

- Dây chì có đường kính và độ dài phù hợp.

- Tháo phần dây chì bị đứt và làm sạch các vị trí tiếp xúc của dây chì ở nắp hộp cầu chì.

- Lắp dây chì đủ chặt bằng chốt hoặc vít hãm.

- Kiểm tra mạch (hay tháo hết phủ tải khỏi mạch điện và tắt hết công tắc điện).

- Lắp nắp hộp đã có dây chảy vào cầu chì.

- Cắm lại các dụng cụ điện và bật lại các công tắc để sử dụng.

Trả lời các câu hỏi sau:

Câu 1: Cầu chì là gì?

Gợi ý trả lời

Cầu chì là thiết bị điện dùng để bảo vệ an toàn cho các đồ dùng điện, mạch điện khi xảy ra sự cố ngắn mạch hoặc quá tải.

Câu 2: Dây chì trong cầu chì thường làm bằng vật liệu gì?

Gợi ý trả lời

Dây chì trong cầu chì thường làm bằng chì.

Câu 3: Tại sao trong mạng điện, cầu chì được lắp ở vị trí trước các thiết bị khác như cầu dao, công tắc, ổ điện?

Gợi ý trả lời

Vì nó là thành phần bảo vệ mạng điện nên phải ở trước các thiết bị khác và sau với nguồn điện.

Sau khi học xong bài này các em cần:ư

- Hiểu được công dụng, cấu tạo của cầu chì, aptomat.

- Hiểu được nguyên lý làm việc, vị trí lắp đặt của những thiết bị nêu trong mạch điện.