Nhiễm trùng đường tiết niệu - Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị

Đường tiết niệu hình thành từ nhiều cơ quan khác nhau, bao gồm:

• Thận Niệu quản;
• Bàng quang;
• Niệu đạo.

Bất kỳ sự tấn công của các vi sinh vật gây bệnh nào ở bốn bộ phận trên đều được gọi là nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc nhiễm trùng đường tiểu (UTI). Phần lớn trường hợp, bệnh chủ yếu diễn ra ở niệu đạo và bàng quang. Mặc dù nhiễm trùng ở niệu quản và thận tương đối hiếm gặp, nhưng so với nhiễm trùng bàng quang hay niệu đạo, tình trạng này nguy hiểm hơn. 

Một người mắc bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu thường có những biểu hiện như sau: 

• Cảm giác buồn tiểu rõ ràng và xảy ra với tần suất cao bất thường;
• Nước tiểu đục, sẫm màu và có mùi amoniac rất nồng;
• Cảm thấy đau rát khi tiểu;
• Buồn nôn và nôn;
• Đau cơ và đau bụng.

Tuy nhiên, triệu chứng nhiễm trùng đường tiểu còn có thể bao gồm nhiều vấn đề khác, tùy thuộc vào tuổi tác, giới tính (nam thường bị đau trực tràng, còn nữ hay bị đau ở vùng chậu), tình trạng sức khỏe của người bệnh cũng như bộ phận bị nhiễm trùng, chẳng hạn như:

Bàng quang

Vùng chậu chịu áp lực nặng nề, có thể kéo theo tình trạng chuột rút ở bụng và lưng dưới, dẫn đến những cơn đau khó chịu Tiểu buốt, tiểu nhiều lần và thậm chí tiểu ra máu

Niệu đạo

Có dịch tiết ra từ đây, đi chung với triệu chứng nóng rát khi tiểu

Thận

Nhiễm trùng thận là vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nhất trong những trường hợp nhiễm đường tiết niệu. Người gặp phải tình trạng này không chỉ bị đau bên hông (vị trí của thận) mà cơn đau còn có thể lan rộng đến lưng trên. Ngoài ra, dấu hiệu sốt cao, ớn lạnh, run rẩy và mệt mỏi là điều khó tránh khỏi. Những biểu hiện này còn có nguy cơ tác động đến tinh thần của người bệnh, từ đó gây suy nhược.

Bác sĩ khuyến cáo mọi người nên đến bệnh viện để được kiểm tra và điều trị ngay lập tức nếu nghi ngờ bản thân bị nhiễm trùng thận. 

Niệu quản

Bộ phận này rất khó để các vi sinh vật gây bệnh tấn công nên nhiễm trùng niệu quản rất hiếm khi xảy ra. Do đó, các chuyên gia vẫn chưa tìm ra dấu hiệu đặc trưng cho trường hợp này. 

Người bệnh đặt ống thông

Triệu chứng nhiễm trùng đường tiết niệu ở người đang đặt ống thông điều trị cho bệnh lý khác thường chỉ là thân nhiệt tăng cao. Điều này gây nhiều khó khăn cho bác sĩ trong việc chẩn đoán bệnh. 

Các vi sinh vật gây bệnh là tác nhân chính gây nhiễm trùng đường tiết niệu, hầu hết là vi khuẩn. Tuy nhiên, đôi khi bạn cũng có thể mắc bệnh do nhiễm nấm hoặc thậm chí là virus.

Theo bác sĩ, phần lớn tình trạng đường tiểu bị nhiễm trùng thường do vi khuẩn Escherichia coli (E. coli) trong hệ tiêu hóa gây ra, chủ yếu ở bàng quang. Chlamydia và Mycoplasma cũng góp phần dẫn đến bệnh nhưng thường ở niệu đạo.

Nguy cơ gây bệnh tiềm ẩn gồm những gì?

