Địa lí 10 Bài 6: Hệ quả chuyển động xung quanh Mặt Trời của Trái Đất

• Khái niệm: Là chuyển động nhìn thấy nhưng không có thật của Mặt Trời hàng năm diễn ra giữa hai chí tuyến.
• Nguyên nhân: Do trục Trái Đất nghiêng và không đổi phương khi chuyển động cho ta ảo giác Mặt Trời chuyển động.
• Hiện tượng Mặt Trời lên thiên đỉnh lần lượt xuất hiện từ chí tuyến Nam (22/12) lên chí tuyến Bắc (22/6).
• Khu vực có hiện tượng Mặt Trời lên thiên đỉnh 2 lần/năm: khu vực giữa hai chí tuyến.
• Khu vực có hiện tượng Mặt Trời lên thiên đỉnh một lần/năm: tại chí tuyến Bắc và Nam.
• Khu vực không có hiện tượng Mặt Trời lên thiên đỉnh: vùng ngoại chí tuyến Bắc và Nam.

Mùa là một phần thời gian của năm có những đặc điểm riêng về thời tiết và khí hậu.

Mỗi năm có 4 mùa:

• Mùa xuân: từ 21/3 (lập xuân) đến 22/6 (hạ chí).
• Mùa hạ: từ 22/6 (hạ chí) đến 23/9 (thu phân).
• Mùa thu: từ 23/9 (thu phân) đến 22/12 (đông chí)
• Mùa đông: từ 22/12(đông chí) đến 21/3 (xuân phân).Ở Bắc bán cầu mùa ngược lại Nam bán cầu. Nguyên nhân do trục Trái Đất nghiêng không đổi phương khi chuyển động, nên Bắc bán cầu và Nam bán cầu lần lượt ngả về phía Mặt Trời, nhận được lượng nhiệt khác nhau sinh ra mùa, nóng lạnh khác nhau.

Khi chuyển động, do trục Trái đất nghiêng, nên tùy vị trí của Trái đất trên quỹ đạo mà ngày đêm dài ngắn theo mùa và theo vĩ độ.

Theo mùa:

- Ở Bắc bán cầu:

- Mùa xuân, mùa hạ:

• Từ 21/3 đến 23/9 ngày dài hơn đêm.
• Ngày 21/3: mọi nơi ngày bằng đêm = 12 giờ.
• Ngày 22/6: thời gian ngày dài nhất.

- Mùa thu và mùa đông:

• Từ 23/9 đến 21/3 năm sau: ngày ngắn hơn đêm.
• Ngày 23/9: mọi nơi ngày bằng đêm = 12 giờ.
• Ngày 22/12: thời gian ngày ngắn nhất. * Ở Nam bán cầu thì ngược lại:

- Theo vĩ độ:

• Ở xích đạo quanh năm ngày bằng đêm.
• Càng xa Xích đạo thời gian ngày và đêm càng chênh lệch.
• Tại vòng cực đến cực ngày hoặc đêm bằng 24 giờ.
• Ở cực: Có 6 tháng ngày và 6 tháng đêm.

Câu 1: Dựa vào hình 6.1 và kiến thức đã học, hãy xác định khu vực nào trên Trái Đất cho hiện  tượng Mặt Trời lên thiên đỉnh mỗi năm 2 lần? Nơi nào chỉ một lần? Khu vực nào không có hiện tượng Mặt Trời lên thiên đỉnh? Tại sao?

Gợi ý làm bài

- Khu vực có hiện tượng Mặt Trời lên thiên đỉnh mỗi năm hai lần : giữa hai chí tuyến Bắc và Nam (nội chí tuyến).

- Các địa điểm nằm trên hai chí tuyến chỉ có một lần Mặt Trời lên thiên đỉnh: đường chí tuyến Bắc và đường chí tuyến Nam.

Vì: Trái Đất đang chuyển động xung quanh Mặt Trời với trục nghiêng (66độ33' với pháp tuyến của mặt phẳng quỹ đạo Trái Đất) và không đổi phương. Do đó, tia nắng vuông góc với tiếp tuyến ở một bề mặt Trái Đất sẽ lần lượt di chuvển từ 23̊ 27’ N lên 23̊ 27' B. Trong vòng 1 năm, các địa điểm nội chí tuyến đều có hai lần Mặt Trời lên thiên đỉnh.

- Khu vực không có hiện tượng Mặt Trời lên thiên đỉnh : từ chí tuyến về hai cực.

Vì: trục Trái Đất nghiêng với mặt phẳng quỹ đạo một góc bằng 66độ33'. Để tạo góc 90 độ thì góc phụ phải là 23độ27', trong khi đó các địa điểm ở ngoại chí tuyến đều có vĩ độ lớn hơn 23độ27’.

Câu 2: Hãy giải thích câu tục ngữ Việt Nam: