Xét nghệm kích thích hormone vỏ thượng thận với cosyntropin - Quy trình thực hiện và những lưu ý

Tên kĩ thuật y tế: Xét nghiệm kích thích hormone vỏ thượng thận (ACTH) với Cosyntropin (xét nghiệm ACTH kích thích, xét nghiệm kích thích Cortisol)

Bộ phận cơ thể/Mẫu thử: Máu

Xét nghiệm kích thích hormone vỏ thượng thận với cosyntropin là gì?

Cosyntropin (Cortrosyn) là một hóa chất nhân tạo (được tạo ra trong phòng thí nghiệm) nhưng có tác dụng giống như hormone ACTH,  nghĩa là nó có tác dụng kích thích tạo ra các cortisol ở vỏ tuyến thương thận giống như ACTH.

Trong xét nghiệm này, bạn sẽ được tiêm Cosyntropin vào máu. Sau đó, bác sĩ hoặc chuyên viên xét nghiệm sẽ kiểm tra nồng độ cortisol trước và sau khi tiêm Cosyntropin. Thông qua đó, bác sĩ sẽ biết được vỏ tuyến thượng thận của bạn hoạt động có tốt hay không.

Sau khi cơ thể được truyền vào cosyntropin, nếu nồng độ cortisol huyết tương gia tăng nghĩa là tuyến thượng thận của bạn có khả năng hoạt động nếu được kích thích. Nói cách khác, tuyến thượng thận bình thường và nguyên nhân của suy thượng thận sẽ nằm ở tuyến yên (suy tuyến yên, được gọi là suy thượng thận thứ phát).

Ngược lại, nếu bạn có ít hoặc không có sự tăng nồng độ cortisol sau khi tiêm cosyntropin thì tuyến thượng thận của bạn không hoạt động bình thường và là nguyên nhân gây suy thượng thận. Đây được gọi là suy thượng thận nguyên phát (bệnh Addison).

Những bệnh ở tuyến thượng thận gây ra suy thượng thận thường gặp là: xuất huyết thượng thận, nhồi máu, rối loạn tự miễn, khối u di căn, di chứng phẫu thuật cắt bỏ tuyến thượng thận, hoặc thiếu hụt enzym thượng thận bẩm sinh.

Xét nghiệm này cũng có thể được sử dụng trong việc đánh giá bạn có bị hội chứng Cushing hay không. Hội chứng Cushing là tình trạng tăng sản thượng thận ở hai bên thận. Nồng độ cortisol cao quá mức cần thiết để phản ứng với cosyntropin tiêm vào. Khi đó, bạn sẽ ít hoặc không gia tăng nồng độ cortisol so với giá trị ban đầu.

Khi nào bạn nên thực hiện xét nghiệm kích thích hormone vỏ thượng thận với cosyntropin ?

Bác sĩ sẽ cho bạn thực hiện xét nghiệm này nếu họ nghĩ bạn có những triệu chứng và dấu hiệu cho thấy tuyến thượng thận đang hoạt động bất thường. Xét nghiệm sẽ giúp xác định nguyên nhân tuyến thượng thận hoạt động bất thường là do tại tuyến thượng thận hay là do tuyến yên. Ngoài ra nó cũng có thể dùng để chẩn đoán bệnh Cushing.

Dưới đây là một số triệu chứng và dấu hiệu cho thấy bạn cần phải làm xét nghiệm. Mặc dù chúng mang tính rất chung chung và có thể gặp ở nhiều bệnh khác, nhưng nếu chúng kéo dài thì bạn nên đi khám và thực hiện xét nghiệm này.

Giảm cân không giải thích được; Huyết áp thấp; Mất cảm giác thèm ăn; Yếu cơ; Đau cơ và khớp; Da sậm màu; Tính tình thay đổi; Hay khó chịu.

Đối với trường hợp cortisol tăng trong máu thì sẽ có các triệu chứng:

Mặt mụn; Mặt tròn nhiều mỡ; Béo phì; Mọc lông nhiều ở mặt và tóc dày hơn;

Bất thường kinh nguyệt ở nữ.

Bạn nên biết những gì trước khi thực hiện xét nghiệm kích thích hormone vỏ thượng thận với cosyntropin?

Bạn cần lưu ý một số thuốc có thể làm thay đổi lượng cortisol trong máu bao gồm thuốc kháng viêm chứa steroid, estrogen, và spironolactone.

Bác sĩ có thể cho bạn làm trước một loại xét nghiệm nhanh, và xét nghiệm này nếu bình thường thì cũng không loại trừ được khả năng suy thượng thận.

Xét nghiệm này có thể kéo dài 24 giờ đến 3 ngày để phân biệt suy nguyên phát với suy thứ phát.

Cần lưu ý rằng tuyến thượng thận cũng có thể bị kích thích bởi hạ đường huyết bằng insulin.

Trước khi tiến hành xét nghiệm, bạn nên hiểu rõ các cảnh báo và lưu ý. Nếu bạn có bất cứ câu hỏi nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để có thêm thông tin và hướng dẫn cụ thể.

