Đọc thêm: Đô-XTôi-Ép-Xki Ngữ văn 12

- Xtê-phan Xvai-gơ (1881 - 1942), nhà văn Áo gốc Do Thái, trưởng thành trong môi trường trí thức của Viên - một trung tâm văn hóa nghệ thuật thời trước Chiến trannh thế giới thứ hai. Ông từng làm thơ, viết kịch, truyện.

- Những tiểu luận và chân dung văn học của ông đã được biết rộng rãi ở châu Âu và thế giới.

- Là một người từng đi qua nhiều xứ sở, giao du rộng rãi, lại kết hợp kiến thức uyên bác với một sự cảm nhận độc đáo trước tác phẩm, một mối đồng cảm trước số phận của nghệ sĩ nên Xvai-gơ đã dựng nên được những chân dung văn học đầy ấn tượng.

- Tác phẩm gắn với tên tuổi của ông chính là cuốn "Ba bậc thầy: Đô-Xtôi-ép-Xki - Ban-dắc - Đích-ken. Qua những trang viết tài hoa của Xvai-gơ, những chặng đường đời, những bước ngoặt trong sự nghiệp sáng tác, những tác phẩm lớn và hình tượng nhân vật của "Ba bậc thầy" xuất hiện, gắn với bão tố của cuộc đời thực mà cũng rất khác thường.

- Đô-Xtôi-Ép-Xki là một đoạn trích lấy nhan đề từ tên phần viết về Đô-Xtôi-Ép-Xki của Xvai-gơ.

- Nội dung: Viết về cuộc đời và sự nghiệp của nhà tiểu thuyết thiên tài nước Nga Đô-Xtôi-Ép-Xki.

a. Hai thời điểm đối lập trong cuộc sống:

- Thời điểm thứ nhất: Kiếp sống của một kẻ lưu vong (tờ séc cuối cùng, hiệu cầm đồ, phòng làm việc, cơn động kinh, tiền nợ là thời điểm của sự tuyệt vọng lớn nhất).

- Thời điểm thứ hai:

+ Trở về Tổ quốc: "Một giây hạnh phúc tuyệt đỉnh".

+ Những giờ phút "xuất thần".

+ Niềm hứng khởi trước đám đông cuồng nhiệt.

+ Sau đó là cái chết khi "sứ mệnh đã  hoàn thành", trong tình cảm anh em của tất cả các giai cấp và tất cả các đẳng cấp của nước Nga.

b. Những mâu thuẫn trong thiên tài Đô-xtôi-ép-xki:

- Những tình cảm mãnh liệt >< trong cơ thể yếu đuối của con bệnh thần kinh.

- Con người mang trái tim vĩ đại >< phải tìm đến những cơ hội thấp hèn, bị giày vò vì hoàn cảnh.

- Số phận vùi dập thiên tài >< nhưng thiên tài tự cứu vãn bằng lao động và tự đốt cháy trong lao động.

- Vinh quang tột đỉnh của Đốt >< cũng vẫn gắn với đau khổ.

- Người bị lưu đày biệt xứ - đau khổ một mình >< sứ giả của xứ sở mình.

- Trong nội bộ một câu, hoặc giữa hai vế, giữa hai từ ngữ. Ví dụ :

+ Nước Nga tiếng gọi vĩnh cửu của niềm tuyệt vọng của ông.

+ Lao động là sự giải thoát và là nỗi thống khổ của ông.

- Trong từng đoạn. Ví dụ :

+ Hai hệ thống hình ảnh trái ngược ở đoạn từ "Suốt đêm...tinh thần của chúng ta".

+ Ở đây có sự đối lập: Sự dằn vặt của cuộc sống hằng ngày  ><  những tác phẩm đồ sộ, thế giới tinh thần.

- Sự đối lập giữa những chi tiết hèn mọn về đời thường >< với những hình ảnh cao cả khác thường của khát khao sáng tạo của thiên tài.

- So sánh:

+ "Tác phẩm...là rượu ngọt".

+ "Đếm các ngày như trước đây đếm cái cọc của trại giam".

+ "Trở về như một kẻ hành khuất".

+ "Lời như sấm sét".

- Ẩn dụ:

+ "Quả đã được cứu thoát, vỏ khô rụng xuống".

+ "Thành phố ngàn tháp chuông".

→ Những hình ảnh so sánh và ẩn dụ có hệ thống ở đây đều thuộc lĩnh vực tôn giáo, hoặc những lực lượng siêu nhiên.

→ Mục đích: Từ chỗ mô tả như một con người khốn khổ, bị chà đạp, nâng lên thành một vị thánh, một con người siêu phàm

Gắn hình tượng con người trên khung cảnh rộng lớn.

