Soạn bài Một thứ quà của lúa non: Cốm Ngữ văn 7 đầy đủ

Nhận xét nội dung bài tùy bút:

- Bài tùy bút thể hiện tình yêu quê hương, đất nước trong một phong tục truyền thống: "Một thứ quà của lúa non - cốm", một đặc sản của Hà Nội.

- Bài tùy bút này nói về phong vị đặc sắc, nét đẹp văn hóa trong một thứ quà độc đáo và giản dị của dân tộc là cốm. Để nói về cốm, một thứ quà của lúa non tác giả đã sử dụng nhiều phương thức miêu tả, kể, nhận xét, bình luận nhưng nổi bật hơn cả vẫn là yếu tố trữ tình là việc biểu hiện trực tiếp cảm xúc của nhà văn.

- Bài này có ba đoạn:

+ Đoạn 1: Từ đầu đến “chiếc thuyền vô ý”: Giới thiệu cốm và sự hình thành hạt cốm từ những tinh túy của thiên nhiên và sự khéo léo của con người.

+ Đoạn 2: Từ “Cốm là thứ quà riêng biệt” đến “kín đáo và nhũn nhặn”: Những giá trị đặc sắc của cốm và về mặt giá trị văn hóa của thứ quà này gắn liền với tục lệ Sêu tết.

+ Đoạn 3: Phần còn lại: Bình luận về sự thưởng thức cốm.

- Tác giả đã mở đầu bài viết về cốm bằng những hình ảnh chi tiết:

+ Cốm là đặc sản của người Hà Nội nói riêng và là truyền thống của dân tộc nói chung.

+ Hình ảnh cơn gió mùa hạ lướt qua vừng sen trên hồ, nhuần thấm cái hương thơm của lá.

+ Những hạt thóc nếp đầu tiên làm trĩu thân lúa còn tươi, ngửi thấy cái mùi thơm của bông lúa non.

+ Trong cái vỏ xanh kia có một giọt sữa trắng thơm, phảng phất hương vị ngàn hoa cỏ.

+ Dưới ánh nắng giọt sữa dần đông lại, bông lúa dần cong lại nặng vì cái chất quý trong sạch của trời.

- Những cảm giác ấn tượng của tác giả tạo nên tính biểu cảm của đoạn văn:

+ Đưa các hình ảnh vào một cách tự nhiên và gợi cảm.

+ Miêu tả tinh tế hương vị và cảm giác bằng những tính từ chọn lọc.

+ Huy động nhiều cảm giác để cảm nhận đối tượng nhất là khứu giác.

Nhận xét về tục lệ dùng hồng, cốm:

- Cốm mang những nét đặc trưng của con người Việt, dân tộc Việt qua rất nhiều năm. Như một phần văn hóa Việt Nam.

- Trong phần chính của đoạn hai, Thạch Lam đã diễn tả và bình luận về một phương điện giá trị văn hóa của cốm gắn liền với tục lệ Sêu tết.

- Theo nhà văn, cốm là thức dâng của đất trời, mang trong nó hương vị vừa thanh nhã vừa đậm đà của đồng quê nội cỏ.

- Cốm - một đặc sản của Hà Nội, một thức quà xem như truyền thống của người Việt Nam nói chung và người Hà Nội nói riêng. Cốm rất thích hợp với việc lễ nghi của một xứ sở nông nghiệp lúa nước như nước ta. “Hồng cốm tốt đôi”. Cốm với hồng lại càng hòa hợp biểu trưng cho sự gắn bó hài hòa trong tình yêu đôi lứa. Nhà văn phân tích sự hòa hợp ấy trên hai phương diện màu sắc và hương vị: “và không bao giờ có hai màu lại hòa hợp hơn được nữa. Màu xanh tươi của cốm như ngọc thạch quý, màu đỏ thắm của hồng như ngọc lựu già. Một thứ thanh đạm, một thứ ngọt sắc, hai vị nâng đỡ nhau để hạnh phúc được lâu bền".

Cảm nhận về nhận định của tác giả như sau:

- Cốm là truyền thống mang văn hóa tinh thần và vật chất của dân tộc ta. Một thứ quà đặc sắc, khiến người nhận phải nhớ mãi.

