Giải bài tập SGK Lịch Sử 10 Bài 1: Sự xuất hiện loài người và bầy người nguyên thủy

Tại sao gọi là "cuộc cách mạng đá mới"?

Phương pháp giải

Dựa vào nội dung chính mục 3 Cuộc cách mạng thời đá mới được trình bày trong SGK Lịch sử 10 trang 6, 7, 8 và suy luận để trả lời.

Gợi ý trả lời

Gọi là "Cuộc cách mạng thời đá mới" bởi vì: bước vào thời đá mới đã có sự phát triển vượt bậc về công cụ lao động, sản xuất, đời sống văn hóa, tinh thần so với thời kì trước. Biểu hiện:

* Về công cụ lao động:

+ Có thể ghè đẽo những mảnh đá thành hình dạng gọn và chính xác, thích hợp với từng công việc, với nhiều kiểu loại theo những yêu cầu khác nhau (dao, rìu, đục,…), được mài nhẵn ở rìa lưỡi hay toàn thân, được khoan lỗ hay có nấc để tra cán.

+ Biết đan lưới đánh cá bằng sợ vỏ cây và làm chì lưới bằng đất nung, biết làm đồ gốm để dựng và đun nấu (nồi, bát, vò,…).

* Về sản xuất:

- Con người từ săn bắt, hái lượn, đánh cá đã biết tới trồng trọt và chăn nuôi.

+ Việc lượm hái từ năm này qua năm khác đã đem lại kinh nghiệm trồng và thu hoạch theo thời vụ một số cây lương thực và thực phẩm như khoai, củ, bầu, bí, lúa,…

+ Đi săn, bắt được thú nhỏ người ta giữ lại để nuôi và thuần dưỡng thành gia súc, như: cho, cừu, lợn, bò,…

- Họ bắt đầu biết khai thác từ thiên nhiên cái cần thiết cho cuộc sống của mình, chứ không chỉ thu lượm những cái có sẵn trong thiên nhiên.

* Về đời sống văn hóa, tinh thần:

- Bắt đầu làm sạch những tấm da thú để che thân cho ấm và cho “có văn hóa”. Những chiếc cúc (khuy) và kim làm bằng xương tìm thấy trong các di chỉ văn hóa đã nói lên điều đó.

- Biết dùng đồ trang sức như: vòng cổ bằng vỏ ốc và chuỗi hạt xương (bằng cách đem khoan lỗ và lấy dây xâu lại), vòng tay, vòng cổ chân, hoa tai,… bằng đá màu.

- Các nhà khảo cổ học còn tìm thấy chiếc sáo bằng xương dùi lỗ, đàn đá và có lẽ còn có cả trống bịt da.

→ Những thay đổi trên mang tính chất của một "cuộc cách mạng".

Hãy cho biết những bước tiến trong lao động và đời sống của người nguyên thủy?

Phương pháp giải

Từ nội dung bài học sự xuất hiện loài người và bầy người nguyên thủy được trình bày ở SGK Lịch sử 10 trang 4 - 8 học sinh tự rút ra những bước tiến trong lao động và đời sống của người nguyên thủy.

Gợi ý trả lời

Những bước tiến trong lao động và đời sống của người nguyên thuỷ:

* Vượn cổ: sống cách đây 6 triệu năm, đã có thể đi đứng bằng hai chân, dùng tay để cầm nắm, ăn hoa quả, củ, lá và các động vật nhỏ.

* Người tối cổ: Xuất hiện cách ngày nay khoảng 4 triệu năm.

- Bước tiến trong lao động:

+ Người tối cổ đã bắt đầu biết chế tác công cụ: họ lấy những mảnh đá hay hòn cuội lớn, đem ghè một mặt cho sắc, vừa tay cầm.

+ Với những chiếc rìu đá kiểu đó, họ dùng để chặt cây làm gậy hoặc dùng trực tiếp làm vũ khí, tự vệ, tấn công các con thú để kiếm thức ăn.

- Bước tiến trong đời sống:

+ Làm ra lửa bằng cách ghè hai mảnh đá với nhau, giúp cải thiện căn bản đời sống của mình.

+ Qua lao động, chế tạo công cụ và sử dụng công cụ, bàn tay con người khéo léo dần. Cơ thể do đó cũng biến đổi theo để có tư thế lao động thích hợp. Tiếng nói cũng thuần thục hơn do nhu cầu trao đổi với nhau.

+ Người tối cổ đã sống trong tổ chức xã hội đầu tiên của mình là bầy người nguyên thuỷ.

* Người tinh khôn (Người hiện đại): xuất hiện khoảng 4 vạn năm trước đây.

- Bước tiến trong lao động:

- Trong việc chế tác công cụ, Người tinh khôn đã biết:

+ Ghè hai rìa của một mảnh đá, làm cho nó gọn và sắc cạnh hơn dùng làm rìu, dao, nạo.

+ Lấy xương cá, cành cây đem mài hoặc đẽo nhọn đầu để làm lao.

+ Biết chế tạo cung tên. Đây là một thành tựu lớn trong quá trình chế tạo công cụ và vũ khí. Với cung tên, con người mới săn bắn có hiệu quả và an toàn.

- Đến khoảng 1 vạn năm trước đây, loài người tiến vào thời đá mới và đạt những tiến bộ về kĩ thuật:

+ Có thể ghè đẽo những mảnh đá thành hình dạng gọn và chính xác, thích hợp với từng công việc, với nhiều kiểu loại theo những yêu cầu khác nhau (dao, rìu, đục,…), được mài nhẵn ở rìa lưỡi hay toàn thân, được khoan lỗ hay có nấc để tra cán.

+ Biết đan lưới đánh cá bằng sợ vỏ cây và làm chì lưới bằng đất nung, biết làm đồ gốm để dựng và đun nấu (nồi, bát, vò,…).

- Bước tiến trong đời sống:

+ Người ta rời hang động ra dựng lều, định cư ở những địa điểm thuận tiện hơn. Cư trú “nhà cửa” trở nên phổ biến từ cuối thời đá cũ.

+ Con người từ săn bắt, hái lượn, đánh cá đã biết tới trồng trọt và chăn nuôi.

+ Họ bắt đầu biết khai thác từ thiên nhiên cái cần thiết cho cuộc sống của mình, chứ không chỉ thu lượm những cái có sẵn trong thiên nhiên.

+ Đời sống văn hóa, tinh thần phong phú và đa dạng hơn, cụ thể:

• Bắt đầu làm sạch những tấm da thú để che thân cho ấm và cho “có văn hóa”. Những chiếc cúc (khuy) và kim làm bằng xương tìm thấy trong các di chỉ văn hóa đã nói lên điều đó.
• Biết dùng đồ trang sức như: vòng cổ bằng vỏ ốc và chuỗi hạt xương (bằng cách đem khoan lỗ và lấy dây xâu lại), vòng tay, vòng cổ chân, hoa tai,… bằng đá màu.
• Các nhà khảo cổ học còn tìm thấy chiếc sáo bằng xương dùi lỗ, đàn đá và có lẽ còn có cả trống bịt da.