Soạn bài Từ mượn Ngữ văn 6 đầy đủ

Dựa vào chú thích ở bài Thánh Gióng, hãy giải thích cá từ trượng, tráng sĩ trong câu sau:

Chú bé vùng dậy, vươn vai một cái bỗng biến thành một tráng sĩ mình cao hơn trượng [...].

(Thánh Gióng)

Gợi ý trả lời:

• Trượng: đơn vị đo bằng 10 thước Trung Quốc cổ (tức 3,33 mét), hiểu là rất cao.

• Tráng sĩ: người có chí khí mạnh mẽ, sức lực cường tráng, hay làm việc lớn.

Theo em, các từ trên có nguồn gốc từ đâu ?

Gợi ý trả lời:

• Các từ được chú thích có nguồn gốc từ chữ Hán

Trong số các từ dưới đây, những từ nào được mượn từ tiếng Hán ? Những từ nào được mượn từ các ngôn ngữ khác ? Sứ giả, ti vi, xà phòng, buồm, mít tinh, ra-đi-ô, gan, điện, ga, bơm, xô viết, giang sơn, in-tơ-nét.

Gợi ý trả lời:

- Những từ mượn từ tiếng Hán: sứ giả; điện; giang sơn; gan; buồm

- Những từ được mượn từ các ngôn ngữ khác: 

• Các từ có nguồn gốc Ấn Âu chưa được Việt háo: ra-đi-ô; in-tơ-nét

• Các từ có nguồn gốc Ấn Âu đã được Việt hóa: ti vi; xà phòng; mít tinh; bơm; xô viết; ga

Nêu nhận xét về cách viết các từ mượn:

Gợi ý trả lời:

• Ngoài từ thuần Việt là những từ do nhân dân ta tự sáng tạo ra, chúng ta còn vay mượn nhiều từ của tiếng nước ngoài để biểu thị những sự vật, hiện tượng, đặc điểm, ... mà tiếng Việt chưa có từ thật thích hợp để biểu thị. Đó gọi là từ mượn.

• Bộ phận từ mượn quan trọng nhất trong tiếng Việt là từ mượn tiếng Hán (gồm từ gốc Hán và từ Hán Việt)

• Bên cạnh đó, tiếng Việt còn mượn từ của một số ngôn ngữ khác như tiếng Pháp, tiếng Anh, tiếng Nga, ...

• Các từ mượn đã được Việt hóa thì viết như từ thuần Việt. Đối với những từ mượn chưa được Việt hóa hoàn toàn, nhất là những từ gồm trên hai tiếng, ta nên dùng gạch nối để nối các tiếng với nhau.

Đời sống xã hội ngày càng phát triển và đổi mới. Có những chữ ta không có sẵn và khó dịch đúng, thì cần phải mượn chữ nước ngoài. Ví dụ: “độc lập”, “tự do”, “giai cấp”, “cộng sản”, v.v. Còn những chữ tiếng ta có, vì sao không dùng mà cũng mượn chữ nước ngoài? Ví dụ:

Không gọi xe lửa mà gọi  “hoả xa”; máy bay thì gọi là “phi cơ”.

Tiếng nói là thứ của cải vô cùng lâu đời và vô cùng quý báu của dân tộc. Chúng ta phải giữ gìn nó, quý trọng nó, làm cho nó phổ biến ngày càng rộng khắp. Của mình có mà không dùng, lại đi mượn của nước ngoài, đó chẳng phải là đầu óc quen ỷ lại hay sao?

(Hồ Chí Minh toàn tập, tập 10,NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000, tr. 615)

Gợi ý trả lời:

Ý kiến của Hồ Chí Minh được hiểu như sau:

Mặt tích cực: Mượn từ là một cách làm giàu Tiếng Việt.

Mặt tiêu cực:

• Lạm dụng việc mượn từ sẽ làm cho Tiếng Việt kém trong sáng.

• Tùy tiện mượn từ sẽ khiến cho Tiếng Việt bị pha tạp.

→ Không mượn từ một cách tùy tiện, phải bảo vệ sự trong sáng của Tiếng Việt.

Ghi lại các từ mượn có trong những câu dưới đây. Cho biết các từ ấy được mượn của tiếng (ngôn ngữ) nào.

a) Đúng ngày hẹn, bà mẹ vô cùng ngạc nhiên vì trong nhà tự nhiên có bao nhiêu là sính lễ.