- Cái nền Đô-xtôi-ép-xki xuất hiện: Hình ảnh xã hội Nga đương thời.

- Thiên tài bị đè nén bởi số phận, nhưng cũng có thể tác động trở lại số phận, không chỉ số phận mình mà của cả dân tộc, thời đại: Hình ảnh nước Nga ở nửa đầu và cuối đoạn trích.

- Về nội dung: Với hình tượng nhân vật Đô-xtôi-ép-xki - nhà tiểu thuyết thiên tài của Nga, Xvai-gơ đã tái hiện thành công hình ảnh xã hội nước Nga đương thời, thiên tài bị đè nén bởi số phận,...

- Về nghệ thuật: Xvai-gơ đã khắc họa thành công những chi tiết vô cùng sống động của một số phận nghiệt ngã Đô-xtôi-ép-xki. Chỉ trong vài câu Xvai-gơ đã tóm tắt được cái thần của tác phẩm Đô-xtôi-ép-xki.

Câu 1: Phần mở đầu bài viết, Xvai-gơ đã nói về cuộc sống vật chất cùng quẫn của Đô-xtôi-ép-xki như thế nào? Em hãy viết một đoạn văn ngắn trình bày về cuộc sống ấy.

Gợi ý trả lời:

Phần mở đầu bài viết, Xvai-gơ đã miêu tả cuộc sống cùng quẫn vì đói nghèo của Đô-xtôi-ép-xki ở nước ngoài. Đô-xtôi-ép-xki từng bị Nga hoàng kết án tử hình vì những tư tưởng tự do, dân chủ và sau đó buộc phải sống lưu vong. Đó là một cuộc sống leo lét, cô đơn, đầy tủi nhục. Một cuộc sống vô danh, không ai biết, không ai trò chuyện: “Không một nhà văn Đức, Pháp hoặc I-ta-li-a nào nhớ lại là đã gặp ông, đã nói với ông”. Một cuộc sống tuyột vọng vì thiếu thốn: Ngày lại ngày chờ đợi ở ngân hàng cái tờ séc một trăm rúp; ông đã là người khách chuyên cần của hiệu cầm đồ. Một cuộc sống luôn bị chế nhạo, giễu cợt: Các nhân viên ngân hàng ra mặt chế nhạo lão điên nghèo và sự chờ đợi vĩnh viễn của lão. Một cuộc sống đầy tủi nhục vì phải cúi mình, nhịn nhục, xin xỏ, kêu van, than thở: tiếng kêu tuyệt vọng xé ruột. Một cuộc sống luôn trong tình thế bất trắc: Ốm đau, vợ con nheo nhóc, hết tiền,… Những thiếu thốn đã uốn còng lưng ông; Những quá chuỳ của bệnh tật càng giáng thường xuyên hơn xuống não cân ông: Nhiều ngày dài ông nằm trong một sự đờ đẫn hoàn toàn. Đúng là kiếp sống của kẻ bị đoạ đày ở những xứ sở xa lạ, giữa giống người chấy rận. Chỉ bằng một vài nét phác hoạ, Xvai-gơ đã diễn tả được cuộc sống cùng quẫn của Đô-xtôi-ép-xki giữa một thế giới châu Âu xa lạ, ngạt thở như trong một nhà ngục.

Câu 2: Qua bài viết của Xvai-gơ, em có suy nghĩ gì về một nhà văn vĩ đại?

Gợi ý trả lời:

Qua bài viết của Xvai-gơ, chúng ta hiểu được thế nào là một nhà văn vĩ đại. Đó là con người mà cuộc sống có thể khổ đau đến cùng cực, nhưng trái tim vẫn luôn đập vì Tổ quốc mình, vì số phận con người, và có những tác phẩm nghệ thuật có khả năng đoàn kết, tập hợp được mọi người dù chính kiến và tư tưởng có khác nhau, thậm chí mâu thuẫn. Có nghĩa là, tác phẩm và tư tưởng của nhà văn đó phải đụng chạm được đến những vấn để của con người, của nhân loại, những vấn đề chung mà ai cũng có thể đồng cảm và chia sẻ.

Sau khi học xong bài này, các em cần nắm một số nội dung chính như sau:

- Hiểu được tư tưởng tiến bộ của Xvai-gơ.

- Tiểu sử nhà tiểu thuyết thiên tài của nước Nga Đô-xtôi-ép-xki.

- Hình ảnh xã hội nước Nga đương thời, người nghệ sĩ bị đè nén tài năng,...