Giải bài tập SBT Lịch Sử 7 Bài 13: Nước Đại Việt ở thế kỷ XIII

Hãy điền chữ Đ (đúng) hoặc chữ S (sai) vào ô ☐ trước các câu sau.

1. ☐ Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần Cảnh vào cuối năm 1225.

2. ☐ Trần Cảnh lên ngôi vua lúc 8 tuổi.

3. ☐ Thời Trần, cả nước được chia thành 24 lộ

4. ☐ Nhà Trần ban hành Quốc triều hình luật - bộ luật thành văn đầu tiên của nước ta.

5. ☐ Quân đội dưới thời Trần được tuyển dụng theo chính sách "ngụ binh ư nông".

Phương pháp giải

Dựa vào hiểu biết của bản thân và nội dung mục 1. Nhà Lý sụp đổ, mục 3. Pháp luật thời Trần trang 50, 51 SGK Lịch sử 7 để phân tích và đưa ra lựa chọn đúng, sai.

Ví dụ: Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần Cảnh vào cuối năm 1225 → Đúng

Hướng dẫn giải

Đúng: 2, 5

Sai: 1, 3, 4

Hãy nối các ô cột I với ô cột II sao cho phù hợp về nội dung lịch sử.

Cột I:

1. Thời Trần 

2. Hà Tĩnh 

3. Thanh Hóa 

4. Quảng Ninh 

Cột II:

a) Cửa biển Hội Thống

b) Cảng Vân Đồn

c) Cửa biển Hội Triều

d) Chế độ Thái thượng hoàng

Phương pháp giải

Từ các kiến thức được trình bày ở mục 2. Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền trang 51 và mục 2. Phục hồi và phát triển kinh tế thời Trần trang 53 SGK Lịch sử 7 để phân tích lựa chọn phù hợp.

Ví dụ: Thời Trần xuất hiện chế độ Thái thượng hoàng

Hướng dẫn giải

1 - d           2 - a 

3 - c           4 - b

Hãy điền các sự kiện, nội dung lịch sử về sự thành lập của nhà Trần cho phù hợp với các mốc thời gian?

- Từ cuối thế kỉ XII...

- Tháng 12 năm Ất Dậu...

Phương pháp giải

Xem lại mục 1. Nhà Lý sụp đổ được trình bày ở trang 50 SGK Lịch sử 7 để phân tích và trả lời.

Ví dụ: Tháng 12 năm Ất Dậu: Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh → Nhà Trần được thành lập.

Hướng dẫn giải

- Từ cuối thế kỉ XII: Nhà Lý suy yếu, chính quyền không chăm lo đời sống nhân dân, quan lại ăn chơi sa doạ. Kinh tế khủng hoảng, mất mùa, nông dân li tán.

Một số thế lực phong kiến địa phương nổi dậy, nhà Lý buộc phải dựa vào thế lực họ Trần để chống lại các lực lượng nổi loạn.

- Tháng 12 năm Ất Dậu: Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh. Nhà Trần được thành lập.

Hãy điền vào bảng dưới đây những nội dung phù hợp về chức năng, nhiệm vụ của một số cơ quan dưới thời Trần.

Phương pháp giải

Dựa vào nội dung chính mục 2. Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền trang 51 SGK Lịch sử 7 để phân tích, hoàn thành bảng

Ví dụ: 

- Quốc sử viện: phụ trách công việc biên soạn quốc sử

- Thái y viện: chăm sóc sức khỏe cho hoàng tộc.

Hướng dẫn giải

Hãy ghi tóm tắt tình hình kinh tế, tổ chức quân đội, củng cố quốc phòng thời Trần ở thế kỉ XIII vào bảng dưới đây.

Phương pháp giải

Xem lại mục 4. Nhà Trần xây dựng quân đội và củng cố quốc phòng và mục 5. Phục hồi và phát triển kinh tế thời Trần thuộc bài 13 SGK Lịch sử 7 để phân tích và trả lời.

- Tình hình kinh tế 

+ Nông nghiệp: khai khẩn đất hoang, thành lập làng xã được mở rộng, thực hiện các biện pháp khuyến nông

+ Thủ công nghiệp: phát triển và mở rộng nhiều ngành, nghề, thủ công nghiệp trong nhân dân rất phổ biến, thành lập làng nghề, phường nghề. 

+ Thương nghiệp: Chợ mọc lên càng nhiều, buôn bán với các nước ngoài phát triển.

- Tổ chức quân đội, củng cố quốc phòng

+ Tổ chức quân đội: gồm có cấm quân và quân ở các lộ, tuyển dụng theo chính sách "ngụ binh ư nông" và theo chủ trương: "Quân lính cốt tinh nhuệ, không cốt đông”.

+ Củng cố quốc phòng: cử nhiều tướng giỏi cầm quân đóng giữ các vị trí hiểm yếu, nhất là vùng biên giới phía bắc.

Hướng dẫn giải

Vẽ sơ đồ bộ máy nhà nước thời Trần.

Phương pháp giải

Từ nội dung mục 2. Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền trang 51 SGK Lịch sử 7 để phân tích và vẽ sơ đồ.

+ Đứng đầu là vua, nắm mọi quyền hành.

+ Thực hiện chế độ Thái thượng hoàng, cùng vua (con) cai quản đất nước.

+ Các chức đại thần văn, võ phần lớn do người họ Trần nắm giữ.

+ Cả nước chia làm 12 lộ, dưới lộ là phủ, châu, huyện, xã.

