Địa lí 10 Bài 42: Môi trường và sự phát triển bền vững

1. Tóm tắt lý thuyết

a. Hiện trạng của tài nguyên và môi trường

• Các nguồn tài nguyên có hạn, đang bị cạn kiệt (khoáng sản, sinh vật)
• Môi trường sinh thái đang bị ô nhiễm, suy thoái, sự nóng lên của Trái Đất do các khí thải làm tăng hiệu ứng nhà kính.

b. Sự phát triển bền vững

- Sử dụng hợp lí tài nguyên, bảo vệ môi trường để cho sự phát triển của xã hội hôm nay không làm hạn chế cho sự phát triển của ngày mai, phải tạo nền tảng cho sự phát triển tương lai.

- Mục tiêu của sự phát triển bền vững: Sự phát triển phải đảm bảo cho con người có đời sống vật chất, tinh thần ngày càng cao,trong môi trường sống lành mạnh.

- Cơ sở của sự phát triển bền vững:

• Giảm đến mức thấp của sự cạn kiệt tài nguyên môi trường. Đảm bảo sử dụng lâu dài các tài nguyên tái tạo lại được bằng cách tái chế, tránh lãng phí, tìm ra nguyên liệu mới thay thế.
• Bảo tồn tính đa dạng sinh học, quản lí tốt phương thức và mức độ sử dụng.
• Bảo vệ, duy trì các hệ sinh thái tự nhiên,phục hồi lại các môi trường đã bị suy thoái, giữ gìn cân bằng các hệ sinh thái.

c. Hướng giải quyết các vấn đề môi trường

• Phải có sự phối hợp,nỗ lực chung của các quốc gia,mọi tầng lớp trong xã hội.
• Chấm dứt chạy đua vũ trang, chấm dứt chiến tranh.
• Giúp các nước đang phát triển thoát khỏi đói nghèo.
• Áp dụng các tiến bộ khoa học – kĩ thuật để kiểm soát tình trạng môi trường, sử dụng hợp tài nguyên.
• Phải thực hiện các công tác quốc tế về môi trường, luật môi trường.

• Sự phát triển công nghiệp, đô thị hóa nhanh,dẫn đến vấn đề môi trường toàn cầu (mưa axit,..), chủ yếu ở Hoa Kì.
• Nhiều nước công nghiệp phát triển đã bảo vệ tốt hơn môi trường của nước mình, lại chuyển các cơ sở sản xuất gây ô nhiễm sang các nước đang phát triển.

a. Các nước đang phát triển là nơi tập trung nhiều vấn đề môi trường và phát triển

• Chiếm ½ diện tích các lục địa, ¾ dân số thế giới, giàu tài nguyên, môi trường bị hủy hoại nghiêm trọng.

b. Khai thác và chế biến khoáng sản ở các nước đang phát triển

• Khai thác và chế biến khoáng sản:là nguồn xuất khẩu chủ yếu để thu ngoại tệ.
• TLCH 165: Sự tiến bộ của khoa học kĩ thuật làm giảm chi phí sử dụng nguyên nhiên liệu, tìm được các nguyên nhiên liệu rẻ tiền thay thế, làm cho các nước đang phát triển giảm nguồn thu ngoại tệ,nợ tăng lên.
• Việc khai thác mỏ mà không chú ý đến bảo vệ môi trường, thì môi trường dễ bị ô nhiễm.
• Các nước phát triển lợi dụng khó khăn ở các nước đang phát triển để bóc lột tài nguyên.

c. Việc khai thác tài nguyên nông, lâm nghiệp ở các nước đang phát triển

• Tài nguyên rừng rất phong phú
• Việc đốt rừng làm nương rẫy, phá rừng lấy củi,lấy lâm sản xuất khẩu, mở rộng diện tích canh tác,... dẫn tới rừng bị suy giảm về diện tích, chất lượng, thúc đẩy quá trình hoang hoá ở vùng nhiệt đới.

Câu 1: Những báo động về thủng tầng ô dôn, về sự nóng lên của Trái Đất do các khí thải làm tăng hiệu ứng nhà kính có phải là những báo động về khủng hoảng môi trường không?

Gợi ý làm bài

Những báo động về thủng tầng ô dôn, về sự nóng lên của Trái Đất do các khí thải làm tăng hiệu ứng nhà kính  chính là những dấu hiệu về khủng hoảng môi trường, mất cân bằng sinh thái.

Câu 2: Các tiến bộ khoa học - kĩ thuật nào đã làm cho giá nguyên liệu có xu hướng giảm trong mấy thập kỉ qua?

Gợi ý làm bài

- Các tiến bộ khoa học-kĩ thuật trong:

+ Công nghệ sinh học: tạo ra những giống mới, kể cả những giống không có trong tự nhiên cùng những bước tiến quan trọng trong chuẩn đoán và điều trị bệnh,..

+ Công nghệ vật liệu: tạo ra những vật liệu chuyên dụng mới, với những tính năng mới (vật liệu composit, vật liệu siêu dẫn,..).

+ Công nghệ năng lượng: phát triển theo hướng tăng cường sử dụng các dạng năng lượng hạt nhân, mặt trời, sinh học, địa nhiệt, thủy điện và năng lượng gió.

Sau bài học cần nắm các nội dung sau:

- Trình bày được một số vấn đề về môi trường và phát triển bền vững trên phạm vi toàn cầu và ở các nhóm nước.

- Tích hợp GDMT-NLTK: Sử dụng hợp lí tài nguyên, bảo vệ môi trường là điều kiện phát triển. Vấn đề môi trường ở các nước phát triển và đang phát triển; mọi người có ý thức về mối quan hệ giữa MT và phát triển, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững; liên hệ với Việt Nam.