Sinh học 11 Bài 26: Cảm ứng ở động vật

- Ví dụ: Khi trời lạnh, mèo xù lông, co mạch máu và nằm co mình lại…

a. Khái niệm

- Cảm ứng động vật là khả năng tiếp nhận kích thích và phản ứng lại các kích thích đó
- Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh gọi là phản xạ.

+ Phản xạ là phản ứng của cơ thể thông qua hệ thần kinh trả lời lại kích thích bên ngoài hoặc bên trong cơ thể.

- Phản xạ thực hiện được nhờ cung phản xạ, cung phản xạ bao gồm:

+ Bộ phận tiếp nhận kích thích (thụ thể hoặc cơ quan thụ cảm)
+ Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin để quyết định hình thức và mức độ phản ứng (Hệ thần kinh).
+ Bộ phận thực hiện phản ứng (cơ, tuyến).

a. Cảm ứng ở động vật chưa có hệ thần kinh (Động vật đơn bào)

• Đối tượng: ĐV đơn bào như amip, trùng roi, trùng giày.
• Hình thức: Phản ứng co rút toàn bộ cơ thể hoặc co rút chất nguyên sinh.

b. Cảm ứng ở ĐV có hệ thần kinh dạng lưới.

• Đối tượng: ĐV thuộc ngành ruột khoang như thủy tức, sứa…Cơ thể có đối xứng toả tròn.
• Cấu tạo: các tế bào thần kinh nằm rải rác trong cơ thể và liên hệ với nhau qua các sợi TK, tạo thành mạng lưới thần kinh. Các TBTK liên hệ với các tế bào cảm giác và tế bào biểu mô cơ.
• Hình thức phản ứng: Khi bị kích thích thì toàn bộ cơ thể phản ứng bằng cách co mình lại.

c. Cảm ứng ở ĐV có HTK dạng chuỗi hạch

• Đối tượng: ĐV có cơ thể đối xứng hai bên: giun dẹp, giun tròn, chân khớp.
• Cấu tạo: Các tế bào TK tập trung lại thành các hạch, các hạch nối với nhau bằng các dây TK tạo ra dạng chuỗi hạch (riêng ở chân khớp có não - hạch TK đầu lớn hơn các hạch còn lại)
• Hình thức phản ứng Mỗi hạch thần kinh điều khiển hoạt động của một vùng xác định. Phản ứng lại kích thích theo nguyên tắc phản xạ.

Bài 1: Cảm ứng ở động vật có gì khác với cảm ứng ở thực vật?

Hướng dẫn giải:

- Cảm ứng ở thực vật thường diễn ra chậm và biểu hiện bằng các cử động dinh dưỡng hoặc sinh trưởng.

- Cảm ứng ở động vật phản ứng diễn ra nhanh hơn. Mức độ, tính chính xác của cảm ứng và hình thức cảm ứng thay đổi tùy thuộc vào mức độ tổ chức của bộ phận tiếp nhận và phản ứng lại các kích thích (hệ thần kinh).

Bài 2: Hãy cho biết con thủy tức sẽ phản ứng như thế nào khi ta dùng một chiếc kim nhọn châm vào thân nó? Phản ứng của thủy tức có phải là phản xạ không? Tại sao?

Hướng dẫn giải:

- Con thủy tức sẽ phản ứng co toàn thân khi ta dùng một chiếc kim nhọn châm vào thân nó.

- Phản ứng của thủy tức là phản xạ vì phản ứng của thủy tức do hệ thần kinh (các tế bào thần kinh trong hệ thần kinh mạng lưới) điều khiển

Câu 1: Cảm ứng ở động vật có gì khác với cảm ứng ở thực vật?

Câu 2: Trình bày sự tiến hóa của tổ chức thần kinh ở các nhóm động vật khác nhau?

Câu 3: Kể tên bộ phận tiếp nhận kích thích, bộ phận phân tích tổng hợp thông tin và bộ phận thực hiện của cung phản xạ ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch.

Câu 4: Hãy so sánh hình thức cảm ứng của các động vật có tổ chức thần kinh khác nhau?

Câu 1: Động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch so với động vật có hệ thần kinh dạng lưới:

A. Phản ứng chính xác hơn nhưng tiêu tốn nhiều năng lượng hơn
B. Phản ứng chính xác hơn và tiêu tốn ít năng lượng hơn
C. Phản ứng không chính xác bằng nhưng tiêu tốn ít năng lượng hơn
D. Phản ứng không chính xác bằng và tiêu tốn nhiều năng lượng hơn

Câu 2: Cảm ứng ở động vật là:

A. Phản xạ có điều kiện
B. Phản ứng của cơ thể thông qua hệ thần kinh trả lời lại kích thích bên ngoài hoặc bên trong cơ thể
C. Phản xạ không điều kiện
D. Khả năng tiếp nhận kích thích và phản ứng lại các kích thích từ môi trường sống đảm báo cho sinh vật tồn tại và phát triển

Câu 3: Dùng một chiếc kim nhọn châm vào thân con thuỷ tức, con thuỷ tức sẽ co toàn thân lại đê tránh kích thích. Bộ phận phân tích và tổng hợp của cảm ứng trên là:

A. Tế bào cám giác
B. Lưới thần kinh
C. Kim nhọn
D. Tế bào mô bì cơ

Câu 4: Khi bị kích thích, cơ thể phản ứng bằng cách co toàn thân là thuộc động vật

A. có hệ thần kinh dạng lưới.

B. có hệ thần kính dạng chuỗi hạch.

C. có hệ thần kinh dạng ống.

D. nguyên sinh.

Câu 5: Trong các sinh vật sau, loại nào có hệ thần kinh dạng lưới?

A. Sứa, san hô, hải quỳ.

B. Giun đất, bọ ngựa, cánh cam.

C. Cá, ếch, thằn lằn.

D. Trùng roi, trùng amip.

- Sau khi học xong bài này các em cần:

• Trình bày được khái niệm về cảm ứng ở động vật.
• Trình bày được quá trình tiến hoá về hình thức cảm ứng của động vật