Theo cấu tạo sinh học, so với nam giới, đường tiết niệu của nữ thường ngắn hơn nên cũng dễ bị nhiễm trùng hơn. Hơn 50% phụ nữ có thể mắc bệnh UTI ít nhất một lần trong đời. Trong đó, tỷ lệ tái phát chiếm 20-30%. 

Mặt khác, rủi ro mắc bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu ở mẹ bầu thấp hơn phụ nữ không mang thai rất nhiều. Tuy nhiên, khi tình trạng này phát sinh, thận là cơ quan bị tấn công chủ yếu. Nguyên nhân gây bệnh thường là do những thay đổi trong cơ thể phụ nữ khi mang thai, gây ảnh hưởng đến sức khỏe của đường tiểu.

Các chuyên gia đánh giá cao mức độ nghiêm trọng của vấn đề nhiễm trùng đường tiết niệu khi mang thai, vì nó có thể gây nguy hiểm cho cả mẹ và bé. Do đó, bác sĩ phụ sản luôn kiểm tra sự hiện diện của vi khuẩn trong nước tiểu cho mẹ bầu, ngay cả khi họ không bộc lộ triệu chứng. Nếu nhiễm trùng xảy ra, bác sĩ sẽ điều trị bằng cách kê toa kháng sinh với liều lượng phù hợp nhằm ngăn ngừa vi khuẩn sinh sôi, lây lan. 

Ngoài ra, đường tiết niệu bị nhiễm trùng còn có khả năng phát sinh bởi một số yếu tố rủi ro như: 

Quan hệ tình dục quá nhiều hoặc thường xuyên thay đổi bạn tình Thói quen vệ sinh cá nhân kém Tiền sử mắc bệnh đái tháo đường (tiểu đường) Gặp khó khăn trong việc đào thải hoàn toàn nước tiểu trong bàng quang Đang đặt ống thông tiểu Không tự chủ trong việc đại, tiểu tiện Bí tiểu Sỏi thận Lạm dụng phương pháp tránh thai Phụ nữ mãn kinh Đã từng điều trị xâm lấn ở đường tiết niệu Đang áp dụng biện pháp ức chế miễn dịch Bất động trong một thời gian dài Sử dụng chất diệt tinh trùng và băng vệ sinh bị nhiễm khuẩn Lạm dụng kháng sinh phá vỡ hệ sinh thái của lợi khuẩn trong ruột và đường tiết niệu Tác dụng phụ của liệu pháp xạ trị hoặc thuốc hóa trị như cyclophosphamide và ifosfamide

Các bác sĩ đánh giá cao việc trị tận gốc nhiễm trùng đường tiểu ngay từ đầu, vì nếu kéo dài, bệnh có nguy cơ dẫn đến nhiều hệ lụy nguy hiểm hơn. 

Thông thường, vi sinh vật gây bệnh tấn công bàng quang và niệu đạo trước (đường tiết niệu dưới). Nếu không được chữa triệt để, chúng sẽ ảnh hưởng đến đường tiết niệu trên, gồm thận và niệu đạo. Khi đó, việc điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu sẽ gặp nhiều khó khăn vì hàng loạt biến chứng kèm theo. Trong đó, nguy hiểm nhất là nhiễm trùng máu có khả năng trực tiếp gây tử vong. 

Ngoài ra, các biến chứng nhiễm trùng đường tiết niệu còn có thể kể đến như: 

• Rủi ro nhiễm trùng tái phát cao, đặc biệt ở phụ nữ mắc bệnh 2 lần liên tục trong vòng 6 tháng hoặc 4 lần trong vòng 1 năm trở lên ;
• Tổn thương thận vĩnh viễn do nhiễm trùng thận cấp tính hoặc mãn tính (viêm đài bể thận);
• Phụ nữ mang thai có nguy cơ sinh non hoặc bé sinh ra nhẹ cân;
• Hẹp niệu đạo ở nam giới.

