Giải bài tập SGK Sinh học 11 Nâng Cao Bài 17: Hô Hấp

- Trao đổi khí trong hô hấp ở trùng biến hình, thuỷ tức và giun được thực hiện như thế nào?

Phương pháp giải

- Để trả lời câu hỏi trên các em cần ôn tập lại kiến thức phần trao đổi khí giữa cơ thể với môi trường ở các nhóm động vật  SGK Sinh học 11 nâng cao.

Hướng dẫn giải

- Trao đổi khí trong hô hấp ở trùng biến hình, thuỷ tức và giun được thực hiện:

• Ở trùng biến hình sự trao đổi khí trong hô hấp thực hiện trực tiếp qua màng tế bào.
• Ở thuỷ tức và giun, sự trao đổi khí trong hô hấp thực hiện trực tiếp qua bề mặt cơ thể.

- Trao đổi khí trong hô hấp ở sâu bọ, ở cá, ở chim, ở thú được thực hiện như thế nào?

Phương pháp giải

- Xem lại sự trao đổi khí ở động vật với môi trường.

+ Trao đổi khí qua mang: Cá.

+ Trao đổi khí nhờ hệ thống ống khí: Sâu bọ.

+ Trao đổi khí ở phổi:

• Qua các ống khí: Chim.
• Qua các phế nang: Thú.

Hướng dẫn giải

- Trao đổi khí trong hô hấp ở sâu bọ: Sự trao đổi khí thực hiện qua hệ thống ống khí. Các ống khí phân nhánh thành các ống khí nhỏ nhất tiếp xúc trực tiếp với các tế bào của cơ thể. Hệ thống ống khí thông với không khí bên ngoài nhờ các lỗ thở. Sự thông khí trong các ống khí thực hiện được nhờ sự co dãn của phần bụng.

- Sự trao đổi khí trong hô hấp ở cá: Sự trao đổi khí đối với động vật ở nước như cá được thực hiện qua mang. Ôxi hòa tan trong nước khuếch tán vào máu, đồng thời CO₂ từ máu vào dòng nước chảy qua các lá mang nhờ hoạt động của các cơ quan tham gia vào động tác hô hấp: Ở cá là sự nâng hạ của xương nắp mang, phối hợp với sự mở đóng của miệng. Ở tôm, cua là hoạt động của các tấm quạt nước. Cách sắp xếp của các mao mạch trong các phiến mang giúp cho dòng máu trong các mạch luôn chảy song song và ngược chiều với dòng nước chảy bên ngoài các mao mạch ở phiến mang làm tăng hiệu suất trao đổi khí giữa máu và dòng nước giàu O₂ đi qua mang.

- Sự trao đổi khí ở chim: Ở chim, sự trao đổi khí ở chim cũng thực hiện qua các ống khí nằm trong phổi và được bao quanh bởi hệ thống mao mạch. Sự lưu thông khí qua các ống khí thực hiện được nhờ sự co giãn của các túi khí (thông với các ống khí) theo sự tăng giảm thể tích của khoang thân khi các cơ thở co giãn hoặc sự nâng hạ của đôi cánh khi bay (vì phổi nằm sát vào các hốc sườn không thể thay đổi thể tích theo sự thay đổi thể tích của khoang thân như ở bò sát, hay thể tích của lồng ngực như ở thú) giúp không khí lưu thông qua các ống khí ở phổi diễn ra liên tục theo một chiều nhất định kể cả lúc hít vào lẫn khi thở ra, đảm bảo cho không có khí đọng trong các ống khí ở phổi.

- Sự trao đổi khí ở các phế nang (trong phổi): Ở thú và người sự trao đổi khí thực hiện qua bề mặt trao đổi khí ở các phế nang trong phổi. Sự lưu thông khí qua phổi là nhờ co giãn của các cơ thở làm thay đổi thể tích của khoang ngực (ở thú và người).

- Vận chuyển khí giữa cơ quan hô hấp và tế bào được thực hiện như thế nào?

Phương pháp giải

- Sự vận chuyển O₂ từ cơ quan hô hấp đến tế bào và CO₂ từ tế bào tới cơ quan hô hấp (mang hoặc phổi) được thực hiện nhờ máu và dịch mô.

Hướng dẫn giải

- Vận chuyển khí giữa cơ quan hô hấp và tế bào được thực hiện: Sự vận chuyển O₂ từ cơ quan hô hấp đến tế bào và CO₂ từ tế bào tới cơ quan hô hấp (mang hoặc phổi) được thực hiện nhờ máu và dịch mô.

+ Ôxi trong không khí hít vào phổi hay ống khí hoặc ôxi hòa tan trong nước khi qua mang sẽ được khuếch tán vào máu. Ở đây chúng kết hợp với hêmôglôbin hoặc hêmôxianin (các sắc tố hô hấp) đế trở thành máu động mạch (máu giàu ôxi) chuyển tới các tế bào.

+ CO₂ là sản phẩm của hô hấp tế bào được khuếch tán vào máu và được vận chuyển tới mang hoặc phổi, chủ yếu dưới dạng natri bicacbônat (NaHCO₃), một phần dưới dạng kết hợp với hêmôglôbin và một phần rất nhỏ dưới dạng hòa tan trong huyết tương.

- Hãy chọn phương án trả lời đúng. Hô hấp ở cá đạt hiệu quả cao, mặc dù hàm lượng ôxi hòa tan trong nước thấp vì:

A. Dòng nước hầu như chảy qua mang liên tục.

B. Các lá mang có nhiều phiến mang chứa mạng lưới mao quản dày đặc làm tăng bề mặt trao đổi khí.

C. Máu chảy song song và ngược chiều với dòng nước chảy qua các phiến mang.

D. Cả A, B và C

Phương pháp giải

- Dựa vào đặc điểm cấu tạo mang cá.

- Máu chảy song song và ngược chiều với dòng nước chảy qua các phiến mang.

Hướng dẫn giải

- Hô hấp ở cá đạt hiệu quả cao, mặc dù hàm lượng ôxi hòa tan trong nước thấp, vì dòng nước hầu như chảy qua mang liên tục, các lá mang có nhiều phiến mang chứa mạng lưới mao quản dày đặc làm tăng bề mặt trao đổi khí. Máu chảy song song và ngược chiều với dòng nước chảy qua các phiến mang.

• Đáp án D.

- Hãy chọn phương án trả lời đúng. Hô hấp ở chim đạt hiệu quả cao vì:

A. Chim có thêm các túi khí làm tăng bề mặt trao đổi khí.

B. Có dòng khí liên tục chuyển qua các ống khí trong phổi từ sau ra trước kể cả lúc hít vào lẫn lúc thở ra nhờ sự co giãn của hệ thống túi khí khi các cơ hô hấp co giãn.

C. Trong phổi không có khí đọng như ở phổi thú.

D. Cả A và B.

E. Cả B và C.

Phương pháp giải

- Xem lại sự trao đổi khí ở chim. Dựa vào sự co giãn của hệ thống túi khí khi các cơ hô hấp co giãn.

Hướng dẫn giải

- Hô hấp ở chim đạt hiệu quả cao vì có dòng khí liên tục chuyển qua các ống khí trong phổi từ sau ra trước kể cả lúc hít vào lẫn lúc thở ra nhờ sự co giãn của hệ thống túi khí khi các cơ hô hấp co giãn. Trong phổi không có khí đọng như ở phổi thú.

• Đáp án E.