Công nghệ 9 Bài 3: Máy may

1.1.1. Các bộ phận chính

a. Máy may đạp chân

(1) Đầu máy

(2) Bệ máy

(3) Bàn máy

(4) Chân máy

• Đầu máy: có vỏ bằng gang, chứa các bộ phận chuyển động như trục khuỷu, thanh truyền (tay biên), cam, bánh xe nhỏ (bánh đà nhỏ), cánh tay đòn, trục kim.
• Bệ máy: gắn với đầu máy bằng bulông hay chốt; trên bệ máy có khoảng trống để lắp mặt nhật, mật nguyệt; dưới bệ máy đặt ổ trục chao, trục nâng bàn đưa bài.
• Bàn may: gắn với bệ máy bằng bản lề.
• Chân máy: có bàn đạp, tay biên nối bánh xe với bàn đạp, dây curoa nối bánh xe lớn ở chân máy (bánh đà lớn) với bánh xe nhỏ ở đầu máy (bánh xe nhỏ).

b. Máy may chạy điện

- Máy may chạy điện có thể đặt lên bàn máy chuyên dùng hoặc đặt trên bàn để sử dụng.

- Cấu tạo:

• Đầu máy: chứa các bộ phần chuyển động, động cơ. Từ động cơ có dây điện để cắm vào nguồn điện khi sử dụng và có dây điện gắn vào bộ phận điều khiển tốc độ bàn chân, dây curoa nối động cơ với bánh đà ở đầu máy.
• Bệ máy: gắn với đầu máy, dưới bệ máy đặt trục ổ chao, ổ chao trục nâng bàn đẩy vải...

1.1.2. Các bộ phận của máy may tham gia vào quá trình tạo mũi may

- Bộ phận kim và chỉ trên:

• (1) Kim máy
• (2) Trục kim
• (3) Ốc giữ kim
• (4) Cần giật chỉ
• (5) Móc dẫn chỉ
• (6) Trục cắm ống chỉ
• (7) Cụm điều chỉnh sức căng của chỉ

- Bộ phận ép chỉ:

• (8) Chân vịt
• (9) Trục chân vịt
• (10) Ốc trục và lò xo
• (11) Cần nâng và hạ chân vịt

- Bộ phận đẩy vải:

• (12) Bàn đẩy vải (răng cưa)
• (13) Ốc điều chỉnh bàn đẩy vải

- Bộ phận chỉ dưới: ổ chao gồm:

• (14) Vỏ ổ chao
• (15) Chao chỉ
• (16) Thoi (thuyền)
• (17) Suốt

Kê máy ở nơi bằng phẳng, đủ ánh sáng; lau máy, tra dầu vào máy thường xuyên. 

1.2.1. Chuẩn bị máy

a. Lắp kim

- Chọn số kim phù hợp với loại vải và độ dày của vải

- Nới ốc giữ kim, đưa phần vát của chân kim áp vào trục kim, đẩy chân kim lên sát chốt trục kim, vặn chặt ốc lại.

b. Quấn chỉ vào suốt

• Đặt ống chỉ vào trục cắm ống chỉ.
• Đưa sợi chỉ qua móc dẫn chỉ.
• Quấn vào suốt vài vòng để giữ đầu chỉ.
• Tay trái đưa suốt vào trục quấn chỉ, tay phải điều chỉnh bánh xe đầu trục quấn chỉ để lỗ bên của suốt khớp vào chốt nhỏ của trục quấn chỉ.
• Ấn trục quấn chỉ xuống để bánh xe cao su đầu trục quấn chỉ tiếp xúc với bánh xe đầu máy.
• Quay bánh xe đầu máy, đạp máy cho máy chạy để chỉ quấn đều vào suốt. Khi chỉ gần đầy suốt thì dừng lại.
• Lấy suốt ra, cắt chỉ.

c. Lắp suốt vào thoi

• Đưa suốt vào thoi, sợi chỉ ở phía trước (hình a).
• Kéo chỉ qua khe me thoi và thoi (hình b).
• Kéo chỉ để kiểm tra độ căng của chỉ và chiều quay của suốt trong thoi (hình c).

d. Lắp thoi suốt vào ổ chao

• Quay bánh xe ở đầu máy cho kim lên vị trí cao nhất.
• Mở mặt nhật ra, dùng ngón cái và ngón trỏ tay trái cầm vào bản lề của thoi, đưa thoi vào trục của ổ chao, ấn thoi suốt vào chốt chao cho đúng khớp, thả đầu chỉ ra ngoài, đậy mặt nhật lại.

e. Mắc chỉ trên

• Xâu chỉ vào kim máy.
• Đặt cuộn chỉ may vào trục giữ ống chỉ.
• Kéo dài sợi chỉ đi qua khe dẫn chỉ, vòng qua ốc đồng tiền kẹp chỉ, xâu qua lỗ của cần giật chỉ, qua móc dẫn chỉ xuống tới kim máy.

f. Lấy chỉ dưới lên

• Tay trái giữ đầu chỉ trên, tay phải quay bánh xe ở đầu máy một vòng để chỉ trên quàng vào chỉ dưới, kéo căng sợi chỉ trên để chỉ dưới nổi lên trên (Hình a).
• Rút chỉ dưới lên và đưa hai đầu chỉ ra phía sau, dưới chân vịt (Hình b).

g. Vặn núm điều chỉnh hoặc cần gạt chỉ đúng cỡ mũi may

• Vị trí cần gạt chỉ cỡ mũi may lớn nhất (Hình a).
• Vị trí cần gạt chỉ cỡ mũi may bằng không (Hình b).
• Vị trí cần gạt chỉ khi may lại mũi (Hình c).

