Soạn bài Giá trị văn học và tiếp nhận văn học Ngữ văn 12 tóm tắt

a. Giá trị về nhận thức

Cơ sở:  

- Là quá trình khám phá, lí giải hiện thực để chuyển hóa thành nội dung tác phẩm của nhà văn.

- Do sự giới hạn tồn tại trong không gian, thời gian, quan hệ xã hội của người đọc.

Nội dung

- Hiểu được cuộc sống hiện thực phong phú.

- Hiểu được bản chất của con người.

- Hiểu bản thân mình hơn.

b. Giá trị giáo dục

Cơ sở:

+ Khách quan:

- Nhu cầu hướng thiện

- Con người luôn khao khát một cuộc sống tốt lành, chan hòa tình yêu thương giữa người với người (cho ví dụ).

+ Chủ quan: Do thái độ tư tưởng, tình cảm của nhà văn (cho ví dụ).

Nội dung:

- Giúp con người rèn luyện bản thân mình ngày một tốt đẹp hơn.

- Có thái độ và lẽ sống đúng đắn. (Ví dụ).

- Đặc trưng của giá trị giáo dục của văn học:

+ Văn học giáo dục con người bằng con đường từ cảm xúc đến nhận thức bằng cái thật, cái đúng, cái đẹp của những hình tượng sinh động.

c. Giá trị thẩm mỹ

Cơ sở:

- Con người luôn có nhu cầu cảm thụ và thưởng thức cái đẹp

- Nhà văn bằng tài năng đã thể hiện cái đẹp của cuộc sống, của con người vào trong tác phẩm của mình giúp người đọc cảm nhận, rung động.

Nội dung:

- Văn học mang đến cho con người vẻ đẹp muôn màu của cuộc đời (vẻ đẹp của thiên nhiên, đất nước, con người...)

- Miêu tả, thể hiện cái đẹp của con người từ ngoại hình đến thế giới nội tâm phong phú tinh tế bên trong.

- Cái đẹp trong văn học không chỉ thể hiện ở nội dung mà còn ở hình thức nghệ thuật tác phẩm : kết cấu, ngôn từ chặt chẽ, mới mẻ, độc đáo.

⇒ Cả 3 giá trị văn học đều có mối quan hệ mật thiết.

Các giá trị văn học có mối quan hệ:

- Ba giá trị có mối quan hệ mật thiết, không tách rời, cùng tác động đến người đọc.

- Tiếp nhận văn hoc là quá trình người đọc chuyển hóa văn bản ngôn từ nghệ thuật thành tác phẩm văn học thông qua các giai đoạn như đọc văn bản, phát hiện, kiến tạo ý nghĩa của tác phẩm, thưởng thức những giá trị tư tưởng, nghệ thuật, ghi nhớ những điều hay, tâm đắc,...

- Các tính chất trong tiếp nhận văn học:

+ Thực chất đó là một quá trình giao tiếp: sự giao tiếp giữa tác giả với người tiếp nhận, sự giao tiếp giữa người nói với người nghe, người viết với người đọc, người bày tỏ và người chia sẻ, đồng cảm.

+ Trong giao tiếp giữa tác phẩm với độc giả, tính chất cá thể hóa, tính chủ động, tích cực của người tiếp nhận đóng vai trò quan trọng.

+ Tính đa dạng, không thống nhất của việc tiếp nhận văn học: cùng một tác phẩm nhưng sự cảm thụ và đánh giá của công chúng là rất khác nhau.

- Quá trình tiếp nhận văn học bao gồm các cấp độ:

+ Cảm thụ chỉ tập trung vào nội dung cụ thể, nội dung trực tiếp của tác phẩm.

+ Cảm thụ qua nội dung trực tiếp để thấy nội dung tư tưởng của tác phẩm.

• Cách nói của Thạch Lam đã khẳng định và nhấn mạnh những chức năng cơ bản của văn chương: nhận thức, giáo dục, thẩm mĩ

• Cái giá trị, chức năng này không tồn tại riêng lẻ mà luôn có mối quan hệ mật thiết với cái kia, góp phần cải tạo đời sống con người, nâng tâm hồn con người đến các giá trị chân- thiện- mĩ

Phân tích bài Hai đứa trẻ để thấy rõ các giá trị của văn học:

• Giá trị thẩm mĩ: truyện ngắn như một bài thơ trữ tình để lại trong lòng người những dư vị khó quên

• Giá trị nhận thức: tác phẩm mang đến cho người đọc cái nhìn về cuộc sống vô vị, quẩn quanh, tù túng của những người dân phố huyện nghèo đầu thế kỉ XX

• Giá trị giáo dục: con người cần phải thức tỉnh trước cuộc sống quẩn quanh, tù túng, luôn hi vọng vào một tương lai tươi sáng hơn

• Cảm là cấp độ tiếp nhận đầu tiên, là khi người đọc có những ấn tượng, cảm xúc chung về tác phẩm mà chưa cắt nghĩa được nguồn gốc của những ấn tượng đó

• Hiểu là cấp độ tiếp nhận cao hơn khi người đọc có thể thấy được các giá trị của tác phẩm về cả nội dung và hình thức, thông cảm và chia sẻ với những thông điệp của nhà văn