Lịch sử 10 Bài 40: Lê-nin và phong trào công nhân Nga đầu thế kỉ XX

a. Lê-nin và Đảng Công nhân Xã hội dân chủ Nga

- Vla-đi-mia I lích U-ki-a-nốp tức Lênin sinh ngày 22 - 4 - 1870 trong gia đình nhà giáo tiến bộ.

- Mùa thu năm 1895, Lênin thống nhất các nhóm Mác-xít ở Pê-téc-bua lấy tên là Liên hiệp đấu tranh giải phóng giai cấp công nhân - mầm mống của Đảng Mác-xit;

- Năm 1898, tại Min-xcơ, Đảng công nhân xã hội dân chủ Nga tuyên bố thành lập nhưng không hoạt động vì các Đảng viên bị bắt.

- Năm 1900, Lênin cùng với các đồng chí của mình xuất bản báo "Tia lửa" nhằm truyền bá chủ nghĩa Mác vào phong trào công nhân Nga.

- Năm 1903, đại hội Đảng công nhân xã hội Nga được triệu tập ở Luân Đôn dưới sự chủ trì của Lênin để bàn về cương lĩnh điều lệ Đảng. Tại Đại hội đa số đại biểu (Phái Bôn-sê-vich) tán thành đường lối Cách mạng của Lênin, còn thiểu số (phái Men-se-vích) theo khuynh hướng cơ hội chống lại Lênin.

- Lênin viết hàng loạt tác phẩm của mình phê phán những quan điểm của chủ nghĩa cơ hội, khẳng định vai trò của giai cấp công nhân và Đảng tiên phong.

b. Cuộc đấu tranh chống lại phái cơ hội đầu thế kỉ XIX ở Nga

- Đầu thế kỷ XX khi các nước đế quốc chạy đua vũ trang chuẩn bị chiến tranh thì phái cơ hội trong Quốc tế 2 kêu gọi công nhân ủng hộ chính phủ tư sản với mình, ủng hộ chiến tranh.

- Duy nhất có Đảng Bôn-sê-vich do Lênin lãnh đạo là đấu tranh chống lại chiến tranh đế quốc với khẩu hiệu "Biến chiến tranh đế quốc thành nội chiến Cách mạng".

- Lênin có những đóng góp quan trọng về mặt lý luận thông qua những tác phẩm của mình.

a. Tình hình nước Nga trước Cách mạng

- Về kinh tế: Công thương nghiệp phát triển, các công ty độc quyền ra đời, đội ngũ công nhân đông đảo.

- Về chính trị: duy trì bộ máy cai trị của chính quyền phong kiến, chế độ Nga hoàng kìm hãm sự phát triển sản xuất, bóp nghẹt quyền tự do dân chủ, hầu hết các giai cấp bất mãn...

- Đời sống nhân dân, nhân dân lao động cực khổ.

- Sự thất bại trong cuộc chiến tranh Nga - Nhật 1904 - 1905 làm mâu thuẫn xã hội càng sâu sắc dẫn đến bùng nổ Cách mạng.

b. Cách mạng bùng nổ

- Ngày 09/01/1905, 14 vạn công nhân Pê-tec-bua và gia đình không vũ khí đến “Cung điện mùa đông” để thỉnh cầu Nga hoàng cải thiện đời sống nhưng họ bị đàn áp bằng súng làm hàng nghìn người chết và bị thương "Ngày chủ nhật đẫm máu" 09 - 01 - 1905, công nhân dựng chiến lũy chuẩn bị chiến đấu.

- Mùa thu năm 1905 phong trào Cách mạng vẫn tiếp tục dâng cao với những cuộc bãi công chính trị của quần chúng làm ngừng trệ mọi hoạt động kinh tế và giao thông trong cả nước.

- Tại Mat-xcơ-va, tháng 12 - 1905 cuộc tổng bãi công chuyển sang khởi nghĩa vũ trang, cuối cùng thất bại.

* Tính chất: Đây là cuộc Cách mạng tư sản kiểu mới vì: Do giai cấp vô sản lãnh đạo với sự tham gia của đông đảo nhân dân lao động, giải quyết những nhiệm vụ của cuộc Cách mạng dân chủ tư sản và đặt cơ sở cho việc chuyển sang Cách mạng XHCN.

