Lịch sử 9 Bài 4: Các nước châu Á

- Châu Á là lục địa rộng lớn, đông dân nhất thế giới, có nhiều nguồn tài nguyên phong phú, có nhiều tôn giáo, dân tộc khác nhau.

- Trước Chiến tranh thế giới thứ hai, các nước Châu Á đều bị các nước tư bản phương Tây nô dịch, bóc lột.

- Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, phần lớn các nước Châu Á đã giành được độc lập: Trung Quốc, Ấn Độ, Inđônêxia.

- Sau khi giành được độc lập, nhiều nước đã đạt được sự tăng trưởng nhanh chóng về kinh tế:

+ Tiêu biểu có Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, Xin-ga-po, Ma-lai-xi-a, Thái Lan => Nhiều người dự đoán “thế kỉ XXI sẽ là thế kỉ của châu Á”.

+ Ấn Độ: thực hiện các kế hoạch dài hạn và đạt nhiều thành tựu to lớn:

- Tự túc được lương thực cho số dân hơn 1 tỉ người.

- Các sản phẩm công nghiệp chính: hàng dệt, thép, máy móc, thiết bị giao thông, xe hơi.

- Công nghệ thông tin và viễn thông phát triển mạnh mẽ.

- Ấn Độ đang cố gắng vươn lên hàng các cường quốc về công nghệ phần mềm, công nghệ hạt nhân và công nghệ vũ trụ.

- Tuy nhiên, suốt nửa thế kỉ XX, tình hình Châu Á không ổn định vì những cuộc Chiến tranh xâm lược của các nước đế quốc, hoặc những cuộc xung đột tranh chấp biên giới, lãnh thổ

a. Sự ra đời của nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa

- Sau thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Nhật, ở Trung Quốc đã diễn ra cuộc nội chiến kéo dài tới 3 năm (1946-1949) giữa Quốc dân đảng (Tưởng Giới Thạch) và Đảng Cộng sản Trung Quốc.

- Cuối cùng Đảng Cộng sản Trung Quốc đã thắng lợi. Ngày 1-10-1949, nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa tuyên bố chính thức thành lập.

- Ý nghĩa của thắng lợi:

+ Kết thúc hơn 100 năm nô dịch của đế quốc, phong kiến, đưa Trung Quốc bước vào kỉ nguyên độc lập.

+ Hệ thống xã hội chủ nghĩa đã được nối liền từ châu Âu sang châu Á.

b. Mười năm đầu xây dựng chế độ mới (1949 – 1959)

- Từ năm 1950, nhân dân Trung Quốc bắt tay vào công cuộc khôi phục nền kinh tế.

- Biện pháp:

+ Tiến hành cải cách ruộng đất và hợp tác hóa nông nghiệp.

+ Cải tạo công thương nghiệp tư bản tư doanh.

+ Xây dựng nền công nghiệp dân tộc.

+ Phát triển văn hóa giáo dục.

- Kết quả: Công cuộc khôi phục kinh tế hoàn thành thắng lợi.

- Trung Quốc thực hiện kế hoạch 5 năm lần thứ nhất (1953 – 1957) đạt được nhiều thành tựu, bộ mặt đất nước thay đổi rõ rệt.

- Về đối ngoại: Thi hành chính sách đối ngoại tích cực nhằm củng cố hòa bình và thúc đẩy phong trào cách mạng thế giới, địa vị quốc tế được khẳng định.

c. Đất nước trong thời kì biến động

- Những năm 1959 – 1978 Trung Quốc trải qua nhiều biến động.

- Đề ra đường lối “Ba ngọn cờ hồng” với mục tiêu nhanh chóng xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội.

- Phong trào “Đại nhảy vọt” làm cho nền kinh tế trở nên hỗn loạn, đời sống nhân dân điêu đứng.

- Nội bộ Đảng và Nhà nước Trung Quốc diễn ra cuộc tranh giành quyền lực gay gắt, đỉnh cao là cuộc “Đại cách mạng văn hóa vô sản” gây nên tình trạng hỗn loạn trong nước và để lại những hậu quả nghiêm trọng trong đời sống vật chất và tinh thần.

d. Công cuộc cải cách – mở cửa (từ 1978 đến nay)

- Tháng 12/1978, Trung ương ĐCS Trung Quốc đề ra đường lối mở cửa.

