Lịch Sử 7 Bài 13: Nước Đại Việt ở thế kỉ XIII
Bài học dưới đây tóm tắt sự sụp đổ của nhà Lý và sự thành lập nhà Trần và quá trình xây dựng đất nước của nhà Trần. Mời các em cùng tham khảo để biết các chính sách mà nhà Trần đã áp dụng sau khi gây dựng lại chế độ phong kiến tập quyền.
Mục lục nội dung
1. Tóm tắt lý thuyết
1.1. Nhà Trần thành lập
1.1.1. Nhà Lý sụp đổ
- Cuối thế kỉ XII nhà Lý suy yếu
+ Quan lại ăn chơi sa đọa, không chăm lo đến đời sống nhân dân.
+ Hạn hán, lũ lụt xảy ra liên miên, nhân dân khổ cực, các thế lực phong kiến nổi dậy quấy phá.
- Đầu năm 1226 Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần Cảnh -> nhà Trần thành lập.
1.1.2. Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền
- Năm 1226, nhà Trần được thành lập.
- Bộ máy quan lại thời Trần về cơ bản vẫn giống thời Lý, được tổ chức theo chế độ quân chủ trung ương tập quyền.
- Trung ương:
+ Đứng đầu là vua, thực hiện chế độ Thái thượng hoàng.
+ Các chức đại thần văn, võ do người họ Trần nắm giữ.
+ Đặt thêm một số cơ quan như Quốc sử viện, Thái y viện, Tôn nhân phủ và một số chức quan: Hà đê sứ, Khuyến nông sứ,..
+ Quý tộc họ Trần được phong vương, ban thái ấp, quan lại được cấp bổng lộc.
- Địa phương:
Cả nước chia làm 12 lộ, dưới là phủ, châu, huyện, xã.
1.1.3. Pháp luật thời Trần
- Năm 1230 ban hành bộ luật “Quốc triều hình luật”.
+ Bảo vệ quyền lợi của vua, hoàng tộc
+ Bảo vệ quyền tư hữu tài sản
+ Quy định cụ thể việc mua bán ruộng đất
- Đặt các cơ quan thẩm hình viện để xét xử việc kiện cáo
=>Thể hiện sự tiện bộ trong việc quản lí nhà nước.
1.2. Nhà Trần xây dựng quân đội và phát triển kinh tế
1.2.1. Nhà trần xây dựng quân đội và củng cố quốc phòng
- Nhà Trần tổ chức lại quân đội, củng cố quốc phòng.
- Quân đội gồm có: cấm quân và quân ở các lộ.
- Ở các làng, xã có hương binh, ngoài ra còn có quân đội của các vương hầu.
- Được tuyển chọn theo chính sách “ngự binh ư nông” theo chủ trương “Quân lính cốt tinh nhuệ không cốt đông”.
- Quân đội được học tập binh pháp và luyện tập võ nghệ.
- Vua Trần thường đi tuần tra, cử nhiều tướng giỏi cầm quân đóng giữ các vị trí hiểm yếu.
1.2.2. Phục hồi và phát triển kinh tế
Nhà Trần thực hiện nhiều biện pháp nhằm khôi phục và phát triển kinh tế.
a. Nông nghiệp:
- Đẩy mạnh khai khẩn đất hoang, mở rộng diện tích canh tác.
- Cho phép vương hầu lập điền trang.
- Chú trọng thủy lợi, đặt chức Hà đê sứ.
→ Nông nghiệp nhanh chóng được phục hồi và phát triển.
b. Thủ công nghiệp:
- Các xưởng thủ công nhà nước chuyên sản xuất đồ gốm, dệt, chế tạo vũ khí.
- Thủ công nghiệp trong nhân dân có nhiều nghành nghề như làm giấy, đúc đồng, khắc ván in,..
c. Thương nghiệp:
- Xây dựng nhiều chợ làng, xã.
- Kinh thành Thăng Long có 61 phố phường.
- Ngoại thương phát triển.
2. Luyện tập
Câu 1: Nhà Trần được thành lập trong hoàn cảnh nào?
Gợi ý trả lời
Triều đình là Lý suy yếu, xã hội rối loạn. nhà Lý phải dựa vào thế lực của nhà Trần để tồn tại, đó chính là cơ hội để nhà Trần buộc Lý Chiêu Hoàng (vua cuối cùng của nhà Lý) phải nhường ngôi cho Trần Cảnh ( tháng 12 năm Ất Dậu, đầu năm 1226) – nhà Trần thành lập.
Câu 2: Em có nhận xét gì về quân đội thời Trần?
Gợi ý trả lời
- Quân đội dưới thời Trần gồm có cấm quân và quân ở các lộ. Cấm quân là đạo quân bảo vệ kinh thành, triều đình và nhà vua.
- Ở làng xã, có hương binh. Khi có chiến tranh, còn có quân đội của các vương hầu.
- Quân đội nhà Trần được tuyển dụng theo chính sách” ngụ binh ư nông”, theo chủ trương “ quân lính cốt tinh nhuệ, không cốt đông”, xây dựng tinh thần đoàn kết trong quân đội.
- Quân đội nhà Trần được học tập binh pháp và luyện võ nghệ thường xuyên. Nhà Trần còn cử nhiều tướng giỏi cầm quân đóng giữ các vị trí hiểm yếu, nhất là vùng biên giới phía Bắc.
=> Quân đội nhà Trần hoàn chỉnh, quy củ, được học tập binh pháp và luyện tập võ nghệ.
Câu 3: Em có nhận xét gì về tình hình thủ công nghiệp và thương nghiệp thời Trần ở thế kỉ XIII?
Gợi ý trả lời
- Thủ công nghiệp và thương nghiệp dưới thời Trần ở thế kỉ XIII tiếp tục duy trì những nghè thủ công truyền thống của các triều đại trước. thương nghiệp phát triển hơn, thể hiện ở chỗ Thăng Long bên cạnh Hoàng thành, đã có 61 phương ->buôn bán sầm uất.
- Đặc biệt buôn bán trao đổi hàng hóa được mở rộng ở các cửa biển Hội Thống (Hà Tĩnh), Hội Triều (Thanh Hóa), Vân Đồn (Quảng Ninh)…..
3. Kết luận
Kết thúc bài học, các em cần ghi nhớ các ý chính sau:
- Nguyên nhân Nhà Lý sụp đổ
- Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền và ban hành pháp luật
- Nhà trần xây dựng quân đội và củng cố quốc phòng
- Sự phục hồi và phát triển kinh tế dưới thời Trần
