Công nghệ 9 Bài 7: Kỹ thuật trồng cây ăn quả có múi

1. Tóm tắt lý thuyết

- Dinh dưỡng: Cây có múi chứa nhiều nước, đường, axit hữu cơ, vitamin và chất khoáng. Trong thịt quả còn có chứa 6 – 12% đường, vitamin từ 40 – 90mg/100g quả tươi, axit hữu cơ từ 0,4 – 1,2% cùng với các chất khoáng.

- Kinh tế : Nguyên liệu cho nhà máy chế biến nước hoa quả, đóng hộp.

- Y học : Làm thuốc vỏ cam bưởi.

- Bảo vệ môi trường. Cây có múi cũng là cây xanh nên có tác dụng chống lũ lụt, xói mòn, điều hoà, làm sạch môi trường không khí

a. Đặc điểm thực vật:

- Thuộc họ Cam

- Bộ rễ: Rễ cọc cắm sâu xuống đất, có rễ con phân bố ở lớp đất mặt từ 10-30 cm trở lên.

- Thân cây: Cây thuộc loại thân gỗ, nửa cây bụi, tán có nhiều hình dạng khác nhau. 

+ Cây có 2 loại cành: cành dinh dưỡng và cành quả

+ Cây ra 4 đợt lộc/năm 

• Lộc xuân (2-3): chủ yếu mang hoa
• Lộc hè (5-7): số lượng nhiều, cành dài
• Lộc thu ( 8 -9): mang cành quả năm sau
• Lộc đông (10-12): số lượng ít, cành ngăn. 

- Hoa thường ra rộ với cành non phát triển

b. Yêu cầu ngoại cảnh:

- Thích hợp nhất là đất phù sa, đất bazan, pH 5,5-6,5.

- Không khí

• Không khí càng ẩm thì độ ẩm tương đối của nó càng cao.
• Đo độ ẩm của không khí bằng các loại ẩm kế khác nhau: ẩm kế tóc, ẩm kế khô ướt, ẩm kế điểm sương.
• Độ ẩm không khí đo bằng tỉ số phần trăm giữa độ ẩm tuyệt đối a và độ ẩm cực đại A của không khí ở cùng nhiệt độ:

\(f = \frac{a}{A}.100\% \)

- Cây có múi (cam, quít, bưởi) có thể sống và phát triển được trong khoảng nhiệt độ 13 – 38 độ C, thích hợp nhất là 25 – 27 độ C. Dưới 13 độ C cây ngừng sinh trưởng, dưới âm 5 độ C cây sẽ bị chết.

- Cây có múi không thích hợp với ánh sáng trực tiếp, cường độ ánh sáng thích hợp nhất cho cam quít khoảng 10.000 - 15.000 lux (tương đương với ánh sáng lúc 8 giờ sáng và 4 - 5 giờ chiều trong mùa nắng)

- Ngoài các yêu cầu ngoại cảnh trên còn phải kể đến: Chất dinh dưỡng cho cây phát triển tốt và năng suất cao

a. Một số giống cây ăn quả trồng phổ biến:

- Các giống cam: Cam Xã Đoài, cam Sông Con, cam Vân Du, phân bố ở một số địa phương của các tỉnh phía Bắc; ở các tỉnh phía Nam có cam giấy, cam mật, cam sành…

- Các giống quýt: Quýt tích Giang (Hà Nội), quýt vỏ vàng Lạng Sơn, quýt đường, quýt tiêu hồng ở Vĩnh Long, Cần Thơ. Ngoài ra có cam sành (là giống lai giữa cam và quýt) được trồng nhiều ở các tỉnh Bắc Giang, Hà Giang, Tuyên Quang, Cần Thơ, Vĩnh Long, Tiền Giang.

- Các giống chanh: Quýt tích Giang (Hà Nội), quýt vỏ vàng Lạng Sơn, quýt đường, quýt tiêu hồng ở Vĩnh Long, Cần Thơ. Ngoài ra có cam sành (là giống lai giữa cam và quýt) được trồng nhiều ở các tỉnh Bắc Giang, Hà Giang, Tuyên Quang, Cần Thơ, Vĩnh Long, Tiền Giang.

- Các giống bưởi: Bưởi Đoan Hùng (Phú Thọ), bưởi Phúc Trạch (Hà Tĩnh), bưởi Năm Roi (Vĩnh Long), bưởi Tân Triều (Biên Hoà), bưởi hồng không hạt (Tiền Giang), bưởi Thanh Trà (Thừa Thiên Huế)…

b. Nhân giống cây:

- Để có cây giống tốt, kịp thời, cần tiến hành nhân giống tại vườn ươm từ 1 – 2 năm (từ khi gieo hạt đến khi bắt đầu ghép cần từ 12 – 16 tháng. Sau khi ghép cần từ 4 – 8 tháng mới trồng được).

- Các phương pháp được sử dụng hiện nay là

• Chiết cành có thể áp dụng cho hầu hết các giống cam, chanh, quýt, bưởi… Chọn cành để chiết có kích thước nhỏ mọc ở giữa tầng tán cây. Cành chiết phải được ra ngôi ở vườn ươm từ 2 – 3 tháng mới đem trồng.
• Giâm cành thường áp dụng cho các giống chanh và cành giâm được xử lí chất kích thích với nồng độ cao trong thời gian ngắn.
• Ghép đối với cam, chanh, quýt nên ghép theo kiểu chữ T và ghép mắt nhỏ gỗ. Đối với bưởi còn áp dụng kiểu ghép cửa sổ.

- Tác dụng: 

• Kịp thời tạo cây giống cho thời vụ và vườn trồng
• Giữ được các đặc tính tốt của giống cây

c. Trồng cây

- Thời vụ:

• Các tỉnh phía Bắc từ tháng 2 đến tháng 4 vụ xuân, tháng 8 đến tháng 10 vụ thu
• Các tỉnh phía Nam: Tháng 4, 5 đầu mùa mưa

- Khoảnh cách trồng:

+ Tùy vào loại cây, chất đất.

+ Nơi đất tốt tán cây phát triển mạnh ta trồng thưa hơn nơi đất xấu.

+ Nơi đất ít chất dinh dưỡng và tỉ lệ tơi xốp kém ta phải bón nhiều phân lót hơn và hố đào phải to hơn

+ Ví dụ:

• Cam: 6x5;6x4;5x4m
• Chanh: 4x3;3x3m
• Bưởi: 7x7;7x6m

- Đào hố, bón phân lót:

• Kích thước hố tùy theo địa hình, loại đất.
• Trộn lớp đất mặt với phân chuồng ( 30 kg), phân lân ( 0,1-0,5kg), phân kali ( 0,1-0,2kg).

d. Chăm sóc:

- Làm cỏ, vun xới: Làm đất tơi xốp, diệt cỏ dại, làm mất nơi ẩn nấp sâu bệnh

- Bón phân thúc: Cung cấp chất dinh dưỡng cho cây, góp phần cải tạo đất, tăng khả năng chống chịu của đất, bón theo hình chiếu tán cây

- Tạo hình, tỉa cành: Tạo bộ khung khỏe mạnh phát triển cân đối, tán thoáng đủ ánh sáng, loại bỏ cành sâu bệnh, cành vượt… kích thích phát triển cành mới

- Tưới nước: Để giữ ẩm và hạn chế cỏ dại, chống xói mòn đất. Cung cấp đủ lượng nước giúp quá trình sinh trưởng phát triển cây 

- Phòng trừ sâu, bệnh: Cho cây phát triển tốt tạo ra sản phẩm chất lượng cao và tăng năng suất cho cây

+ Các loại sâu bệnh hại

• Sâu vẽ bùa
• Sâu xanh
• Sâu đục cành
• Bệnh loét
• Bệnh vàng lá

+ Các biện pháp phòng trừ chung

• Dùng thuốc hóa học trừ sâu bệnh
• Dùng cách bắt, bẫy đèn… thủ công
• Chọn giống cây kháng lại sâu bệnh ( Sinh học)
• Loại bỏ cành sâu bệnh, diệt cỏ dại… (Canh tác)

A. Trái cây ăn quả có múi bị bệnh; B. Trái cây ăn quả có múi sạch bệnh

a. Thu hoạch:

• Thời gian thu hoạch phải có nắng khô ráo,không nên thu trái sau mưa hoặc có mù sương nhiều vì trái dễ bị ẩm thối.
• Hái quả không làm xước cây và vỏ quả, không làm bầm dập quả
• Trái thu xong cần dể nơi thoáng mát, không nên tồn trữ quá 15 ngày sẽ giảm giá trị thương phẩm.

b. Bảo quản:

Thu hoạch xong quả cần được bảo quản

• Để nơi khô ráo thoáng mát
• Tránh để đống to cho quả đỡ dập
• Xử lí bằng hóa chất ( Nhà nước cho phép), chiếu tia xạ hợp quy trình vệ sinh thực phẩm
• Bảo quản trong kho lạnh

Câu 1: Em hãy nêu giá trị của quả cây có múi?

Gợi ý trả lời

Các loại quả của cây ăn quả có múi là nguồn cung cấp vitamin C, đường, chất khoáng cho con người, nguyên liệu cho công nghiệp chế biến nước giải khát, tinh dầu, bánh kẹo.

Câu 2: Nêu các yêu cầu về điều kiện ngoại cảnh của cây ăn quả có múi?

Gợi ý trả lời

• Nhiệt độ thích hợp từ 25^oC – 27^oC.
• Đủ ánh sáng và không ưa ánh ánh sáng mạnh.
• Độ ẩm không khí 70 – 80%. Lượng mưa 1000 – 2000mm/năm
• Thích hợp với đất phù sa ven sông, phù sa cổ, đất bazan… Tầng đất dày, độ pH: 5,5 – 6,5.

Câu 3: Em hãy giải thích tại sao không bón phân vào gốc cây mà lại bón theo hình chiếu của tán cây?

Gợi ý trả lời

Do bộ rễ của cây tập trung chủ yếu ở lớp đất ăn theo hình chiếu của tán cây , vậy nên bón phân theo hình chiếu tán cây giúp cây hấp thụ chất dinh dưỡng của phân bón nhanh hơn, đầy đủ hơn.

Sau khi học xong bài này các em cần:

• Thấy được giá trị của cây ăn qủa có múi trong đời sống
• Nêu được các đặc điểm của cây có múi
• Vận dụng vào thực tế các biện pháp trồng trọt thích hợp