Sinh học 11 Bài 37: Sinh trưởng và phát triển ở động vật

- Sinh trưởng của cơ thể động vật là quá trình tăng kích thước của cơ thể do tăng số lượng và kích thước tế bào.

- Phát triển của cơ thể động vật là quá trình biến đổi bao gồm sinh trưởng, phân hóa (biệt hóa) tế bào và phát sinh hình thái các cơ quan và cơ thể.

- Quá trình sinh trưởng và phát triển của động vật có thể trải qua biến thái hoặc không qua biến thái.

- Biến thái là sự thay đổi đột ngột về hình thái, cấu tạo và sinh lí của động vật sau khi sinh ra hoặc nở từ trứng ra.

- Dựa vào biến thái, người ta phân chia phát triển của động vật thành các kiểu sau:

• Phát triển không qua biến thái.
• Phát triển qua biến thái (phát triển qua biến thái hoàn toàn và phát triển qua biến thái không hoàn toàn).

- Đa số động vật có xương sống và rất nhiều loài động vật không xương sống phát triển không qua biến thái. Phát triển của người là một ví dụ điển hình về phát triển không qua biến thái.

- Quá trình phát triển của người có thể chia làm 2 giai đoạn : giai đoạn phôi thai và giai đoạn sau khi sinh ra.

a. Giai đoạn phôi thai

- Diễn ra trong tử cung người mẹ

- Hợp tử phân chia nhiều lần hình thành phôi. Các tế bào của phôi phân hóa và tạo thành các cơ quan (tim, gan, phổi, mạch máu,…), kết quả là hình thành thai nhi.

b. Giai đoạn sau sinh

Giai đoạn sau sinh của người không có biến thái, con sinh ra có đặc điểm hình thái và cấu tạo tương tự như người trưởng thành.

- Phát triển của động vật không qua biến thái là kiểu phát triển mà con non có các đặc điểm hình thái, cấu tạo và sinh lí tương tự với con trưởng thành.

a. Phát triển qua biến thái hoàn toàn

- Phát triển của động vật qua biến thái hoàn toàn là kiểu phát triển mà ấu trùng có hình dạng, cấu tạo và sinh lí rất khác với con trưởng thành, trải qua giai đoạn trung gian, ấu trùng biến đổi thành con trưởng thành
- Có ở đa số loài côn trùng (bướm, ruồi, ong…) và lưỡng cư, …

- Quá trình phát triển của bướm.

+ Giai đoạn phôi:

• Diễn ra trong trứng
• Hợp tử phân chia nhiều lần tạo thành  phôi, các tế bào của phôi phân hoá tạo thành các cơ quan của  sâu bướm (sâu bướm nở ra từ trứng)

+ Giai đoạn hậu phôi: 

• Sâu bướm à nhộng à bướm non à bướm trưởng thành à trứng à sâu bướm

b. Phát triển qua biến thái không hoàn toàn

- Phát triển qua biến thái không hoàn toàn là kiểu phát triển mà ấu trùng phát triển chưa hoàn thiện, trải qua nhiều lần lột xác ấu trùng biến đổi thành con trưởng thành
Gặp ở một số loài côn trùng như: châu chấu, cào cào, gián,…

- Phát triển của châu chấu

+ Giai đoạn phôi.

• Diễn ra trong trứng
• Hợp tử phân chia nhiều lần tạo thành  phôi, các tế bào của phôi tiếp tục phân hoá tạo thành các cơ quan của ấu trùng (ấu trùng nở ra từ trứng)

+ Giai đoạn hậu phôi.

• Ấu trùng à lột xác nhiều lần à châu chấu trưởng thành
• Ấu trùng và con trưởng thành có cấu tạo và chức năng sinh lí cơ thể gần giống nhau

Sự sinh trưởng khác sự phát triển ở những đặc điểm nào?

Hướng dẫn giải:

• Sự sinh trưởng là sự gia tăng kích thước cũng như khối lượng cơ thể động vật theo thời gian.
• Sự phát triển là sự phân hóa tế bào và phát sinh hình thái cơ quan và cơ thể.

Câu 1: Quá trình phát triển ở ếch gồm những giai đoạn nào? Nêu đặc điểm của mỗi giai đoạn? 

Câu 2: Tại sao sâu bướm phá hoại cây cối, mùa màng rất ghê gớm, trong khi đó bướm trưởng thành lại thường không gây hại cho cây trồng?

Câu 3: Sự khác nhau cơ bản giữa phát triển qua biến thái và không qua biến thái là gì?

Câu 4: Tại sao nuôi cá rô phi người ta thường thu hoạch cá sau một năm nuôi khi cá đạt khối lượng 1,5 - 1,8 kg mà không nuôi kéo dài tới năm thứ ba khi cá có thế đạt tới khối lượng tối đa 2,5 kg?

Câu 1: Kiểu phát triển của động vật qua biến thái hoàn toàn là kiểu phát triển mà còn non có đặc điểm hình thái

A. Cấu tạo tương tự với con trưởng thành,  nhưng khác về sinh lý
B. Sinh lý rất khác với con trưởng thành
C. Cấu tạo và sinh lý gần giống với con trưởng thành
D. Cấu tạo và sinh lý tương tự với con trưởng thành

Câu 2: Sinh trưởng của cơ thể động vật là quá trình tăng kích thước của

A. Cơ thể do tăng kích thước và số lượng tế bào
B. Các hệ cơ quan trong cơ thể
C. Các mô trong cơ thể
D. Các cơ quan trong cơ thể

Câu 3: Sinh trưởng và phát triển của động vật qua biến thái không hoàn toàn là trường hợp ấu trùng phát triển

A. Hoàn thiện,  qua nhiều lần biến đổi ấu trùng biến thành con trưởng thành
B. Chưa hoàn thiện,  qua nhiều lần biến đổi ấu trùng biến thành con trưởng thành
C. Chưa hoàn thiện,  qua nhiều lần lột xác ấu trùng biến thành con trưởng thành
D. Chưa hoàn thiện,  qua một lần lột xác ấu trùng biến thành con trưởng thành

Câu 4: Ở động vật, phát triển qua biến thái không hoàn toàn có đặc điểm là

A. phải qua 2 lần lột xác.

B. con non gần giống con trưởng thành.

C. qua 3 lần lột xác.

D. con non giống con trưởng thành.

Câu 5: Ở động vật, phát triển qua biến thái không hoàn toàn có đặc điểm là

A. có hoặc không qua lột xác.

B. con non giống hoàn toàn con trưởng thành.

C. không qua lột xác.

D. con non khác hoàn toàn con trưởng thành.

- Sau khi học xong bài này học sinh cần:

• Trình bày được khái niệm sinh trưởng và phát triển ở động vật.
• Phân biệt được phát triển qua biến thái và không qua biến thái; phát triển qua biến thái hoàn toàn và không hoàn toàn.
• Lấy được các ví dụ về sinh trưởng và phát triển không qua biến thái, qua biến thái hoàn toàn và không hoàn toàn.