Hướng dẫn giải

Hãy nêu những điểm giống và khác nhau giữa bộ máy quan lại và hệ thống hành chính các cấp thời Lý và thời Trần.

Phương pháp giải

Từ các kiến thức đã học và mục 2. Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền được trình bày ở mục 51 SGK Lịch sử 7 để phân tích và trả lời.

- Giống nhau: tổ chức theo mô hình quân chủ trung ương tập quyền, đứng đầu là vua → quan đại thần → tri phủ, tri châu, tri huyện,...

- Khác nhau: thời Trần có chế độ Thái thượng hoàng.

Hướng dẫn giải

- Giống nhau: Bộ máy quan lại thời Lý - Trần được tổ chức theo mô hình quân chủ trung ương tập quyền, gồm 3 cấp:

+ Đứng đầu là vua: nắm mọi quyền hành, quản lý mọi việc của đất nước.

+ Giúp việc cho vua là các quan đại thần và quan lại trong triều đình.

+ Bộ máy quan lại ở địa phương, gồm: tri phủ, tri châu, tri huyện,...

- Khác nhau: thời Trần được tổ chức có quy củ, đầy đủ hơn, có chế độ Thái thượng hoàng.

Nhà Trần đã làm gì để phục hồi và phát triển kinh tế?

Phương pháp giải

Từ các kiến thức đã học ở mục 2 trang 53 SGK Lịch sử 7 để phân tích và đưa ra câu trả lời thích hợp.

- Nông nghiệp: đẩy mạnh công cuộc khẩn hoang, mở rộng sản xuất.

- Thủ công nghiệp: chuyên sản xuất đồ gốm, dệt, nghề như đúc đồng, làm giấy, khắc ván in,...

- Thương nghiệp: chợ mọc lên ngày càng nhiều, mở mang buôn bán với nước ngoài.

Hướng dẫn giải

Nhà Trần thực hiện nhiều biện pháp khuyến nông, phát triển kinh tế nông nghiệp, thủ công, thương nghiệp:

* Nông nghiệp:

- Đẩy mạnh công cuộc khẩn hoang, mở rộng diện tích sản xuất, đắp đê phòng lụt, đào sông, nạo vét kênh.

- Đặt chức quan coi việc đê điều (Hà đê sứ).

* Thủ công nghiệp:

- Thủ công nghiệp nhà nước: chuyên sản xuất đồ gốm, dệt, và chế tạo vũ khí.

- Thủ công nghiệp nhân dân: có nhiều ngành, nghề như đúc đồng, làm giấy, khắc ván in,...

* Thương nghiệp:

- Nội thương: ở các làng, xã chợ mọc lên ngày càng nhiều. Kinh thành Thăng Long đã có 61 phố phường.

- Ngoại thương được mở mang: các cửa biển như Vân Đồn (Quảng Ninh); Hội Thống (Hà Tĩnh);... là nơi buôn bán tấp nập với thương nhân nước ngoài.

Em có nhận xét gì về pháp luật thời Trần so với thời Lý?

Phương pháp giải

- Giống nhau: mang tính giai cấp và đẳng cấp, bảo vệ quyền lợi của giai cấp thống trị.

- Khác nhau: 

+ Chú trọng sửa sang luật pháp, ban hành Quốc triều hình luật.

+ Thành lập Thẩm hình viện.

+ Chuông kêu oan tại Long Trì.

Hướng dẫn giải

Nhận xét về pháp luật thời Trần so với thời Lý:

* Giống nhau:

- Về bản chất mang tính giai cấp và đẳng cấp. Mục đích chủ yếu để bảo vệ quyền lợi của giai cấp thống trị, trước hết là đặc quyền đặc lợi của vua, triều đình, của các quan lại cao cấp, cùng cố chế độ quân chủ trung ương tập quyền.

- Có một số điều luật khuyến khích nông nghiệp phát triển, ổn định xã hội.

* Khác nhau:

- Nhà nước chú trọng sửa sang luật pháp, ban hành Quốc triều hình luật.

- Nội dung:

+ Bảo vệ vua, giai cấp thống trị.

+ Xác nhận và bảo vệ quyền tư hữu tài sản.

+ Quy định cụ thể việc mua bán ruộng đất.

- Đặt cơ quan Thẩm hình viện để xét xử việc kiện cáo.

- Đặt chuông tại điện Long Trì để dân kêu oan.

→ So với thời Lý, thời Trần đã có những tiến bộ nhất định trong luật pháp và việc quản lí đất nước.

Theo em, dưới thời Trần, nền kinh tế được phục hồi, phát triển, quân đội và quốc phòng được củng cố, pháp luật được tãng cường đã có tác dụng gì trong công cuộc xây dựng chính quyền, bảo vệ đất nước?

Phương pháp giải

Xem lại mục 3. Pháp luật thời Trần và mục 5. Phục hồi và phát triển kinh tế thời Trần SGK Lịch sử 7 để phân tích.

- Củng cố chính quyền, ổn định xã hôi.

- Củng cố khối đoàn kết giữa triều đình với nhân dân.

Hướng dẫn giải

- Kinh tế được phục hồi, phát triển, quân đội và quốc phòng được củng cố.... có tác dụng:

+ Củng cố chính quyền vững mạnh, đời sống dân chúng sung túc, xã hội ổn định,...

+ Quốc phòng, quân đội hùng cường, là nhân tố quyết định củng cố khối đoàn kết giữa triều đình với nhân dân, cũng như tăng cường tiềm lực để bảo vệ đất nước, phát triển kinh tế, văn hoá...