Địa lí 10 Bài 36: Vai trò, đặc điểm và các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển và phân bố ngành GTVT

a. Vai trò

• Giúp cho quá trình sản xuất xã hội diễn ra liên tục, bình thường.
• Đảm bảo nhu cầu đi lại của nhân dân.
• Nhân tố quan trọng phân bố sản xuất và dân cư.
• Thúc đẩy hoạt động kinh tế – văn hóa ở các vùng núi xa xôi.
• Củng cố tính thống nhất của nền kinh tế, tăng cường sức mạnh quốc phòng.
• Thực hiện mối giao lưu kinh tế – xã hội giữa các vùng, các nước trên thế giới.

b. Đặc điểm

Sản phẩm: là sự chuyên chở người và hàng hóa.

Các tiêu chí đánh giá:

• Khối lượng VC (số hành khách,số tấn hàng hoá)
• Khối lượng luân chuyển (người.km ; tấn . km)
• Cự li vận chuyển trung bình (km)

Công thức tính:

• Khối lượng vận chuyển= Khối lượng luân chuyển / Cự li vận chuyển+ KLLC=KLVC×Cự li vận chuyển.
• Cự li vận chuyển= Khối lượng luân chuyển / Khối lượng vận chuyển

a. Điều kiện tự nhiên

• Vị trí địa lí: quy định sự có mặt, vai trò của một số loại hình giao thông vận tải.
• Địa hình ảnh hưởng lớn đến công tác thiết kế và khai thác các công trình giao thông vận tải.
• Khí hậu, thời tiết ảnh hưởng sâu sắc tới hoạt động của phương tiện vận tải.
• Sông ngòi: ảnh hưởng vận tải đường sông,chi phí cầu đường.
• Khoáng sản: ảnh hưởng hướng vận tải, loại hình vận tải.

b. Các điều kiện kinh tế - xã hội

Sự phát triển và phân bố các ngành kinh tế có ý nghĩa quyết định đối với sự phát triển, phân bố, hoạt động của giao thông vận tải.

• Hoạt động của các ngành kinh tế là khách hàng của ngành giao thông vận tải.
• Trang bị cơ sở vật chất kĩ thuật cho sự phát triển,phân bố,hoạt động ngành giao thông vận tải.
• Quan hệ giữa nơi sản xuất và nơi tiêu thụ quy định hướng và cường độ các luồng vận chuyển

Phân bố dân cư ( đặc biệt là sự phân bố các thành phố lớn và các chùm đô thị) ảnh hưởng sâu sắc tới vận tải hành khách ( vận tải bằng ô tô).

Câu 1: Hãy tìm ví dụ chứng minh rằng những tiến bộ của ngành giao thông vận tải đã có tác động to lớn làm thay đổi sự phân bố sản xuất và phân bố dân cư trên thế giới?

Gợi ý làm bài

- Sự phát triển của vận tải đường biển cùng với việc ra đời hai kênh đào Xuy-ê và Pa-na-ma đã góp phần rất lớn thúc đẩy hoạt động thông thương quốc tế. Rút ngắn quãng đường vận chuyển, giảm thiểu chi phí, đẩy mạnh sự phát triển kinh tế hai bề bờ đối diện Đại Tây Dương và khu vực châu Á - Thái Bình Dương; đây cũng là khu vực tập trung dân cư đông đúc nhất thế giới. Các trung tâm kinh tế đô thị lớn là: Tô-ky-ô, Niu-Iooc, Thượng Hải, Mum-bai, Rôt-tec-đam...

- Đường hầm giao thông dưới biển Măng sơ nối các nước Anh với Pháp và châu Âu lục địa hoàn thành năm 1994. Đây là tuyến giao thông rất quan trọng ở châu Âu, giúp hàng hóa có thể vận chuyển trực tiế từ Anh sang châu Âu lục địa và ngược lại mà không cần trung chuyển bằng phà.

- Việc xây dựng tuyến đường Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay ở nước ta góp phần phân công lao động phát triển kinh tế ở khu vực phía Tây. Đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Tây Nguyên và miền Trung.

Câu 2: Em hãy kể tên một số loại phương tiện vận tải đặc trưng của vùng hoang mạc của vùng băng giá gần Cực Bắc?

Gợi ý làm bài

- Vùng hoang mạc: lạc đà (thô sơ) và các phương tiện hiện đại (ô tô, trực thăng,...).

- Vùng băng giá gần Cực Bắc: xe kéo ( do chó kéo) và các phương tiện hiện đại (tàu phá băng nguyên tử, trực thăng,...).

Câu 3: Theo em, mạng lưới sông ngòi dày đặc của nước ta có ảnh hưởng như thế nào đến ngành giao thông vận tải?

Gợi ý làm bài

- Thuận lợi: Mạng lưới sông ngòi dày đặc thuận lợi cho ngành vận tải đường sông (chính vì thế ở nước ta vận tải đường sông có khối lượng vận chuyển hàng hóa đứng thứ hai sau đường bộ).

- Khó khăn: Mạng lưới sông ngòi dày đặc lại không thuận lợi cho vận tải đường ô tô và đường sắt, đòi hỏi phải làm nhiều cầu, phà,... và dễ gây tắc nghẽn giao thông trong mùa lũ. Điều này rất rõ đối với các tuyến đường chạy theo hướng Bắc- Nam (quốc lộ I, đường sắt Thống Nhất).

Câu 4: Điều kiện tự nhiên khắc nghiệt ở các hoang mạc nhiệt đới có ảnh hưởng đến ngành giao thông vận tải như thế nào?

Gợi ý làm bài

- Vùng hoang mạc không có điều kiện phát triển ngành vận tải đường sông và đường sắt.

- Vận tải ô tô gặp trở ngại do cát bay, bão cát sa mạc.

- Phương tiên vận tải phải có thiết kế đặc biệt để chống lại sự khắc nghiệt của thời tiết và để tránh ăn mòn do cát bay.

- Vận tải bằng gia súc (lạc đà) là phổ biến, ngoài ra có vận tải trực thăng.

Sau bài học cần nắm nội dung sau:

• Trình bày được vai trò, đặc điểm của ngành giao thông vận tải.
• Phân tích được các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố ngành giao thông vận tải.
• Tích hợp GDMT: Các yếu tố của môi trường tự nhiên ảnh hưởng tới ngành GTVT (chủ yếu đến khai thác mạng lưới giao thông).
• Tích hợp môi trường:Tác động của các yếu tố trong môi trường tự nhiên tới sự phát triển và phân bố GTVT (Liên hệ với địa phương).