Địa lí 10 Bài 5: Vũ trụ. Hệ Mặt Trời và Trái Đất. Hệ quả chuyển động tự quay quanh trục của TĐ

a. Vũ Trụ

• Là khoảng không gian vô tận chứa hàng trăm tỉ Thiên Hà.

b. Hệ Mặt Trời (Thái Dương Hệ)

Hệ Mặt Trời là một tập hợp các thiên thể nằm trong Dải Ngân Hà gồm:

• Mặt Trời là định tinh (trung tâm)
• Tám hành tinh: (Thuỷ, Kim, Trái đất, Hoả, Mộc, Thổ, Thiên, Hải)
• Tiểu hành tinh, vệ tinh, sao chổi, bụi khí...

c. Trái Đất trong hệ Mặt Trời

 Vị trí:

• Là hành tinh thứ ba tính từ Mặt Trời.
• Khoảng cách trung bình từ Trái đất đến mặt trời là: 149,6 tr km.
• Với khoảng cách trên và sự tự quay làm cho trái đất nhận được của mặt trời một lượng bức xạ phù hợp cho sự sống tồn tại và phát triển.

a. Sự luân phiên ngày đêm

Do Trái Đất có hình cầu và tự quay quanh trục nên có hiện tượng luân phiên ngày đêm: nơi nhận tia nắng là ban ngày, nơi khuất trong tối là ban đêm.

b. Giờ trên Trái Đất và đường chuyển ngày quốc tế

- Cùng một thời điểm, các địa điểm thuộc các kinh tuyến khác nhau sẽ có giờ khác nhau (giờ địa phương (giờ Mặt Trời).

- Giờ địa phương (giờ Mặt trời): các địa điểm thuộc các kinh tuyến khác nhau sẽ có giờ khác nhau.

- Giờ quốc tế: giờ ở múi giờ số 0 được lấy làm giờ quốc tế hay giờ GMT

• Chia bề mặt trái đất làm 24 múi giờ, mỗi múi giờ rộng 15 kinh tuyến.
• Các múi được đánh số từ 0 đến 23. Múi số 0 là múi mà kinh tuyến giữa của  nó đi qua đài thiên văn Greenwich, các múi tiếp theo được đánh số theo chiều quay của trái đất.
• Việt Nam thuộc múi giờ số 7.

Đường chuyển ngày quốc tế: Kinh tuyến 180^o:

- Trên Trái Đất lúc nào cũng có một múi giờ mà ở đó có hai ngày lịch khác nhau, vì vậy phải chọn một đường kinh tuyến làm mốc để đổi ngày

• Từ Tây sang Đông phải lùi lại một ngày.
• Từ Đông sang Tây phải cộng thêm một ngày.

• Người ta quy định lấy kinh tuyến 1800 làm đường chuyển ngày Quốc Tế

c. Sự lệch hướng chuyển động của các vật thể

• Nguyên nhân: Do ảnh hưởng của lực Criôlít.
• Bán cấu Bắc: Lệch hướng bên phải so với nơi xuất phát.
• Bán cầu Nam: Lệch hướng bên trái so với nơi xuất phát.
• Lực Criôlít khối khí, dòng biển, đường đạn.

Câu 1: Quan sát hình 5.2. nhận xét hình dạng quỹ đạo và hướng chuyển động của các hành tinh.

Gợi làm bài

- Hình dạng quỹ đạo: quỹ đạo có dạng elip.

- Hướng chuyển động của các hành tinh: từ Tây sang Đông (ngược chiều kim đồng hồ).

Câu 2: Hãy trình bày các hệ quả chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất?

Gợi làm bài

Các hệ quả chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất:

• Sự luân phiên ngày đêm:

- Nguyên nhân: Trái Đất có hình cầu và tự quay quanh trục.

- Hệ quả: Mọi nơi trên bề mặt Trái Đất đều lần lượt được Mặt Trời chiếu sáng rồi lại chìm vào bóng tối.

-> Sinh ra hiện tượng luân phiên ngày và đêm.

• Giờ trên Trái Đất và đường chuyển ngày quốc tế

Cùng một thời điểm, các địa điểm thuộc các kinh tuyến khác nhau sẽ có giờ khác nhau (giờ địa phương (giờ Mặt Trời).
- Giờ địa phương (giờ Mặt trời): các địa điểm thuộc các kinh tuyến khác nhau sẽ có giờ khác nhau.

- Giờ quốc tế: giờ ở múi giờ số 0 được lấy làm giờ quốc tế hay giờ GMT.

            + Bề mặt trái đất được chia thành 24 múi giờ, mỗi múi giờ rộng 15 kinh tuyến.

            + Các múi được đánh số  từ 0 đến 23. Múi số 0 là múi mà kinh tuyến giữa của  nó đi qua đài thiên văn Greenwich, các múi tiếp theo  được đánh số theo chiều quay của trái đất.

           + Việt Nam thuộc múi giờ số 7.

- Đường chuyển ngày quốc tế: Kinh tuyến 180o:

           + Từ Tây sang Đông phải lùi lại một ngày.

           + Từ Đông sang Tây phải cộng thêm một ngày

• Sự lệch hướng chuyển động của các vật thể

- Nguyên nhân: Do ảnh hưởng của lực Criôlít.

- Hệ quả:

+ Bán cấu Bắc: Lệch hướng bên phải so với nơi xuất phát.

+ Bán cầu Nam: Lệch hướng bên trái so với nơi xuất phát.

+ Lực Criôlít  tác động mạnh tới hướng chuyển động của các khối khí, dòng biển, đường đạn...

- Hiểu được khái quát về Vũ Trụ, hệ Mặt Trời trong Vũ Trụ, Trái Đất trong hệ Mặt Trời.

- Trình bày và giải thích được các hệ quả chủ yếu của chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất.