Soạn bài Thực hành một số phép tu từ ngữ âm Ngữ văn 12 đầy đủ

1. Tạo nhịp điệu và âm hưởng cho câu

1.1. Soạn câu 1 trang 129 SGK Ngữ văn 12 đầy đủ

- Sự phối hợp nhịp ngắn và dịp dài:

• Một dân tộc- đã gan góc- chống ách nô lệ của Pháp hơn 80 năm nay: 3- 3- 11.
• Dân tộc đó- phải được tự do: 3- 4.
• Dân tộc đó- phải được độc lập: 3- 4.

- Nhận xét:

• Hai nhịp dài thể hiện lòng kiên trì và ý nghĩa quyết tâm của dân tộc ta trong việc đấu tranh vì tự do (gan góc) với một thời gian dài (hơn 80 năm nay, mấy năm nay).
• Hai nhịp cuối khẳng định dứt khoát và đanh thép về quyền tự do và dân tộc của dân tộc ta (phải được).

- Sự thay đổi thanh bằng, thanh trắc cuối mỗi nhịp:

• Tộc (T), góc (T) (hai bộ phận câu này đều giống nhau, đều cân xứng với nhau).
• Đó (T), do (B).
• Đó (T), lập (T).

- Tính chất mở hay đóng của âm tiết kết thúc mỗi nhịp:

• Tộc, góc (đóng) ; nay (mở).
• Đó (đóng) ; do (mở).
• Đó (đóng) ; lập (mở).

1.2. Soạn câu 1 trang 129 SGK Ngữ văn 12 đầy đủ

- Tác dụng của âm thanh, nhịp điệu trong việc tạo nên sắc thái hùng hồn, thiêng liêng của lời kêu gọi cứu nước:

- Phối hợp phép điệp và phép đối:

• Điệp từ ngữ, điệp kết cấu ngữ pháp và nhịp điệu. Trong câu đầu, nhịp được lặp lại là 4 - 2 - 4 - 2.
• Đối, đối xứng về từ ngữ, đối xứng về nhịp điệu và kết cấu ngữ pháp. Ví dụ: Ai có súng dùng súng, ai có gươm dùng gươm.

   - Câu văn xuôi nhưng có vần ở nhiều chỗ. Câu 3 điệp vần "ung".

   - Phối hợp giữa các câu nhịp ngắn, nhịp dài (câu 1, câu 3, câu 4 và câu 2, câu 5)⇒ âm hưởng câu văn khi khoan thai, khi dồn dập, mạnh mẽ.

1.3. Soạn câu 3 trang 130 SGK Ngữ văn 12 đầy đủ

• Nhịp điệu lời văn khi nhanh khi chậm thể hiện những tình cảm say sưa, tự hào của tác giả đối với cây tre, đối với đất nước thân thương, tươi đẹp.
• Nhiều nhịp ngắn, dứt khoát, mạnh mẽ, đanh thép, phù hợp với không khí và tinh thần của nhân dân ta trong những năm kháng chiến.
• Phép nhân hoá về từ vựng và việc sử dụng nhiều động từ với nghĩa hoạt động (chống, xung phong, giữ hi sinh, bảo vệ).
• Hai câu cuối vừa lặp từ ngữ vừa lặp kết cấu ngữ pháp, ngắn gọn, không dùng động từ, ngắt nhịp sau từ "tre" đầu câu, đã tạo ấn tượng rõ rệt về một lời tuyên dương công trạng với tre: làm cho câu văn càng trở nên hùng hồn, mạnh mẽ.

2. Điệp âm, điệp vần, điệp thanh

2.1. Soạn câu 3 trang 130 SGK Ngữ văn 12 đầy đủ

a. Lửa lựu lập lòe là sự điệp phụ âm đầu thể hiện trạng thái ẩn hiện trên một diện rộng của hoa lựu. Hoa lựu đỏ như lửa và lấp ló trên cành như những đốm lửa lúc ẩn lúc hiện, lúc lóe lên lúc lại ẩn trong tán lá.

b. Làn, lóng lánh, loe là sự điệp phụ âm đầu. Sự lặp lại và phối hợp bốn phụ âm đầu l tròn câu thơ đã diễn tả được trạng thái phản chiếu mặt nước ao.

2.2. Soạn câu 3 trang 130 SGK Ngữ văn 12 đầy đủ

• Trong đoạn thơ của Tố Hữu, vần "ang" xuất hiện 7 lần: Bàng, đàng, giang, mang, đang, ngang, sang.
•  Đây là vần một nguyên âm rộng và âm tiết thuộc loại nửa mở (kết thúc bằng phụ âm). Vần ang vì vậy gợi cảm giác rộng mở và chuyển động, thích hợp sắc thái miêu tả sự chuyển mùa, từ mùa đông sang mùa xuân, gợi không gian mênh mang, rộng mở của bầu trời, của lòng người khi mùa đông đến.

2.3. Soạn câu 3 trang 130 SGK Ngữ văn 12 đầy đủ

Đoạn thơ gợi ra được khung cảnh hiểm trở của vùng rừng núi và sự gian lao, vất vả của cuộc hành quân là nhờ có sự đóng góp của nhiều yếu tố:

• Nhịp điệu 4/3 ở ba câu thơ đầu, câu thơ cuối dường như không có nhịp.
• Các từ ngữ giàu sức gợi hình: khúc khuỷu, thăm thẳm, heo hút.
• Đối các từ ngữ: Dốc lên khúc khuỷu / dốc thăm thẳm; Ngàn thước lên cao / ngàn thước xuống.
• Điệp từ ngữ: dốc, ngàn thước kết hợp với biện pháp nhân hóa: súng ngửi trời.
• Câu thơ 1 thiên về trắc, câu 4 toàn vần bằng.⇒ Vừa gợi nên sự hùng tráng, mạnh mẽ vừa gợi tả không khí rộng lớn, trải rộng trước mắt sau khi đã vượt qua con đường gian lao, vất vả.