- Chủ trương:

+ Xây dựng chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc.

+ Lấy phát triển kinh tế làm trọng tâm.

+ Thực hiện cải cách mở cửa nhằm mục tiêu hiện đại hóa, đưa Trung Quốc trở thành quốc gia giàu mạnh dân chủ, văn minh.

- Thành tựu:

+ Kinh tế phát triển nhanh chóng, tốc độ tăng trưởng cao nhất thế giới.

+ Giai đoạn 1979 – 2000, GDP tăng trung bình hàng năm 9,6%.

+ Thu nhập bình quân tăng nhanh, đời sống nhân dân được cải thiện.

- Đối ngoại:

+ Bình thường hóa mối quan hệ với Liên Xô, Mông Cổ, Ấn Độ, Việt Nam, vị thế trên trường quốc tế được nâng cao.

+ Mở rộng quan hệ hữu nghị hớp tác với hầu hết các nước trên thế giới.

+ Thu hồi chủ quyền đối với Hồng Công (7 – 1977) và Ma Cao (12 – 1999).

Câu 1: Hãy nêu những nét nổi bật của châu Á từ sau năm 1945.

Gợi ý trả lời

- Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, cao trào đấu tranh giải phóng dân tộc bùng nổ mạnh mẽ. Đến những năm 50, phần lớn các nước châu Á đã giành độc lập.

- Gần suốt nửa sau thế kỉ XX, tình hình châu Á không ổn định, bởi các cuộc chiến tranh xâm lược của các nước đế quốc, nhất là khu vực Đông Nam Á và Tây Á.

- Sau “chiến tranh lạnh”, ở một số nước châu Á đã xảy ra những cuộc cung đột tranh chấp biên giới, lãnh thổ, hoặc cá phong trào li khai với những hành động khủng bố tệ hại.

- Nhiều nước châu Á đạt được sự tăng trưởng nhanh chóng về kinh tế như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Sin-ga-po, Thái Lan...

Câu 2: Hãy trình bày những thành tựu của kế hoạch 5 năm lần thứ nhất (1953 – 1957) của nhân dân Trung Quốc.

Gợi ý trả lời

- Từ năm 1953, Trung Quốc thực hiện kế hoạch 5 năm đầu tiên (1953 - 1957). Nhờ sự lao động quên mình của nhân dân và những giúp đỡ to lớn của Liên Xô, kế hoạch 5 năm lần thứ nhất đã thu được nhiều thành tựu đáng kể. Bộ mặt đất nước Trung Quốc thay đổi rõ rệt.

- Trong 5 năm, 246 công trình đã được xây dựng và đưa vào sản xuất sản lượng công nghiệp tăng 140%, sản lượng nông nghiệp tăng 25% so với năm 1952.

- Trung Quốc đã thi hành chính sách đối ngoại tích cực nhằm củng cố hoà bình và thúc đẩy phong trào cách mạng thế giới. Địa vị quốc tế của Trung Quốc được khẳng định vững chắc.

Câu 3: Trình bày ý nghĩa của những thành tựu đó khi Trung Quốc bước sang thế kỉ XXI

Gợi ý trả lời

- Kinh tế Trung Quốc phát triển nhanh.

- Tình hình chính trị xã hội Trung Quốc đang ổn định.

- Địa vị trên trường quốc tế của Trung Quốc được nâng cao.

- Tạo điều kiện cho sự hội nhập của Trung Quốc trên tất cả các lĩnh vực đối với các nước trên thế giới và ngược lại, sự hội nhập của nền kinh tế, văn hóa, khoa học – kĩ thuật, thương mại của thế giới đối với thị trường rộng lớn đầy tiềm năng như Trung Quốc.

Bài học tóm tắt tình hình các nước châu Á nói chung và tình hình Trung Quốc nói riêng từ năm 1945 đến nay. Qua đó, các em nắm được những nét nổi bật của châu Á sau năm 1945, sự ra đời của nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, thời kì biến động và công cuộc cải cách - mở cửa của Trung Quốc.