Giải bài tập SBT Vật lý 7 Bài 3: Ứng dụng định luật truyền thẳng của ánh sáng

Đứng trên mặt đất, trường hợp nào dưới đây ta thấy có nhật thực?

A. Ban đêm, khi Mặt Trời bị nửa kia của Trái Đất che khuất nên ánh sáng Mặt Trời không đến được nơi ta đứng.

B. Ban ngày, khi Mặt Trăng che khuất Mặt Trời, không cho ánh sáng Mặt Trời chiếu xuống mặt đất nơi ta đứng.

C. Ban ngày, khi Trái Đất che khuất Mặt Trăng

D. Ban đêm, khi Trái Đất che khuất Mặt Trăng

Phương pháp giải

Vận dụng lí thuyết về hiện tượng nhật thực để xác định trường hợp có nhật thực: ban ngày, khi Mặt Trăng che khuất Mặt Trời, không cho ánh sáng Mặt Trời chiếu xuống mặt đất 

Hướng dẫn giải

Nhật Thực xảy ra vào ban ngày, khi Mặt Trăng che khuất Mặt Trời, không cho ánh sáng Mặt Trời chiếu xuống mặt đất nơi ta đứng. Đứng ở chỗ bóng tối, không nhìn thấy Mặt Trời ta gọi là Nhật Thực toàn phần.

Chọn B

Đứng trên mặt đất, trường hợp nào dưới đây ta thấy có nguyệt thực?

A. Ban đêm, khi nơi ta đứng không nhận được ánh sáng Mặt Trời.

B. Ban đêm, khi Mặt Trăng không nhận được ánh sáng Mặt Trời vì bị Trái Đất che khuất.

C. Khi Mặt Trời che khuất Mặt Trăng, không cho ánh sáng từ Mặt Trăng tới Trái Đất.

D. Khi Mặt Trăng che khuât Mặt Trời, ta chỉ nhìn thấy phía sau Mặt Trăng tối đen.

Phương pháp giải

Vận dụng lí thuyết về hiện tượng nguyệt thực để xác định trường hợp có nguyệt thực: Ban đêm, khi Mặt Trăng không nhận được ánh sáng Mặt Trời 

Hướng dẫn giải

Ban đêm, khi Mặt Trăng không nhận được ánh sáng Mặt Trời vì bị Trái Đất che khuất ta thấy nguyệt thực.

Chọn B

Vì sao nguyệt thực thường xảy ra vào đêm rằm Âm lịch?

Phương pháp giải

Cần nắm được đặc điểm đêm rằm âm lịch để giải thích: đêm rằm âm lịch Mặt Trời, Mặt Trăng, Trái Đất mới có khả năng nằm trên cùng 1 đường thẳng

Hướng dẫn giải

Nguyệt thực thường xảy ra vào đêm rằm Âm lịch vì đêm rằm âm lịch Mặt Trời, Mặt Trăng, Trái Đất mới có khả năng nằm trên cùng 1 đường thẳng. Trái đất có thể chắn ánh sáng Mặt Trời không cho chiếu xuống Mặt Trăng.

Vào một ngày trời nắng, cùng một lúc người ta quan sát thấy một cái cọc cao 1m để thẳng đứng có một cái bóng trên mặt đất dài 0,8m và một cái cột đèn có bóng dài 5m. Hãy dùng hình vẽ theo tỉ lệ 1cm ứng với 1m để xác định chiều cao của cột đèn. Biết rằng các tia sáng mặt trời đều song song.

Phương pháp giải

Để xác định chiều cao của cột đèn:

- Dùng thước vẽ các cọc

- Vẽ cái bóng của cọc trên mặt đất

- Xác định đường truyền ánh sáng Mặt Trời

- Đo chiều cao chiều cao cột đèn

Hướng dẫn giải

- Dùng thước vẽ các cọc AB dài 1cm.

- Vẽ cái bóng AO của cọc AB trên mặt đất: AO = 0,8cm.

- Nối BO đó là đường truyền ánh sáng Mặt Trời. Lấy CO dài 5cm ứng với cái bóng của cột đèn.

- Vẽ cột đèn CĐ cắt đường BO kéo dài tại Đ.

- Đo chiều cao CĐ chính là chiều cao cột đèn, CĐ = 6,25cm

Nguyên nhân nào dẫn đến hiện tượng nhật thực?

A.  Mặt Trời ngừng phát ra ánh sáng

B.   Mặt Trời bỗng nhiên biến mất.

C. Mặt Trời bị Mặt Trăng che khuất nên ánh sáng Mặt Trời không đến được mặt đất.

D. Người quan sát đứng ở nửa sau Trái Đất, không được Mặt Trời chiếu sáng.

Phương pháp giải

Cần nắm được nguyên nhân hiện tượng nhật thực: Mặt Trời bị Mặt Trăng che khuất,  ánh sáng Mặt Trời không đến được mặt đất

Hướng dẫn giải

Hiện tượng nhật thực xảy ra khi Mặt Trời bị Mặt Trăng che khuất nên ánh sáng Mặt Trời không đến được mặt đất.

 Chọn C

Nguyên nhân nào dẫn đến hiện tượng nguyệt thực?

A. Mặt Trăng bị gấu trời ăn

B. Mặt phản xạ của Mặt Trăng không hướng về phía Trái Đất nơi ta đang đứng

C. Mặt Trăng bỗng dưng ngừng phát sáng

D. Trái Đất chắn không cho ánh sáng Mặt Trời chiếu tới Mặt Trăng.

Phương pháp giải

Cần nắm được nguyên nhân hiện tượng nguyệt thực: Trái Đất chắn không cho ánh sáng Mặt Trời chiếu tới Mặt Trăng

Hướng dẫn giải

Trái Đất chắn không cho ánh sáng Mặt Trời chiếu tới Mặt Trăng nên có hiện tượng nguyệt thực.

