Hoá học 10 Bài 18: Phân loại phản ứng trong hóa học vô cơ

a. Phản ứng hóa hợp

Ví dụ 1: \(2\mathop {{H_2}}\limits^0  + \mathop {{O_2}}\limits^0  \to 2\mathop {{H_2}}\limits^{ + 1} \mathop {{\rm{ }}O}\limits^{ - 2} \)

Số oxh của hiđro  tăng từ 0 → +1

Số oxh của oxi giảm từ 0  → -2

Ví dụ 2: \(\mathop {Ca}\limits^{ + 2} \mathop O\limits^{ - 2} + \mathop C\limits^{ + 4} \mathop {{O_2}}\limits^{ - 2} \to \mathop {Ca}\limits^{ + 2} \mathop C\limits^{ + 4} \mathop {{O_3}}\limits^{ - 2}\)

Số oxh của các nguyên tố không thay đổi.

Nhận xét: Trong phản ứng hóa hợp, số oxi hóa của các nguyên tố có thể thay đổi hoặc không thay đổi.

b. Phản ứng phân hủy

Ví dụ 1: \(2K\mathop {Cl}\limits^{ + 5} \mathop {{O_3}}\limits^{ - 2} \to 2K\mathop {Cl}\limits^{ - 1} + 3\mathop {{O_2}}\limits^0\)

Số oxh của Oxi tăng từ -2 lên 0;

Số oxi hóa của clo giảm từ +5 xuống -1

Ví dụ 2: \(\mathop {Cu}\limits^{ + 2} {(\mathop O\limits^{ - 2} \mathop H\limits^{ + 1} )_2} \to \mathop {Cu}\limits^{ + 2} \mathop O\limits^{ - 2} + \mathop {{H_2}}\limits^{ + 1} \mathop O\limits^{ - 2}\)

Số oxi hóa của các nguyên tố không thay đổi.​

Nhận xét: Trong phản ứng phân hủy, số oxh của có thể thay đổi hoặc không thay đổi.

c. Phản ứng thế

Ví dụ 1: \(\mathop {Cu}\limits^0 + 2\mathop {Ag}\limits^{ + 1} N{O_3} \to \mathop {Cu}\limits^{ + 2} {(N{O_3})_2} + 2\mathop {Ag \downarrow }\limits^0 \)  

Số oxh của đồng tăng từ  0 lên +2;

Số oxh của H giảm từ +1  xuống 0.

Ví dụ 2: \(\mathop {Zn}\limits^0 + 2\mathop H\limits^{ + 1} Cl \to \mathop {Zn}\limits^{ + 2} C{l_2} + \mathop {{H_2}}\limits^0 \uparrow\)

Số  oxh của tất của Zn kẽm tăng lên từ 0 lên +2;

Số oxh của hiđro giảm từ +1 xuống 0.

Nhận xét: Trong hóa học vô cơ, phản ứng thế bao giờ cũng có sự thay đổi số oxi hóa của các nguyên tố. Nên phản ứng thế luôn là phản ứng oxi hóa khử.

d. Phản ứng trao đổi

Ví dụ 1: \(\mathop {Ag}\limits^{ + 1} \mathop N\limits^{ + 5} \mathop {{O_3}}\limits^{ - 2} + \mathop {Na}\limits^{ + 1} \mathop {Cl}\limits^{ - 1} \to \mathop {Ag}\limits^{ + 1} \mathop {Cl}\limits^{ - 1} \downarrow + \mathop {Na}\limits^{ + 1} \mathop N\limits^{ + 5} \mathop {{O_3}}\limits^{ - 2}\)   

Số oxi hóa của tất cả của tất cả các nguyên tố không thay đổi.​

Ví dụ 2: \(2\mathop {Na}\limits^{ + 1} \mathop O\limits^{ - 2} \mathop H\limits^{ + 1} + \mathop {Cu}\limits^{ + 2} \mathop {C{l_2}}\limits^{ - 1} \to \mathop {Cu}\limits^{ + 2} {(\mathop O\limits^{ - 2} \mathop H\limits^{ + 1} )_2} \downarrow + 2\mathop {Na}\limits^{ + 1} \mathop {Cl}\limits^{ - 1} \)

Số oxh của tất cả các nguyên tố không thay đổi.​

Nhận xét: Trong phản ứng trao đổi số oxi hóa của tất cả các nguyên tố không thay đổi.

Dựa vào sự thay đổi số oxh, có thể chia pứ hóa học thành 2 loại:

Phản ứng có sự thay đổi số oxh là phản ứng oxh-khử.

Phản ứng hóa học không có sự thay đổi số oxh, không phải là phản ứng oxh – khử.

Phân loại phản ứng hóa học

Bài 1: Cho các phản ứng sau:

a. FeO + H₂SO₄ đặc nóng →

b. FeS + H₂SO₄ đặc nóng →

c. Al₂O₃ + HNO₃ → 

d. Cu + Fe₂(SO₄)₃ →

e. RCHO + H2 →

f. Glucozo + AgNO₃ + NH₃ + H₂O →

g. Etilen + Br₂ →

h. Glixerol + Cu(OH)₂ →

Dãy gồm các phản ứng đều thuộc loại phản ứng oxi hoá – khử là ?