- Câu văn “Cốm là thức quà riêng biệt … An Nam” đã kết tinh sự phát hiện và cảm nhận sâu sắc, tinh tế với tất cả lòng trân trọng của tác giả về một sản vật bình dị mà đặc sắc của đồng quê đất nước. Qua sự cảm nhận của tác giả, hạt cốm chứa đựng ý nghĩa và giá trị sâu xa về cả vật chất lẫn văn hóa của đất nước.

- Câu văn ấy đã kết tinh sự phát hiện và cảm nhận sâu sắc tinh tế với tất cả lòng trân trọng của tác giả về một sản vật bình dị mà đặc sắc của đồng quê, đất nước.

Sự tinh tế và thái độ trân trọng của tác giả đối với việc thưởng thức một món quà bình dị:

- Thưởng thức cốm cũng phải có văn hóa, từ tốn và đón nhận nhẹ nhàng món quà của lúa non ấy.

- Ăn cốm phải ăn chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ, không ăn vội thì mới cảm hết được hương vị của nó: sự tươi mát của lá non, cái dịu dàng thanh đạm của thảo mộc, mùi thơm phức của cốm và vị ngọt của nó.

- Tác giả cũng nhắc đến cách ăn Cốm sao cho cảm nhận được hết hương vị của Cốm. Đoạn cuối bàn về sự thưởng thức cốm. Tác giả vô cùng tinh tế và trân trọng cốm. Ăn cốm là thưởng thức, vừa ăn thong thả, vừa ngẫm nghĩ thì mới cảm hết hương thơm, vị ngọt, sự tươi mát của lúa non, cái dịu dàng, thanh đạm của thảo mộc. Mua cốm là nâng đỡ, vuốt ve, kính trọng lộc trời, công sức con người.

- Mua cốm phải nhẹ nhàng nâng đỡ không phải thọc tay hay mân mê món quà thần tiên ấy.

- Cuối cùng, cốm là một giá trị tinh thần thiêng liêng đáng được trân trọng, giữ gìn.

- Bài văn này thể hiện nét đặc sác của ngòi bút Thạch Lam thiên về cảm giác nhẹ nhàng tinh tế sâu sắc. Cụ thể:

+ Để cảm nhận được một cách đầy đủ những hương vị của Cốm, tác giả đã cảm nhận bằng nhiều giác quan.

+ Đoạn đầu nói về sự sinh thành của hạt cốm được cảm nhận từ hương thơm của cơn gió mùa hạ lướt qua trên hồ từ hương thơm của những cánh đồng lúa và bông lúa non.

+ Đoạn tiếp theo nói về sự hòa hợp của hồng cốm tốt, từ màu sắc đến vị ngọt sắc và thanh đạm bổ sung cho nhau.

+ Đoạn cuối bàn về sự thưởng thức cốm.

+ Sự nhẹ nhàng tinh tế mà sâu sắc thể hiện ở:

• Cách lựa chọn đối tượng (cốm - một sản phẩm tao nhã bình dị).
• Cách cảm nhận từ mọi khía cạnh và phát hiện ý nghĩa sâu xa, giá trị văn hóa trong hạt cốm rất giản dị, không chỉ bằng những hiểu biết mà còn bằng cả tâm hồn, cảm xúc để thâm nhập và đối tượng miêu tả.
• Cho đến tất cả những chỗ cần nhắc nhở phê phán giọng văn Thạch Lam vẫn chừng mực nhẹ nhàng.

Một số câu thơ, ca dao nói đến cốm:

- "Sáng mát trong như sáng năm xưa

Gió thổi mùa thu hương cốm mới

Tôi nhớ những ngày thu đã xa

Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội".

- "Hỡi cô thắt lưng bao xanh

Có về làm cốm với anh thì về".

- "Cốm Vòng, gạo tám Mễ Trì

Tương Bần, húng Láng có gì ngon hơn?".

- "Con tôi buồn ngủ buồn nghê,

Buồn ăn cơm nếp, cháo kê thịt gà.

Nhà còn có một quả cà,

Làm sao đủ miếng cơm và cho con?

Con tôi khóc héo khóc hon,

Khóc vòi quả thị méo trôn đầu mùa.

Con thèm phẩm oản trên chùa,

Thèm quả chuối ngự tiến vua của làng.

Con thèm hạt cốm làng Ngang,

Con thèm ăn quả dưa gang chợ Quài.

Con thèm cá nát canh khoai,

Con thèm xơ mít thèm tai quả hồng,

Con thèm vảy cá cùi bòng,

Thèm râu tôm rảo thèm lòng bí đao".