1.2.2. Tư thế ngồi may

Chọn ghế vừa tầm, ngồi thẳng lưng, đầu hơi cúi, mắt nhìn vào trục kim; hai chân đặt lên bàn đạp, một chân đặt phía trước, một chân đặt lui về phía sau, cách chân trước 4÷5cm.

1.2.3. Vận hành máy

a. Bắt đầu may

- Máy may đạp chân:

• Đặt vải xuống dưới chân vịt.
• Quay bánh xe để hạ trục kim cho kim đâm xuống vải ở vị trí bắt đầu đường may.
• Hạ cần chân vịt xuống, tay phải quay bánh xe ở đầu máy để lấy đà, đồng thời chân đạp lên bàn đạp tạo vòng quay đều đặn.

- Máy may chạy điện (tương tự như máy may đạp chân, khác là khi tay phải quay bánh xe đầu máy, thì đồng thời chân đạp nhẹ lên bộ phận điều khiển tốc độ bằng chân cho máy chạy đều, sau đó mới đạp mạnh hơn để tăng tốc độ).

b. Kết thúc may

• Quay bánh xe để kim ở vị trí cao nhất.
• Nâng cần chân vịt lên.
• Kéo nhẹ vải về phía bên trái với đoạn chỉ dài khoảng 5÷7cm; cắt 2 sợi chỉ (trên và dưới) gần sát vải.

Chú ý: Khi bắt đầu và kết thúc đường may, cần may lặp lại 3 ÷ 4 mũi tránh bị tuột chỉ.

1.2.4. Điều chỉnh mũi may

a. Mũi may đúng tiêu chuẩn

Là khi mũi chỉ trên và mũi chỉ dưới giống nhau và đều nhau, mối thắt nút nằm giữa 2 lớp vải.

(1) Lớp vải trên

(2) Lớp vải dưới

(3) Chỉ trên

(4) Chỉ dưới

b. Điều chỉnh mũi may

- Trong quá trình may, do nhiều nguyên nhân làm mũi may không đạt tiêu chuẩn như bị sùi chỉ, rối chỉ, đứt chỉ, đường may bị dúm…, cần điều chỉnh để có mũi may đúng tiêu chuẩn.

- Một số hiện tượng không đạt tiêu chuẩn

1.3.1. Giữ máy sạch sẽ

• Khi không sử dụng, nên cho máy vào trong bàn máy, dùng miếng vải phủ lên mặt bàn máy vừa đẹp, vừa bảo quản mặt bàn và hạn chế bụi vào máy.
• Thường xuyên lau chùi máy, gỡ xơ vải, chỉ vụn… trong máy.

1.3.2. Tra dầu vào máy

• Trước khi tra dầu, cần lấy vải sạch lau chùi các chỗ tra dầu để hạn chế bụi theo dầu vào các chi tiết.
• Tra dầu vào các vị trí quy định; đạp cho máy chạy vài vòng để dầu thấm đều vào các khớp trục máy.
• Lau sạch dầu còn vương vãi trên máy sau khi tra dầu.

Câu 1: Hãy quan sát máy may trên hình 10, 11 và nêu các bộ phận chính của máy may đạp chân và máy may chạy điện.

Gợi ý làm bài

• Máy may đạp chân: Đầu máy, bệ máy, chân máy, bàn may
• Máy may chạy điện: Đầu máy, bệ máy.

Câu 2: Hãy quan sát hình 12 và nhận biết các bộ phận của máy may tham gia vào quá trình tạo mũi may?

Gợi ý làm bài

• Bộ phận kim và chỉ trên: Kim máy, trục kim, ốc giữ kim, cụm điều khiển chỉnh sức căng của chỉ.
• Bộ phận ép vải: chân vịt, trục chân vịt, ốc trục lò xo, cần nâng và hạ chân vịt.
• Bộ phận đẩy vải: bàn đưa vải, ốc điều chỉnh bàn đưa vải.
• Bộ phận chỉ dưới: vỏ chao, chao chỉ thoi, suốt.

Câu 3: Hãy nêu cấu tạo chung của máy may?

Gợi ý làm bài

Cấu tạo chung của máy may bao gồm các bộ phận chính:

• Máy đạp chân: Đầu máy, bệ máy, bàn máy, chân máy.
• Máy chạy điện: đầu máy , bệ máy, động cơ điện (ở trong đầu máy); bộ phận điều khiển tốc độ bằng chân.

Sau khi học xong bài này các em cần ghi nhớ các nội dung:

• Máy may là thiết bị dùng để may ráp các chi tiết thành sản phẩm may mặc bằng hệ thống chỉ trên và chỉ dưới.
• Sử dụng máy may đúng cách và bảo dưỡng máy đúng kỹ thuật sẽ tạo nên sản phẩm có chất lượng tốt, giữ được độ bền của máy.