A. a, b, d, e, f, h.

B. a, b, d, e, f, g.

C. a, b, c, d, e, g.

D. a, b, c, d, e, h.

Hướng dẫn giải

Phản ứng oxi hóa khử là phản ứng có sự thay đổi số oxi hóa:

a: Fe (+2 → +3)       

b: Fe( +2 → +3)

d: Cu (0 → +2)       

e: H₂ (0 → +1)

f: Ag (+1 → 0)        

g: Br (0 → -1)

⇒ Đáp án B

Bài 2: Cho các phản ứng oxi hoá – khử sau :

(1)  3I₂ + 3H₂O → HIO₃ + 5HI 

(2)  HgO → 2Hg + O₂ 

(3)  4K₂SO₃ → 3K₂SO₄ + K₂S 

(4)  NH₄NO₃ → N₂O + 2H₂O 

(5)  2KClO₃ → 2KCl + 3O₂ 

(6)  3NO₂ + H₂O → 2HNO₃ + NO 

(7)  4HClO₄ → 2Cl₂  + 7O₂ + 2H₂O

(8)  2H₂O₂ → 2H₂O + O₂

(9)  Cl₂ + Ca(OH)_2­ → CaOCl₂ + H₂O

(10) KMnO₄  → K₂MnO₄ + MnO₂ + O₂

a. Trong số các phản ứng oxi hoá – khử trên, số phản ứng oxi hoá – khử nội phân tử là :

A. 2.    

B. 3.

C. 4.    

D. 5.

b. Trong số các phản ứng oxi hoá – khử trên, số phản ứng tự oxi hoá – khử là :

A. 6.    

B. 7.

C. 4.    

D. 5.

Hướng dẫn giải

a. Các phản ứng oxi hóa – khử nội phân tử: 2; 4;5; 7; 8

⇒ Đáp án D

b. Các phản ứng oxi hóa – khử nội phân tử: 1; 3; 6; 9; 10

⇒ Đáp án D

Câu 1: Tiến hành phản ứng phân hủy 1kg glixerol trinitrat (C₃H₅O₉N₃) thu được V lít hỗn hợp khí CO₂, N₂, O₂ và hơi nước. Biết ở điều kiện phản ứng 1 mol khí có thể tích 50 lít. Giá trị của V là?

Câu 2: Phản ứng tạo NaCl từ Na và Cl₂ có ΔH = -98,25 kcal/mol. Nếu tiến hành phản ứng giữa 46 gam Na với 71 gam Cl₂ trong bình kín bằng thép, đặt chìm trong một bể chứa 10 lít nước ở 25^oC thì sau phản ứng hoàn toàn nhiệt độ của nước trong bể là (biết nhiệt dung riêng của nước là 4,186 J/g.K và nhiệt lượng sinh ra truyền hết cho nước)?

Câu 3: Quá trình tổng hợp nước: H₂ + 1/2 O₂ → H₂O; ΔH= -285,83KJ. Để tạo ra 9g H₂O phản ứng đã thoát ra một nhiệt lượng là?

Câu 1: Phản ứng nào sau đây là phản ứng oxi hóa – khử?

A. Fe₂O₃ + 6HNO₃ → 2Fe(NO₃)₃ + 3H₂O

B. H₂SO₄ + Na₂O → Na₂SO₄ + 2H₂O

C. Fe₂O₃ + 3CO → 2Fe + 3CO₂

D. 2AgNO₃ + BaCl₂ → Ba(NO₃)₂ + 2AgCl ↓

Câu 2: Phản ứng nào sau đây vừa là phản ứng hóa hợp, vừa là phản ứng oxi hóa – khử?

A. CaO + H₂O → Ca(OH)₂

B. 2NO₂ → N₂O₄

C. 2NO₂ + 4Zn → N₂ + 4ZnO

D. 4Fe(OH)₂ + O₂ + 2H₂O → 4Fe(OH)₃

Câu 3: Phản ứng nào sau đây vừa là phản ứng phân hủy, vừa là phản ứng oxi hóa – khử?

A. NH₄NO₂ → N₂ + 2H₂O

B. CaCO₃ → CaO + CO₂

C. 8NH₃ + 3Cl₂ → N₂ + 6NH₄Cl

D. 2NH₃ + 3CuO → N₂ + 3Cu + 3H₂O

Câu 4: Phản ứng nào sau đây là phản ứng thế?

A. 4S + 8NaOH → Na₂SO₄ + 3Na₂S + 4H₂O

B. Cl₂ + 2KBr → 2KCl + Br₂

C. 3Zn + 8HNO₃ → 3Zn(NO₃)₂ + 2NO + 4H₂O

D. Fe(NO₃)₂ + AgNO₃ → Fe(NO₃)₃ + Ag

Câu 5: Loại phản ứng nào sau đây luôn là phản ứng oxi hóa – khử?

A. phản ứng hóa hợp

B. phản ứng phân hủy

C. phản ứng thế

D. phản ứng trao đổi

Sau bài học cần nắm:

• Cách xác định phương trình hóa học nào là Phản ứng hóa hợp, phản ứng phân hủy, phản ứng thế, phản ứng trao đổi, từ đó có những nhận định, đâu là phản ứng oxi hóa khử.