Vì vậy, nếu bạn bắt gặp bất kỳ dấu hiệu nhiễm trùng đường tiết niệu nào bên trên, hãy cố gắng tìm gặp bác sĩ chuyên khoa càng sớm càng tốt. Thực hiện một số thủ thuật chẩn đoán đơn giản như xét nghiệm nước tiểu hay xét nghiệm máu có thể giúp bạn sớm hiểu rõ tình trạng sức khỏe của bản thân, từ đó hạn chế nhiều biến chứng phức tạp lâu dài. 

Trước tiên, bác sĩ sẽ xem xét triệu chứng và kiểm tra sức khỏe thể chất của người bệnh. Nếu nghi ngờ một người mắc bệnh nhiễm trùng đường tiểu, bác sĩ sẽ yêu cầu người đó làm xét nghiệm nước tiểu để tìm kiếm sự hiện diện của vi khuẩn gây bệnh. 

Mẫu phẩm được kiểm tra cần phải tinh sạch. Do đó, bạn sẽ cần thu thập mẫu nước tiểu giữa dòng nhằm tránh để vi khuẩn hoặc nấm men từ lỗ tiểu làm nhiễm mẫu. Bác sĩ sẽ giải thích và hướng dẫn chi tiết cách lấy mẫu phẩm tinh sạch cho người bệnh. 

Khi tiến hành xét nghiệm nước tiểu, các chuyên gia sẽ đếm số lượng tế bào bạch cầu xuất hiện trong một đơn vị nước tiểu để kiểm tra tình trạng nhiễm trùng tại đây. Sau đó, thủ thuật cấy mẫu nước tiểu sẽ được áp dụng để xác định nguyên nhân gây nhiễm trùng. Dựa vào đó, bác sĩ có thể xây dựng phác đồ điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu hiệu quả và phù hợp nhất với bạn.

Đồng thời, điều này còn giúp ngăn chặn rủi ro vi khuẩn phát triển khả năng kháng kháng sinh trong trường hợp nhiễm khuẩn ở hệ tiết niệu.

Mặt khác, bạn sẽ cần thực hiện một số thủ thuật chẩn đoán khác nếu:

Bác sĩ nghi ngờ virus là nguyên nhân gây nhiễm trùng đường tiểu

Trong trường hợp này, bạn có thể phải thực hiện thêm vài xét nghiệm chuyên sâu hơn. Thực tế, tình trạng này rất hiếm gặp nhưng vẫn có nguy cơ phát sinh ở những người ghép tạng hoặc có hệ miễn dịch kém. 

Bạn bị nhiễm trùng đường tiết niệu trên

Bên cạnh xét nghiệm nước tiểu, thủ thuật tổng phân tích tế bào máu (CBC) cũng cần tiến hành nếu bác sĩ cho rằng bạn bị nhiễm trùng thận hoặc niệu đạo. Kết quả cấy máu có khả năng cho biết các vi sinh vật gây bệnh đã tiến vào hệ tuần hoàn hay chưa. 

Nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát

Đối với tình trạng tái phát, bác sĩ có thể muốn kiểm tra dấu hiệu bất thường, ví dụ như tắc nghẽn, ở đường tiểu bằng các xét nghiệm hình ảnh, chẳng hạn như: 

Siêu âm đường tiểu Chụp X-quang bể thận qua đường tĩnh mạch (IVP) Nội soi bàng quang Chụp CT hệ tiết niệu

Thông thường, người mắc bệnh nhiễm trùng đường tiểu có thể khỏi sau 2-3 ngày điều trị. Tuy nhiên, đối với những trường hợp phức tạp, chẳng hạn như người ghép tạng hoặc có tiền sử bệnh lý ảnh hưởng đến sức khỏe hệ tiết niệu…, việc chữa trị có khả năng kéo dài 7-14 ngày hoặc hơn.