Chọn D

Ta quan sát thấy gì khi nơi ta đứng trên mặt đất nằm trong bóng tối của Mặt Trăng?

A.  Trời bỗng sáng bừng lên.

B.  Xung quanh Mặt Trăng xuất hiện cầu vồng.

C. Phần sáng của Mặt Trăng bị thu hẹp dần rồi mất hẳn

D. Trời bỗng tối sầm như Mặt Trời biến mất.

Phương pháp giải

Để chọn đáp án đúng cần ghi nhớ: 

Khi nơi ta đứng trên mặt đất nằm trong bóng tối của Mặt Trăng, ta thấy trời bỗng tối sầm như Mặt Trời biến mất.

Hướng dẫn giải

Khi nơi ta đứng trên mặt đất nằm trong bóng tối của Mặt Trăng, ta thấy trời bỗng tối sầm như Mặt Trời biến mất.

Chọn D

Đêm rằm, ta quan sát thấy gì khi Mặt Trời đi vào bóng tối của Trái Đất?

A. Mặt Trăng bừng sáng lên rồi biến mất.

B. Phần sáng của Mặt Trăng bị thu hẹp dần rồi mất hẳn.

C. Mặt Trăng to ra một cách khác thường

D. Trên mặt đất xuất hiện một vùng tối.

Phương pháp giải

Cần nắm được vị trí của Mặt Trăng, Mặt trời và Trái Đất khi đêm rằm: phần sáng của Mặt Trăng bị thu hẹp dần rồi mất hẳn

Hướng dẫn giải

Đêm rằm, khi Mặt Trời đi vào bóng tối của Trái Đất, ta quan sát thấy phần sáng của Mặt Trăng bị thu hẹp dần rồi mất hẳn.

Chọn B. 

Một vật cản được đặt trong khoảng giữa một bóng điện dây tóc đang sáng và một màn chắn. Kích thước của bóng nửa tối thay đổi như thế nào khi đưa vật cản lại gần màn chắn hơn?

A. Tăng lên

B. Giảm đi

C. Không thay đổi

D. Lúc đầu tăng lên, sau giảm đi

Phương pháp giải

Để chọn đáp án đúng cần ghi nhớ: Kích thước của bóng nửa tối lúc đầu tăng lên, sau giảm đi khi đưa vật cản lại gần màn chắn hơn

Hướng dẫn giải

Một vật cản được đặt trong khoảng giữa một bóng điện dây tóc đang sáng và một màn chắn. Kích thước của bóng nửa tối lúc đầu tăng lên, sau giảm đi khi đưa vật cản lại gần màn chắn hơn.

Chọn D.

Đặt một ngọn nến trước một màn chắn sáng. Để mắt trong vùng bóng nửa tối, ta quan sát ngọn nến thấy có gì khác so với khi không có màn chắn?

A. Ngọn nến sáng yếu hơn.

B. Ngọn nến sáng mạnh hơn

C. Không có gì khác

D. Chỉ nhìn thấy một phần của ngọn nến.

Phương pháp giải

Dựa vào lí thuyết bóng nửa tối xác định sự khác nhau của ngọn nến so với khi không có màn chắn

Hướng dẫn giải

Đặt một ngọn nến trước một màn chắn sáng. Để mắt trong vùng bóng nửa tối, ta quan sát nhìn thấy một phần của ngọn nến.

Chọn D

Hình nào dưới đây vẽ không đúng hình Mặt Trăng khi có nguyệt thực một phần (hình 3.1)? 

Phương pháp giải

Cần nắm được điều kiện để có nguyệt thực một phần: Mặt Trăng ban đầu có hình tròn, khi có Nguyệt Thực một phần Mặt Trăng bị Trái Đất che khuất

Hướng dẫn giải

Nguyệt thực xảy ra khi Mặt Trăng bị Trái  Đất che khuất không được Mặt Trời chiếu sáng.

Hình C là hình sai khi có hiện tượng nguyệt thực một phần.

Vì Mặt Trăng ban đầu có hình tròn, khi có Nguyệt Thực một phần Mặt Trăng bị Trái Đất che khuất nên sẽ có hình dạng như trong hình A, B, D. Còn hình C không bị Trái Đất che khuất nên là hình không đúng.

Chọn C

Vì sao khi đặt bàn tay ở dưới một ngọn đèn điện dây tóc thì bóng của bàn tay trên mặt bàn rõ nét, còn khi đặt dưới bóng đèn ống thì bóng của bàn tay lại nhòe?

Phương pháp giải

Để giải thích vì sao bóng của bàn tay rõ nét khi dùng đèn điện dây tóc, còn bóng của bàn tay lại nhòe khi dùng bóng đèn ống cần ghi nhớ: Đèn điện dây tóc là một nguồn sáng hẹp còn đèn ống là nguồn sáng rộng

Hướng dẫn giải

- Đèn điện dây tóc là một nguồn sáng hẹp. Do đó, vùng bóng nửa tối rất hẹp ở xung quanh vùng bóng tối. Bởi thế ở phía sau bàn tay ta nhìn thấy chủ yếu là vùng bóng tối rõ nét, còn vùng bóng nửa tối ở xung quanh không đáng kể.

- Đèn ống là nguồn sáng rộng, do đó vùng bóng tối ở sau bàn tay hầu như không đáng kể, phần lớn là vùng bóng nửa tôi ở xung quanh, nên bóng bàn tay bị nhòe.