Soạn bài Tỏ lòng Ngữ văn 10 đầy đủ

Nhận xét bản nguyên tác và bản dịch thơ như sau:

- Nhìn chung, bản dịch thơ chưa có được đúng và sát với nội dung nguyên bản. Tuy nhiên vẫn giữ được đúng tinh thần chung của tác phẩm.

- Bản dịch chưa sát với nguyên tác chữ Hán ở câu thơ, từ “múa giáo” không thể hiện hết được khí chất của từ “hoành sóc”. Từ “hoành sóc” thể hiện được ý chí lớn lao, kì vĩ, mang âm hưởng vang dội hơn từ “múa giáo”.

- Trong câu thơ đầu, hình ảnh con người xuất hiện giữa không gian, thời gian bao la rộng mở:

+ Chiều rộng của núi sông, chiều cao của Ngân Hà (sao Ngưu) thăm thẳm.

+ Thời gian được đo bằng năm (cáp kỉ thu - mấy năm).

+ Con người được đặt trong không gian kì vĩ đó trở nên vĩ đại hơn.

=> Hình ảnh con người hiên ngang, mang tầm vóc của con người vũ trụ, non sông.

- Câu thơ “Tam quân tì hổ khí thôn ngưu” có thể hiểu như sau:

+ Đầu tiên, chúng ta có thể hiểu đơn giản rằng câu thơ được Phạm Ngũ Lão xây dựng nhằm thể hiện sức mạnh cùng ý chí chiến đấu của quân đội nhà Trần hùng mạnh như loài hổ báo - những động vật mạnh nhất của rừng xanh và sức mạnh ấy có thể “nuốt trôi trâu”.

+ Hình ảnh quân đội nhà Trần được so sánh với “tì hổ” (hổ báo) qua đó thể hiện sức mạnh hùng dũng, dũng mãnh của đội quân.

+ “Khí thôn ngưu”: khí thế hào hùng, mạnh mẽ lấn át cả trời cao, cả không gian vũ trụ bao la, rộng lớn -> Với các hình ảnh so sánh, phóng đại độc đáo, sự kết hợp giữa hiện thực và lãng mạn, giữa hình ảnh khách quan với cảm nhận chủ quan đã cho thấy sưc mạnh và tầm vóc của quân đội nhà Trần.

+ Cách hiểu thứ hai: sức mạnh và ý chí chiến đấu của quân đội nhà Trần rất lớn, sức mạnh ấy có thể át cả sao Ngưu trên bầu trời - sức mạnh của vũ trụ rộng lớn, có thể thay đổi cả giang san đất nước.

Nợ công danh mà tác giả nói đến trong bài thơ có thể hiểu như sau:

- Tác giả Phạm Ngũ Lão đã thể hiện nội dung bài thơ "Tỏ lòng" trong một chữ "nợ". Chúng ta có thể hiểu rằng từ nợ công danh là chí làm trai theo tinh thần Nho giáo: lập công, lập danh. Quan niệm lập công danh đã trở thành lí tưởng sống cao đẹp của trang nam nhi thời phong kiến. Lí tưởng này có tác dụng cổ vũ con người từ bỏ lối sống tầm thường, ích kỉ để sống có ý nghĩa với trời đất muôn đời. Công danh được xem là món nợ đời phải trả của kẻ làm trai.

- Chuyện Vũ Hầu: tác giả sử dụng tích về Khổng Minh - tấm gương về tinh thần tận tâm tận lực báo đáp chủ tướng. Hết lòng trả món nợ công danh đến hơi thở cuối cùng, để lại sự nghiệp vẻ vang và tiếng thơm cho hậu thế -> Nỗi thẹn của Phạm Ngũ Lão hết sức cao cả của một nhân cách lớn. Thể hiện khát khao, hoài bão hướng về phía trước để thực hiện lí tưởng, nó đánh thức ý chí làm trai, chí hướng lập công cho các trang nam tử.

- "Nợ" công danh là chưa hoàn thành nghĩa vụ với dân, với nước. Đặt tronng hoàn cảnh xã hội lúc bấy giờ, chí làm trai là phải chống giặc ngoại xâm, cứu nước, cứu dân. Công danh sự nghiệp cá nhân, thống nhất với công danh, sự nghiệp chung của đất nước. Ước nguyện lập công danh của người anh hùng họ Phạm thể hiện ý thức, trách nhiệm với nhân dân, dân tộc.

=> Nợ công danh hay chí làm trai, hay ý thức trách nhiệm với dân, với nước của Phạm Ngũ Lão là một quan niệm sống cao đẹp, có ý nghĩa tích cực không chỉ đối với trang nam nhi thời phong kiến mà còn đối với cả con người ngay nay.

- Phạm Ngũ Lão như một ngôi sao sáng trên thi đàn văn học dân tộc, ông không chỉ là nhà thơ tài năng mà còn là bậc anh hùng của dân tộc, dưới thời Trần ông đã lập rất nhiều chiến công và là đấng quân tử đáng được người đời sau tôn trọng. Tuy nhiên, ông vẫn thấy “thẹn” bởi ông thấy những điều mình làm chưa được coi là lớn lao như Vũ Hầu đã từng giúp Lưu Bị. Nhưng nỗi “thẹn” ấy không làm cho hình tượng của Phạm Ngũ Lão nhỏ bé đi mà nó còn khiến người đời thêm hiểu về tấm lòng của ông - luôn muốn được làm những điều tốt đẹp, lớn lao dành cho nhân dân, đất nước.

- Phạm Ngũ Lão là một người tài giỏi, có lòng yêu nước nồng nàn, bản lĩnh phi thường, ông là một tướng tài đồng thời cũng là người có tâm hồn văn chương. Tác phẩm tiêu biểu nhất của ông là bài thơ "Tỏ lòng". Văn bản thể hiện những tâm tư, nỗi niềm của vị tướng tài, đồng thời tái hiện chân thực hào khí Đông A sôi sục, hào hùng của thời đại.

- Qua bài thơ ta thấy được vẻ đẹp của trang nam nhi thời Trần:

+ Phạm Ngũ Lão đã xây dựng hình ảnh trang nam nhi thời Trần đầy dũng mãnh và hào khí.

+ Hình ảnh trang nam nhi thời đó được Phạm Ngũ Lão tái hiện là một con người dũng mãnh, hùng mạnh với tầm vóc vũ trụ.

+ Họ luôn dốc hết lòng, hết sức vì dân vì nước.

+ Mỗi cá nhân đều ý thức tạo nên sức mạnh tập thể, hết mình cống hiến.

-> Sức mạnh thời Trần, đại diện cho hào khí Đông A sử sách còn lưu chính là sự tổng hòa sức mạnh của trí tuệ, đoàn kết dân tộc luôn hướng tới dựng xây dân tộc.

- Thế hệ trẻ ngày nay cần học tư tưởng, cách sống và cống hiến của những người thế hệ hào hùng đi trước, luôn cống hiến để đem lại cuộc sống an vui, thái bình cho nhân dân.