Giải bài tập SGK Sinh học 11 Nâng Cao Bài 24: Ứng động

- Ứng động khác hướng động ở những điểm nào?

Phương pháp giải

- Ứng động là hình thức phản ứng của cây trước tác nhân kích thích không định hướng.

- Các loại ứng động:

+ Tùy theo tác nhân kích thích: quang ứng động, hoá ứng động, nhiệt ứng động, điện ứng động….

+ Tùy theo vận động có gây ra sự sinh trưởng của thực vật hay không mà người ta chia ra ứng động sinh trưởng và ứng động không sinh trưởng.

- Hướng động là hình thức phản ứng của một bộ phận của cây trước tác nhân kích thích từ một hướng xác định.

- Có hai loại hướng động chính:

+ Hướng động dương: Vận động sinh trưởng hướng tới nguồn kích thích.

+ Hướng động âm: Vận động tránh xa nguồn kích thích.

Hướng dẫn giải

- Nêu đặc điểm của ứng động không sinh trưởng.

Phương pháp giải

- Ứng động không sinh trưởng là kiểu ứng động không có sự phân chia và lớn lên của các tế bào (liên quan chủ yếu đến hiện tượng sức trương nước).

Hướng dẫn giải

- Đặc điểm của ứng động không sinh trưởng: là tế bào mất sức trương nước lá cụp xuống, sau đó sức trương nước phục hồi lá xòe ra bình thường.

- Ví dụ, lá cây trinh nữ thường xòe lá chét thành một mặt phẳng, khi vật chạm vào lá, các lá chét khép lại, cuống cụp xuống. Lá khép cụp xuống do thế gối ở cuống lá và gốc lá chét giảm sút sức trương, với sự chuyển vận ion K+ đi ra khỏi không bào gây sự mất nước, giảm áp suất thẩm thấu. Phản ứng bắt đầu ngắn hơn 0,1 giây và hoàn thành trong khoảng 1 giây; sự phục hồi cần 10 đến 20 phút. Cơ chế biến đổi độ trương trong tế bào thế gối có thể so sánh với sự biến đổi độ trương trong tế bào lỗ khí (do sự biến đổi nồng độ K+, thế thẩm thấu)

- Nêu đặc điểm của ứng động sinh trưởng theo nhịp điệu đồng hồ sinh học.

Phương pháp giải

- Ứng động sinh trưởng là vận động cảm ứng do sự khác biệt về tốc độ sinh trưởng dãn dài của các tế bào tại hai phía đối diện nhau của cơ quan (như lá, cánh hoa) do tác động của kích thích.

Hướng dẫn giải

- Đặc điểm của ứng động sinh trưởng theo nhịp đồng hồ sinh học: Đó là những vận động của cơ thể và cơ quan (như sự quấn vòng của tua cuốn, đỉnh chóp thân leo, hiện tượng "thức, ngủ" của lá, nở, khép của hoa) thực hiện theo từng thời gian nhất định trong ngày do ảnh hưởng của ánh sáng, nhiệt độ, hoocmôn thực vật).

- Ví dụ: Vận động quấn vòng do sự di chuyển đỉnh, chóp của thân leo, các tua cuốn. Các tua cuốn tạo các vòng giống nhau di chuyển liên tục xoay quanh trục của nó. Thời gian quấn vòng tùy theo loại cây. Gibêrelin có tác dụng kích thích vận động này, cả ngày đêm.

+ Cảm ứng theo nhiệt (nhiệt ứng động): Hoa nghệ tây (Crocus sativus) sau khi mang ra khỏi phòng lạnh ít phút, có ánh sáng và nhiệt độ thích hợp sẽ nở. Hoa mười giờ nở vào buổi sáng lúc có ánh nắng và nhiệt độ 20 - 25°C.
Cảm ứng theo ánh sáng (quang ứng động): Các hoa họ cúc và họ Hoa tán khép lại trong đêm và nở ra khi ánh sáng chan hòa; hoa quỳnh, hoa dạ hương lại nở về ban đêm. Vận động nở hoa có sự tham gia của hoocmôn thực vật, ví dụ: auxin, gibêrelin...

+ Vận động ngủ, thức: Vận động ngủ, thức được xem là sự vận động của cơ quan thực vật theo chu kì nhịp điệu đồng hồ sinh học theo điều kiện môi trường (ánh sáng, nhiệt độ).

+ Ngủ của chồi và đánh thức chồi ngủ. Lá các cây họ Đậu và họ Chua me xòe ra khi kích thích, khép lại khi ngủ theo cường độ ánh sáng và nhiệt độ.
Trong thực tế có thể đánh thức chồi ngủ bằng "tắm lạnh", "tắm nóng", bằng hóa chất (hơi ête, clorôfooc, đicloêtan, nước ôxi già, các thiôxianat) và các chất kích thích sinh trưởng.

Hãy chọn phương án trả lời đúng. Sự thay đổi áp suất trương nước làm chuyển động lá là do:

A. thay đổi vị trí vô sắc lạp

B. thay đổi cấu trúc phitôcrôm

C. thay đổi nồng độ K⁺

D. thay đổi vị trí của lông hút

Phương pháp giải

- Áp suất trương nước có vai trò quan trọng trong vận động: cụp lá ở cây trinh nữ, đóng mở khí khổng, bắt mồi ở cây nắp ấm...

Hướng dẫn giải

• Sự thay đổi áp suất trương nước làm chuyển động lá là do thay đổi nồng độ K⁺.
• Đáp án: C.

- Trong thực tế, muốn thúc đẩy nở hoa, đánh thức chồi ngủ cần dùng biện pháp nào?

Phương pháp giải

- Vận động nở hoa có liên quan đến ảnh hưởng của ánh sáng, nhiệt độ, hoocmôn thực vật.

Hướng dẫn giải

- Có thể thúc đẩy nhanh hoặc kìm hãm chồi ngủ thêm hay sớm theo nhu cầu của con người bằng sử dụng các biện pháp tăng nhiệt độ, ánh sáng, các chất kích thích và kìm hãm sinh trưởng.