Lịch Sử 7 Bài 28: Sự phát triển của văn hóa dân tộc cuối thế kỉ XVIII - nửa đầu thế kỉ XIX
Cuối thế kỉ XVIII - đầu thế kỉ XIX, nền văn học nghệ thuật của nước ta phát triển với nhiều hình thức phong phú. Để biết được những lĩnh vực này phát triển như thế nào, các em sẽ được tìm hiểu kĩ hơn từng mảng văn hóa và nghệ thuật nước ta thông qua bài học: " Sự phát triển của văn hóa dân tộc cuối thế kỉ XVIII – đầu thế kỉ XIX".
Mục lục nội dung
1. Tóm tắt lý thuyết
1.1. Văn học, nghệ thuật
1.1.1. Văn học
- Cuối thế kỉ XVIII, văn học dân gian phát triển rỡ với nhiều thể loại phong phú tục ngữ ca dao, truyện thơ dài, truyện tiếu lâm…
- Văn học viết bằng chữ Nôm phát triển với nhiều tác phẩm đặc sắc : Truyện Kiều của Nguyễn Du, Chinh phụ ngâm khúc, Cung oán ngâm khúc, thơ của Hồ Xuân Hương, Bà Huyện Thanh Quan...
- Nội dung: Phản ánh sâu sắc cuộc sống XH đương thời, thể hiện tâm tư, nguyện vọng của con người Việt Nam.
1.2.2. Nghệ thuật
- Văn nghệ dân gian phát triển phong phú.
+ Nghệ thuật sân khấu, chèo, tuồng, quan họ, hát lý, hát dặm ở miền xuôi, hát lượn, hát xoan ở miền núi.
+ Tranh dân gian : nổi tiếng nhất là dòng tranh Đông Hồ.
- Kiến trúc : chùa Tây Phương, cung điện và lăng tẩm các vua Nguyễn, Khuê văn các…
- Nghệ thuật đúc tượng, đúc đồng rất tài hoa : tượng La Hán chùa Tây Phương, 9 đỉnh đồng trong cung điện Huế.
1.2. Giáo dục, khoa học - kĩ thuật
1.2.1. Giáo dục, thi cử
- Thời Tây Sơn, Quang Trung ra "Chiếu lập học", mở trường công ở các xã; đưa chữ Nôm vào thi cử.
- Thời Nguyễn: Quốc Tử Giám được đặt ở Huế. Năm 1836 cho thành lập "Tứ dịch quán " để dạy tiếng nước ngoài (tiếng Pháp, Xiêm).
1.2.2. Sử học, địa lý, y học
a. Sử học
- Có bước tiến quan trọng.
- Tác phẩm tiêu biểu: Đại Việt sử kí tiền biên, Đại Nam thực lục, Đại Nam liệt truyện...
- Tác giả tiêu biểu: Lê Quý Đôn, Phan Huy Chú...
b. Địa lí
- Gia Định thành thông chí của Trịnh Hoài Đức
- Nhất thống dư địa chí của Lê Quang Định
c. Y học
Có bộ sách: Hải thượng y tông tâm lĩnh ( Lê Hữu Trác).
1.2.3. Những thành tựu về kĩ thuật
- Thế kỉ XVIII, thợ thủ công nước ta đã học và chế tạo được súng, đồng hồ, kính thiên lí, đóng thuyền lớn, mãy xẻ gỗ…
- Năm 1839, đóng được tàu thủy chạy bằng hơi nước.
=>Tài năng thợ thủ công nước ta.
2. Luyện tập
Câu 1: Hãy nêu một số thành tựu văn học, nghệ thuật và khoa học – kĩ thuật ở nước ta cuối thể kí XVIII – nửa đầu thế kỉ XIX?
Gợi ý trả lời
- Giáo dục – thi cử
- Ra chiếu lập học, mở trường công để con em nhân dân có điều kiện đi học, đưa chữ Nôm vào thi cử.
- Quốc tử giám đặt ở Huế, chỉ lấy con em quan lại, thổ hào.
- Lập “ tứ dịch quán” dạy tiếng nước ngoài (Pháp, Xiêm).
- Sử học - Địa lí - Y học
- Đại Việt sử kí tiền biên
- Đại Nam thực lục, Đại Nam liệt truyện.
- Đại việt thông sử, Phủ biên tạp lục.
- Lịch triều hiến chương loại chí.
- Gia Định thành thông chí.
- Đại Nam nhất thống chí.
- Hải Thượng y tông tâm lĩnh.
- Kĩ thuật
- Làm đồng hồ và kính thiên lí
- Chế được máy xẻ gỗ chạy bằng sức nước.
- Đóng 1 chiếc tàu thủy bằng máy hơi nước.
Câu 2: Những thành tựu khoa học – kĩ thuật của nước ta thời kì này phản ánh điều gì?
Gợi ý trả lời
Những thành tựu khoa học – kĩ thuật của nước ta thời kì này đã chứng tỏ các ngành khoa học xã hội như: Sử học, địa lí, Y học nước ta thế kỉ XVIII – nửa đầu thế kỉ XIX phát triển rất rực rỡ, cùng với sự phát triển của khoa học, điều đáng chú ý là sự tiếp nhận kĩ thuật hiện đại với nghề làm đồng hồ và việc đóng thành công các tàu thủy chạy bằng máy hơi nước. Những thành tựu đó đã nói lên tài năng của thủ công Việt Nm đương thời, tiếc rằng nó không được nhà nước sử dụng và phát huy.
Câu 3: Hãy kể tên các nhà thơ, nhà văn , nhà khoa học ở cuối thế kỉ XVIII – nửa đầu thế kỉ XIX
Gợi ý trả lời
- Văn, thơ: Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương, Bà Huyện Thanh Quan, Cao Bá Quát, Nguyễn Văn Siêu,…
- Sử học: Lê Quý Đôn, Phan Huy Chú
- Địa lí học: Trịnh Hoài Đức, Lê Quang Định
- Y học: Lê Hữu Trác
3. Kết luận
Kết thúc bài học, các em cần ghi nhớ các ý chính sau:
- Sự phát triển về văn học và nghệ thuật
- Bước tiến triển trong giáo dục và khoa học - kĩ thuật
