Công nghệ 8 Bài 29: Truyền chuyển động

• Máy hay các thiết bị cần có cơ cấu truyền chuyển động vì các bộ phận của máy thường đặt xa nhau và có tốc độ quay không giống nhau song đều được dẫn động từ một chuyển động ban đầu.
• Nhiệm vụ của các bộ truyền chuyển động là:Truyền và biến đổi tốc độ cho phù hợp với tốc độ của các bộ phận trong máy.

a. Xe đạp, b. Cơ cấu truyền chuyển động

a. Truyền động ma sát – truyền động đai

- Cấu tạo bộ truyền động đai

+ Truyền động ma sát là là cơ cấu truyền chuyển động quay nhờ lực ma sát giữa các mặt tiếp xúc của vật dẫn và vật bị dẫn

+ Gồm 3 bộ phận chính

• Bánh dẫn
• Bánh bị dẫn
• Dây đai: làm bằng vật liệu tạo ma sát tốt. Bánh đai: Kim loại, gỗ…vv

a. Hai nhánh đai mắc song song, b. Hai nhánh đai mắc chéo nhau

1. Bánh dẫn, 2. Bánh bị dẫn, 3. Dây đai

- Nguyên lí làm việc

+ Nhờ lực ma sát giữa dây đai và bánh đai, khi bánh dẫn quay thì bánh bị dẫn quay theo.

+ Tỉ số truyền

\(\begin{array}{l}
i = \frac{{{n_{bd}}}}{{{n_d}}} = \frac{{{n_2}}}{{{n_1}}} = \frac{{{D_1}}}{{{D_2}}}\\
Hay\,\,\,{n_2} = {n_1}.\frac{{{D_1}}}{{{D_2}}}
\end{array}\)

Trong đó:

• i là tỷ số truyền
• nd, n1 là tốc độ (vòng/phút) của bánh dẫn
• nbd, n2 là tốc độ (vòng/phút)  của bánh bị dẫn
• D1: đường kính bánh dẫn
• D2: đường kính bánh bị dẫn
• Tốc độ quay tỉ lệ nghịch với đường kính
• Bánh có đường kính lớn thì quay chậm và ngược lại
• Hai nhánh đai mắc song song thì 2 bánh quay cùng chiều.
• Hai nhánh đai mắc chéo nhau thì 2 bánh quay ngược chiều.

- Ứng dụng:

• Cấu tạo đơn giản; làm việc êm; ít ồn; có thể truyền chuyển động giữa các trục ở cách xa nhau; được sử dụng rộng rải như : máy khâu, máy tiện, ô tô vv...
• Khi ma sát giữa bánh và dây đai không đủ đảm bảo thì chúng có thể bị trược nên tỉ số truyền bị thay đổi
• Để khắc phục sự trượt của chuyển động đai người ta dùng chuyển động ăn khớp

b. Truyền động ăn khớp

- Để khắc phục sự trượt của chuyển động đai người ta dùng chuyển động ăn khớp.

- Truyện động ăn khớp gồm 2 loại: 

• Truyền động bánh răng
• Truyền động xích

a. Truyền động bánh răng, b. Truyền động xích

- Cấu tạo:

• Để hai bánh răng ăn khớp được với nhau thì khoảng cách giữa hai răng kề nhau trên bánh này phải bằng khoảng giữa hai răng kề nhau trên bánh kia
• Để đĩa ăn khớp được với xích thì cỡ răng của đĩa và cỡ xích phải tương ứng
• Bánh răng: Bánh dẫn và bánh bị dẫn
• Xích: Đĩa dẫn, đĩa bị dẫn, xích

- Tính chất: 

Bánh răng 1 có số răng là Z1, tốc độ quay n1, Bánh răng 2 có số răng là Z2, tốc độ quay n2 thì tỉ số truyền i:

\(\begin{array}{l}
i = \frac{{{n_{bd}}}}{{{n_d}}} = \frac{{{n_2}}}{{{n_1}}} = \frac{{{Z_1}}}{{{Z_2}}}\\
Hay\,\,\,{n_2} = {n_1}.\frac{{{Z_1}}}{{{Z_2}}}
\end{array}\)

- Ứng dụng:

• Bộ truyền chuyển động bánh răng dùng để truyền chuyển động quay giữa các trục song song hoặc vuông góc  với nhau ; có tỉ số truyền xác định; được dùng nhiều trong trong hệ thống truyền động như đồng hồ, hộp số xe máy vv...
• Bộ truyền động xích dùng để truyền chuyển động quay giữa hai trục xa nhau; tỉ số truyền xác định được sử dụng xe đạp, xe máy, máy nâng chuyển vv...

Câu 1:

• Tại sao cần truyền chuyển động quay từ trục giữa tới trục sau?
• Tại sao số răng của đĩa lại nhiều hơn số răng của líp?

Gợi ý trả lời

• Cần truyền chuyển động quay để tại chuyển động quay cho bánh xe
• Số răng của đĩa nhiều hơn số răng của líp thì số vòng quay của líp nhiều hơn số vòng quay của đĩa, giúp cho bánh sau quay nhanh, xe sẽ chuyển động nhanh hơn.

Câu 2: Em hãy cho biết bánh đai thường được làm bằng vật liệu gì?

Gợi ý trả lời

Làm bằng da thuộc, vải dệt nhiều lớp hoặc bằng vải đúc với cao su

Câu 3: Để hai bánh răng ăn khớp được với nhau, hoặc đĩa ăn khớp được với xích cần đảm bảo những yếu tố gì?

Gợi ý trả lời

Để hai bánh răng ăn khớp được với nhau, hoặc đĩa ăn khớp được với xích cần đảm bảo khoảng cách giữa 2 răng (đo trên vòng lăn) của bánh này phải bằng khoảng cách giữa 2 răng kề nhau trên bánh kia.Tức là trên vòng lăn bước răng của 2 bánh răng phải bằng nhau.Tương tự như bánh răng thì để đĩa ăn khớp với xích thì bước răng phải bằng bước xích

Sau khi học xong bài này các em cần:

• Hiểu được nguyên nhân cần phải truyền chuyển động.
• Nêu được nguyên lý làm việc và ứng dụng của một số cơ cấu truyền và biến đổi chuyển động trong thực tế…
• Vận dụng được cơ cấu truyền chuyển động trong cuộc sống.