Ngoài ra, bác sĩ sẽ đề xuất một hoặc nhiều phương pháp điều trị cho một người dựa trên tình trạng sức khỏe và nguyên nhân gây bệnh của người đó. Chúng có thể bao gồm:

Sử dụng thuốc kháng sinh

Hầu hết nhiễm trùng đường tiểu do vi khuẩn gây ra nên thuốc kháng sinh là giải pháp thông dụng và hiệu quả nhất trong việc đối phó với vấn đề này. Với trường hợp nhiễm khuẩn ở đường tiết niệu dưới, người bệnh có thể nhận thuốc kháng sinh dạng uống. Ngược lại, nếu thận và niệu đạo là khu vực chịu ảnh hưởng, bạn sẽ cần đến dạng kháng sinh tiêm tĩnh mạch. 

Ngoài ra, để phòng ngừa nguy cơ kháng kháng sinh ở vi khuẩn, người bệnh lưu ý tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ. Đặc biệt, bạn không được tự ý ngưng thuốc ngay cả khi cảm thấy khỏe hơn. Các dấu hiệu nhiễm trùng đường tiểu có thể biến mất trước khi bạn khỏi bệnh hoàn toàn. 

Điều trị nhiễm trùng đường tiểu mãn tính

Trong một số trường hợp, tình trạng đường tiết niệu bị nhiễm trùng có nguy cơ trở thành mãn tính. Nếu bạn bị tái nhiễm 2-3 lần trong một năm, hãy tham vấn bác sĩ về một liệu trình điều trị phù hợp hơn, ví dụ như: 

Uống thuốc kháng sinh liều thấp trong thời gian dài nhằm ngăn ngừa nhiễm trùng tái phát  Sử dụng kháng sinh sau khi quan hệ, nếu nguyên nhân gây nhiễm trùng có liên quan đến các bệnh lây qua đường tình dục (STD) Dùng kháng sinh trong vòng 1-2 ngày mỗi khi triệu chứng nhiễm trùng đường tiết niệu xuất hiện Trong trường hợp bạn không muốn dùng kháng sinh, điều trị y học dự phòng có thể giúp ích

Biện pháp khắc phục tại nhà

Thực tế, nhiễm trùng đường tiểu không phải là bệnh lý có thể tự khỏi bằng các phương pháp khắc phục tại nhà. Tuy nhiên, một số thay đổi trong lối sinh hoạt thường ngày có thể hỗ trợ quá trình điều trị diễn ra thuận lợi hơn, từ đó nâng cao kết quả cuối cùng cũng như rút ngắn thời gian chữa trị. 

Ngoài ra, một số nghiên cứu cho thấy chiết xuất từ quả nam việt quất có tác dụng ngăn chặn vi khuẩn bám lên lớp niêm mạc bàng quang và gây viêm. Do đó, không ít chuyên gia dinh dưỡng cho rằng bổ sung loại trái cây nào vào thực đơn ăn uống hàng ngày có thể giúp người bệnh hạn chế nguy cơ tái nhiễm. 

Một vài thay đổi nhỏ trong thói quen sinh hoạt có thể giúp giảm thiểu nguy cơ phát sinh nhiễm trùng đường tiểu, chẳng hạn như:

Uống nhiều nước và đi tiểu thường xuyên, tuyệt đối không nhịn tiểu Tránh dùng bia, rượu hay thức uống chứa nhiều caffeine có khả năng kích thích bàng quang Dùng khăn sạch để lau từ trước ra sau sau khi đi tiểu Giữ vệ sinh vùng kín sạch sẽ Tắm bằng vòi hoa sen, hạn chế tắm bồn Cân nhắc kỹ lưỡng khi chọn mua băng vệ sinh hoặc cốc nguyệt san Tránh dùng nước hoa lên bộ phận sinh dục Ưu tiên chọn đồ lót làm bằng vải cotton thoáng mát

Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và hỗ trợ điều trị tốt nhất.

Trên đây là một số thông tin về bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu, hy vọng bài viết sẽ hữu ích cho các bạn trong quá trình tìm hiểu và điều trị bệnh!