(Sọ Dừa)

b) Ngày cưới, trong nhà Sọ Dừa cỗ bàn thật linh đình, gia nhân chạy ra chạy vào tấp nập.

(Sọ Dừa)

c) Ông vua nhạc pốp Mai-cơn Giắc-xơn đã quyết định nhảy vào lãnh địa in-tơ-nét với việc mở một trang chủ riêng.

Gợi ý trả lời:

a. Các từ mượn là: Vô cùng, ngạc nhiên, tự nhiên, sính lễ (đồ lễ vật nhà trai đem đến nhà gái để xin cưới). Đây là các từ Hán Việt.

→ Có thể đặt câu với từ “vô cùng”. Ví dụ: Lòng mẹ thương các con vô cùng.

b. Từ mượn là: gia nhân (người giúp việc trong nhà). Đây là từ Hán Việt.

→ Ví dụ: Người giúp việc trong nhà ngày xưa được gọi là gia nhân, bây giờ nhiều người thường gọi là ô-sin.

c. Các từ mượn: pốp, Mai-cơn-Giắc-xơn, in-tơ-nét (gốc tiếng Anh); quyết định, trang chủ, lãnh địa (từ Hán Việt).

→ Ví dụ: Máy tính nhà em nối mạng in-tơ-nét.

Hãy xác định nghĩa của tiếng tạo thành các từ Hán Việt dưới đây:

Gợi ý trả lời:

a.

• Khán giả: khán = xem, giả = người → người xem.

• Thính giả: thính = nghe, giả = người → người nghe.

• Độc giả: độc = đọc, giả = người → người đọc.

b.

• Yếu điểm: yếu = quan trọng, điểm = chỗ (điểm) → chỗ quan trọng, điểm quan trọng.

• Yếu lược: yếu = quan trọng, lược = tóm tắt → tóm tắt những điều quan trọng.

• Yếu nhân: yếu = quan trọng, nhân = người → người quan trọng.

Hãy kể một số từ mượn:

a. Là tên các đơn vị đo lường, ví dụ: mét

b. Là tên một số bộ phận của chiếc xe đạp, ví dụ: ghi đông

c. Là tên một số đồ vật, ví dụ: ra-đi-ô

Gợi ý trả lời:

Một số từ mượn:

a. Là tên các đơn vị đo lường: mét, lít, ki-lô-gam, ki-lô-mét,…

b. Là tên một số bộ phận của chiếc xe đạp: ghi- đông, gác-đờ-bu…

c. Là tên một số đồ vật như: ra-đi-ô, vi-ô-lông, xoong…

Trong các cặp từ dưới đây, những từ nào là từ mượn? Có thể dùng các từ này trong những hoàn cảnh nào, với những đối tượng giao tiếp nào?

a. Bạn bè tới tấp phôn / gọi điện đến.

b. Ngọc Linh là một fan / người say mê bóng đá cuồng nhiệt.

c. Anh đã hạ nốc ao / đo ván võ sĩ nước chủ nhà.

Gợi ý trả lời:

• Các từ mượn trong các câu này là: "phôn", "fan", "nốc ao"

• Những từ này thường được dùng trong hoàn cảnh giao tiếp bạn bè thân mật hoặc với người thân. Có thể sử dụng trên các thông tin báo chí.

• Ưu thế: Ngắn gọn. Tuy nhiên, không nên dùng trong những hoàn cảnh giao tiếp trang trọng, nghi thức.

- Nhược điểm

• Không trang trọng trong hoàn cảnh giao tiếp với bạn bè, ng­òi thân hoặc có thể dùng để viết tin

• Không dùng trong các tr­ương hợp có nghi thức giao tiếp trang trọng.

Nghe - viết bài Thánh Gióng (từ Tráng sĩ mặc áo giáp đến lập đền thờ ngay ở quê nhà.)

Gợi ý trả lời:

- Lưu ý: Tập trung nghe để phân biệt giữa:

• l/n: "lúc", "lên", "lớp", "lửa", "lại", "lập"/"núi", "nơi", "này"
• Từ có âm s: "sứ giả", "tráng sĩ", "sắt", "Sóc Sơn".