* Ý nghĩa:

- Giáng một đòn mạnh mẽ vào chế độ Nga hoàng, có ảnh hưởng đến phong trào đấu tranh đòi dân chủ ở các nước đế quốc.

- Thức tỉnh nhân dân các nước phương Đông đấu tranh.

Câu 1: Trình bày hoạt động bước đầu của Lê-nin trong phong trào công nhân Nga.

Gợi ý trả lời:

Hoạt động bước đầu của Lê-nin trong phong trào công nhân Nga bao gồm:

- Năm 1895, Lê-nin thống nhất các nhóm Mác-xít ở Xanh Pê-téc-bua thành lập một tổ chức chính trị, lấy tên là Liên hiệp đấu tranh giải phóng giai cấp công nhân.

- Năm 1898, tại Min-xco, Đảng Công nhân xã hội dân chủ Nga tuyên bố thành lập nhưng không hoạt động

- Năm 1900, Lê-nin cùng với các đồng chí của mình xuất bản báo Tia lửa nhằm truyền bá chủ nghĩa Mác vào phong trào công nhân.

- Năm 1903, Lê-nin chủ trì Đại hội Công nhân xã hội Nga bàn về Cương lĩnh, điều lệ của Đảng. Cũng từ Đại hội hình thành hai phái Bôn-sê-vích và Men-sê-vích

- Lê-nin còn viết nhiều tác phẩm có đóng góp lớn về mặt lí luận cho phong trào công nhân.

Câu 2: Trình bày những diễn biến chính của Cách mạng 1905 – 1907 ở Nga?

Gợi ý trả lời:

Diễn biến chính của Cách mạng 1905 - 1907 ở Nga:

- Ngày 9-1-1905, 14 vạn công nhân Xanh Pê-téc-bua và gia đình tiến đến Cung điện Mùa Đông để thỉnh cầu Nga hoàng cải thiện đời sống nhưng bi đàn áp. Công nhân dựng chiến lũy chiến đấu.

- Mùa hè năm 1905, phong trào cách mạng lan rộng, lôi cuốn cả binh lính và nông dân.

- Lễ kỉ niệm ngày 1-5-1905 biến thành cuộc biểu dương tình đoàn kết của công nhân toàn Nga. Tinh thần cách mạng lan đến cả quân đội.

- Mùa thu 1905, phong trào cách mạng tiếp tục dâng cao với nhiều cuộc bãi công chính trị của quần chúng làm ngưng trị mọi hoạt động kinh tế và giao thông.

- Tại Mat-xcơ-va, tháng 12-1905 cuộc tổng bãi công biến thành khởi nghĩa vũ trang nhưng thất bại.

- Phong trào xuống dần và kết thúc vào năm 1907.

Câu 3: Hãy nêu tình hình nước Nga cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX?

Gợi ý trả lời:

* Tình hình kinh tế:

- Công thương nghiệp: phát triển, cùng với sự xuất hiện của các công ti độc quyền.

- Công nghiệp: được mở rộng với quy mô ngày càng lớn.

* Tình hình chính trị:

- Cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, nước Nga chưa tiến hành cuộc cách mạng tư sản nhưng đã chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa.

- Nga hoàng duy trì hầu như nguyên vẹn bộ máy cai trị của nền quân chủ phong kiến chuyên chế.

* Tình hình xã hội:

- Đời sống công nhân và nhân dân lao động Nga hết sức cực khổ.

- Giai cấp vô sản Nga chịu ách áp bức của chế độ phong kiến, sự bóc lột của giai cấp tư sản trong nước và tư sản nước ngoài.

- Sự thất bại của Nga trong cuộc chiến tranh Nga - Nhật (1904-1905), làm cho mâu thuẫn xã hội ngày càng sâu sắc.

Sau bài học các em cần nắm được những nội dung chính sau:

• Những hoạt động bước đầu của V.I Lê-nin trong phong trào công nhân Nga.
• Tiểu sử của Lê-nin và sự thành lập Đảng Công nhân Xã hội dân chủ Nga.
• Cuộc đấu tranh chống lại phái cơ hội đầu thế kỉ XIX ở Nga.
• Cách mạng 1905 - 1907 ở Nga: tình hình nước Nga trước cách mạng, diễn biến, tính chất, ý nghĩa.