Giải bài tập SGK Hóa 11 Nâng cao Bài 42: Khái niệm về tecpen

a) Tecpen là gì?

b)Tecpen có ở những nguồn thiên nhiên nào?

Phương pháp giải

Cần nắm vững kiến thức về Tecpen, khái niệm, nguồn gốc

Hướng dẫn giải

Câu a: Tecpen là tên gọi của nhóm hidrocacbon không no có công thức chung là (C₅H₈)_n

Câu b: Tecpen có nhiều trong tinh dầu thảo mộc như trong dầu thông, sả, quế, chanh, cam...

Phân tử tecpen có thể có cấu tạo mạch hở hay mạch vòng nhưng dường như do isopren kết hợp với nhau theo kiểu *đầu nối đuôi*. Tức là có thể phân chia phân tử tecpen thành những mắt xích có cấu tạo giống như bộ khung cacbon của phân tử isopren. Em hãy chỉ ra rõ điều đó trên công thức của oximen và limonen (công thức đã cho ở bài học).

Phương pháp giải

Cấu tạo tử tecpen có cấu tạo mạch hở hoặc mạch vòng và có chứa các liên kết đôi “C = C”

Tecpen là những hợp chất chứa C, H và O mà bộ khung cacbon gồm nhiều mắt xích giống với khung cacbon của isopren, tức là có thể biểu diễn bởi công thức (iso-C5) với (n ≥ 2 )

Hướng dẫn giải

Em có thể dự đoán xem oximen và limonene trong điều kiện thường ở trạng tháu khí, lỏng, hay rắn? Tính tan của chúng như thế nào ? Làm thế nào để tách lấy chúng từ thực vật.

Phương pháp giải

Cần nắm một số nguyên tắc sau:

Tùy thuộc từng loại nguyên liệu và trạng thái của tinh dầu trong nguyên liệu (tự do hoặc kết hợp) mà người ta dùng các phương pháp khác nhau để tách chúng, người ta thường dùng những phương pháp khai thác tinh dầu sau:

- Phương pháp hóa lý: chưng cất và trích ly ( trích ly có thể dùng dung môi bay hơi hoặc dung môi không bay hơi)

- Phương pháp cơ học: dùng các quá trình cơ học để khai thác tinh dầu như ép, bào nạo.

- Phương pháp kết hợp: khai thác tinh dầu bằng cách kết hợp giữa quá trình hóa lý và quá trình cơ học, hoặc sinh hóa (lên men) và cơ học, hoặc sinh hóa và hóa lý.

Hướng dẫn giải

Phân tử oximen và limonene đều có 10 nguyên tử C, nên ở điều kiện thường chúng ở trạng thái lỏng, ít tan trong nước, tan trong một số dung môi hữu cơ. Để tách chúng có thể dùng phương pháp chưng cất.

Hãy điền Đ(đúng) hoặc S(sai) vào dấu [...] ở mỗi câu sau đây:

a) Tecpen là sản phẩm trùng hợp với isoprene.   [...]

b) Tinh dầu thảo mộc là hỗn hợp các tecpen và dẫn xuất chứa oxi của chúng.      [...]

c) Trong tinh dầu thảo mộc có nhiều tecpen và dẫn xuất chứa oxi của chúng.      [...]

d) Trong kẹo cao su bạc hà có trộn tinh dầu bạc hà.      [...]

e) Trong kẹo cao su bạc hà có mentol và menton.      [...]

f) Trong kem đánh rang mùi bạc hà màu xanh, có trộng lá bạc hà nghiền nhỏ.    [...]

g) Nước hoa là dung dịch tinh dầu thơn tách từ hoa quả thực vật.      [...]

h) Nược hoa là dung dịch có chứa các chất thơm thiên nhiên hoặc tổng hợp và các chất phụ trợ khác.     [...]

i) Dầu gió chế từ tinh dầu thảo mộc.      [...]

Phương pháp giải

Cần nắm vững tính chất lí, hóa đặc trưng của Tecpen từ đó rút ra nhận định đúng

Hướng dẫn giải

a) Sai

b) Sai

c) Đúng

d) Đúng

e) Đúng

f) Sai

g) Sai

h) Đúng

i) Đúng

Viết các phương trình hóa học của phản ứng sau:

a) Oximen + H₂ (dư) →

b) Oximen + Br₂(dư) →

c) Xitronelon + Na →

d) Xitronelol + Br₂ →

Phương pháp giải

Cần nắm vững tính chất hóa học của Tecpen, khả năng phản ứng vào mạch vòng

Hướng dẫn giải

Hãy quan sát kĩ hình 6.8 và nói rõ cách hoạt động của thiết bị chưng cất lôi cuốn hơi nược và tác dụng của các bộ phận trong thiết bị đó.

Phương pháp giải

Tùy thuộc từng loại nguyên liệu và trạng thái của tinh dầu trong nguyên liệu (tự do hoặc kết hợp) mà người ta dùng các phương pháp khác nhau để tách chúng. Các phương pháp tách tinh dầu cần phải đạt được những yêu cầu cơ bản như sau:

- Giữ cho tinh dầu thu được có mùi vị tự nhiên ban đầu.

- Quy trình chế biến phải phù hợp, thuận lợi và nhanh chóng.

- Phải tách được triệt để tinh dầu trong nguyên liệu, tổn thất tinh dầu trong quá trình chế biến và hàm lượng tinh dầu trong nguyên liệu sau khi chế biến (bã) càng thấp càng tốt.

- Chi phí đầu tư vào sản xuất là ít nhất.

Hướng dẫn giải

Quan sát hình vẽ:

- Cách hoạt động của các thiết bị chưng cất:

Hơi nước từ bình cấp hơi nước (bình 1) sục qua bình chứa nguyên liệu chưng cất (bình 2) kéo theo nguyên liệu cần chưng cất (tinh dầu, tecpen, …).

Hỗn hợp hơi nước và nguyên liêu cần chưng cất được ngưng tụ khi qua ống sinh hàn rồi được chứa trong bình tam giác.

Do nguyên liệu chưng cất ít tan trong nước nên sản phẩm ngưng tụ được tách thành 2 lớp, lớp trên là nguyên liệu chưng cất, lớp dưới là nước. Muốn thu được phần nguyên liệu tinh khiết cần chưng cất ta dùng phương pháp chiết.

- Tác dụng của các bộ phận trong thiết bị chưng cất lôi cuốn hơi nước:

+ Bình cấp hơi nước: Cung cấp hơi nước và cung cấp nhiệt

+ Bình chứa nguyên liệu chưng cất: Chứa nguyên liệu chưng cất, khi hơi nước sục qua sẽ hấp thụ nguyên liệu chưng cất và kép theo sang ống sinh hàn

+ Ống sinh hàn: Hạ thấp nhiệt độ để hơi nước và nguyên liệu chưng cất ngưng tụ.

+ Bình chứa sản phẩm chưng cất: Chứa hỗn hợp sản phẩm, chiết tách sẽ được nguyên liệu chưng cất.