Công nghệ 9 Bài 12: Thực hành nhận biết một số sâu bệnh, bệnh hại cây ăn quả

• Kính lúp cầm tay độ phóng đạt 20 lần 
• Kính hiển vi, khay đựng mẫu sâu, bệnh và bộ phận cây bị hại 
• Panh
• Thước dây, tranh vẽ một số loại sâu bệnh chủ yếu, mẫu sâu, bệnh hại sống, mẫu bộ phận cây bị hại.. 

Quy trình nhận biết các loài sâu, bệnh hại gồm có 2 bước:

Bước 1: Quan sát, ghi chép các đặc điểm hình thái của sâu, triệu chứng bệnh hại

a. Một số loại sâu hại

Bọ xít hại nhãn, vải

- Đặc điểm nhận biết:

• Trưởng thành có màu vàng nâu, chiều dài thân 25-30 mm, có hình 5 cạnh, cánh trước là loại cánh nửa cứng.
• Trứng mới đẻ có dạng gần tròn, đường kính khoảng 2 mm, màu xanh nhạt hoặc vàng. Sau đó từ từ trở nên màu vàng nâu. Khi sắp nở, trứng có màu xám đen.
• Bọ xít non gồm 5 tuổi. Tuổi 1 dài khoảng 5 mm, tuổi 5 dài 18-20 mm.

1. Con trưởng thành; 2. Ổ trứng; 3. Sâu non

- Biện pháp phòng trừ:

• Dùng vợt hoặc tay để bắt
• Dùng thuốc hóa học phun diệt bọ xít mới nở

Sâu đục quả nhãn, vải, xoài, chôm chôm

1. Con trưởng thành; 2. Ổ trứng; 3. Sâu non

- Đặc điểm hình thái:

• Trứng hình bầu dục, dài khoảng  2-2,5 mm. Trứng mới nở có mầu trắng sữa sau đó trở nên vàng nhạt.
• Ấu trùng phát triển đầy đủ dài khoảng 22 mm, đầu nâu, thân mình sâu có mầu trắng ửng hồng, hai đốt ngực (trước và giữa) và hai đốt thân ở cuối đuôi thường có mầu trắng hơi hồng, các đốt còn lại có mầu hồng. Trong mỗi đốt ở sống lưng cơ thể có 4 đốm nâu nhạt, 2 đốm trên to, hai đốm dưới dài và hẹp, trên mỗi đốm  đều có lông cứng nhỏ, mỗi đốt cơ thể cũng có một đốm nhỏ mầu nâu ở bên hông cơ thể, kế bên khí khổng mầu đen. Cả phần mặt bụng của cơ thể cũng có những đốm nâu nhạt với lông nhỏ.

- Biện pháp phòng trừ:

• Dùng vợt hoặc tay để bắt
• Dùng thuốc hóa học phun diệt bọ xít mới nở
• Quả bị đục làm giảm chất lượng, rụng.

Dơi hại vải, nhãn

• Dơi phá hại nhãn, vải còn có tên là con Rốc, đặc điểm trông giống con Dơi nhưng to hơn gấp 3 - 4 lần.
• Ban ngày thường ẩn nấp vào bóng tối. Ban đêm ra ăn quả, tập trung từ 10h đêm - 4h sáng.
• Dơi thường bay từng đàn đến ăn quả chín, gây tổn thất rất lớn.

Rầy xanh (rầy nhảy) hại xoài

• Rầy nhỏ hình nêm dài 3-5mm, màu xanh đến xanh nâu, đen.
• Rầy đẻ trứng ở cuống, chùm hoa và bên trong gân lá, mô lá non.

Sâu vẽ bùa hại cây ăn quả có múi

1. Sâu trưởng thành; 2. Trứng; 3. Sâu non; 4. Nhộng; 5. Lá bị hại

• Con trưởng thành (bướm) nhỏ, màu vàng nhạt có ánh bạc. Cánh trước hình lá nhọn, lông mép dài, ở góc và đầu cánh có 2 vết đen.
• Sâu non mới nở màu xanh nhạt rồi chuyển dần sang màu xanh vàng.

Sâu xanh hại cây ăn quả có múi

• Sâu trưởng thành thân to, cánh rộng màu đen. Trên cánh có 6 vệt đỏ vàng

• Sâu non màu nâu sẫm rồi chuyển dần sang màu xanh

1. Trứng; 2. Sâu non; 3. Con trưởng thành

Sâu đục thân, đục cành hại cây ăn quả có múi

• Con trưởng thành là loại xén tóc màu nâu, sâu non màu trắng ngà, đục phá thân cây và cành lớn. Con cái đẻ trứng vào nách lá, ngọn cành.
• Sâu phá hại mạnh vào tháng 5, 6.

1. Con trưởng thành; 2. Sâu non

b. Một số loài bệnh

Bệnh mốc sương hại nhãn, vải

• Trên quả, vết bệnh có màu nâu đen, lõm xuống, khô hay thối ướt rồi lan sâu vào trong thịt quả.
• Trên quả có thể mọc ra lớp mốc trắng mịn.

Bệnh thối hoa nhãn, vải

Bệnh gây hại làm cho các chùm hoa có màu nâu, thối khô, có thể làm giảm tới 80-100% năng suất quả. 

Bệnh thán thư hại xoài

• Đốm bệnh trên lá màu xám nâu, tròn hay có góc cạnh, liên kết thành các mảng màu khô tối, gây rạn nứt, thủng lá.
• Trên hoa, quả là các đốm màu đen,nâu làm cho hoa và quả rụng.

Bệnh loét hại cây ăn quả có múi

• Ban đầu là những chấm nhỏ màu vàng trong,sau lớn dần, pha vỡ biểu bì mặt lá tạo ra vết loét dạng tròn đường kính 0,2-0,8cm, màu xám nâu, các mô bị rắn lại có gờ nổi lên.
• Quanh vết loét có quầng vàng trong, sũng nước.

1. Triệu chứng bệnh; 2. Vi khuẩn gây bệnh

Bệnh vàng lá hại cây ăn quả có múi

• Trên lá có đốm vàng, thịt lá biến màu vàng, ven gân lá màu xanh lục, làm gân nổi, lá nhỏ, cong và rụng sớm, cành khô dần.
• Quả nhỏ, méo mó.
• Chú ý: Bệnh này thường dễ nhầm với bệnh sinh lí làm biến đổi màu lá do thiếu chất dinh dưỡng.

Bước 2: Ghi các nhận xét sau khi quan sát

Ghi nhận xét vào các bảng sau:

Bảng đặc điểm hình thái của sâu hại cây ăn quả

Bảng triệu chứng bệnh hại cây ăn quả

Sau khi học xong bài này các em cần:

- Biết được đặc điểm bên ngoài của một số sâu và bệnh hại cây ăn quả.

- Nhận biết được một số đặc điểm gây hại của các loại sâu.

- Có ý thức phòng trừ sâu bệnh hại câu ăn quả ở gia đình và địa phương.