Bạn nên chuẩn bị gì trước khi thực hiện thử kích thích hormone vỏ thượng thận với cosyntropin?

Trước khi xét nghiệm xét nghiệm kích thích ACTH với cosyntropin, bạn không được ăn uống gì sau nửa đêm trước ngày xét nghiệm.

Bác sĩ yêu cầu xét nghiệm sẽ có lưu ý riêng cho tình trạng sức khỏe của bạn. Bạn có thể hỏi bác sĩ xem mình có cần chuẩn bị gì cụ thể hay không.

Ngày đi làm xét nghiệm, bạn nên mặc áo ngắn tay để điều dưỡng có thể dễ dàng lấy máu từ cánh tay của bạn.

Quy trình thực hiện xét nghiệm kích thích hormone vỏ thượng thận với cosyntropin như thế nào?

Xét nghiệm nhanh

Chuyên viên xét nghiệm sẽ:

Đo mức cortisol huyết tương ban đầu. Công đoạn này kéo dài 30 phút trước khi tiêm Cosyntropin (thuốc giống ACTH). Tiêm tĩnh mạch Cosyntropin trong khoảng thời gian 2 phút theo chỉ định. Đo nồng độ cortisol huyết tương 30 và 60 phút sau khi dùng thuốc. Thu thập huyết tương cho việc đo lượng cortisol trong một ống nghiệm nắp đỏ.

Xét nghiệm 24 giờ

Chuyên viên xét nghiệm sẽ:

Đo mức cortisol huyết tương ban đầu. Bắt đầu tiêm Cosyntropin tổng hợp qua đường tĩnh mạch. Dùng các dung dịch được chỉ định trong 24 giờ. Sau 24 giờ, đo mức cortisol huyết tương. Thu thập huyết tương cho việc đo lượng cortisol trong một ống nghiệm nắp đỏ.

Xét nghiệm 3 ngày

Chuyên viên xét nghiệm sẽ:

Đo mức cortisol huyết tương ban đầu. Truyền các liều lượng chỉ định của Cosyntropin qua đường tĩnh mạch cách nhau 8 giờ trong vòng 2-3 ngày liên tiếp. Đo nồng độ cortisol huyết tương lúc 12, 24, 36, 48, 60, và 72 giờ sau khi bắt đầu thử nghiệm. Thu thập huyết tương cho việc đo lượng cortisol trong một ống nghiệm nắp đỏ.

Bạn nên làm gì sau khi thực hiện kích thích hormone vỏ thượng thận với cosyntropin?

Bạn có thể không cảm thấy đau khi bị kim đâm vào, ở một số người có thể có cảm giác đau như bị kim chích khi kim đâm qua da. Nhưng khi kim đã nằm trong tĩnh mạch và bắt đầu hút máu thì đa số mọi người không cảm thấy đau nữa. Nói chung, mức độ đau của bạn phụ thuộc vào kỹ năng lấy máu của điều dưỡng, tình trạng tĩnh mạch của bạn và mức độ nhạy cảm của bạn với cơn đau.

Sau khi lấy máu, bạn cần băng và ép nhẹ lên vùng chọc tĩnh mạch lấy máu để giúp cầm máu. Bạn có thể trở lại hoạt động bình thường sau xét nghiệm.

Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc về quy trình thực hiện, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và giải đáp.

Kết quả của bạn có ý nghĩa gì?

Kết quả bình thường

Xét nghiệm nhanh: mức độ cortisol tăng hơn 7 mcg/dL trên mức ban đầu.

Xét nghiệm 24 giờ: mức độ cortisol cao hơn 40 mcg/dL.

Xét nghiệm 3 ngày: mức độ cortisol cao hơn 40 mcg/dL.

Kết quả bất thường

Đối với tình trạng suy thượng thận:

Mức độ cortisol tăng trên mức bình thường (suy thượng thận thứ phát) tức là bạn có khả năng:

Suy tuyến yên; Sản xuất steroid nội sinh từ khối u không nội tiết.

Mức độ cortisol bình thường hoặc dưới mức bình thường (suy thượng thận nguyên phát) tức là bạn có khả năng:

Bị bệnh Addison; Nhồi máu thượng thận/xuất huyết; Khối u di căn đến tuyến thượng thận; Suy thượng thận bẩm sinh enzym; Phẫu thuật cắt bỏ tuyến thượng thận.

Trong hội chứng cushing:

Mức độ cortisol tăng trên mức phản ứng bình thường tức là bạn có khả năng bị tăng sản thượng thận 2 bên thận.

Mức phản ứng bình thường hoặc dưới mức bình thường (suy thượng thận nguyên phát) tức là bạn có khả năng:

Bị u tuyến thượng thận; Bị ung thư biểu mô tuyến thượng thận; Khối u không thuộc tuyến thượng thận có khả năng sản xuất ACTH.

Bác sĩ chỉ định xét nghiệm sẽ giải thích kết và kết hợp các thủ thuật khác để đưa ra chẩn đoán cụ thể cho bạn. Bạn cũng có thể hỏi chuyên viên xét nghiệm để biết thêm chi tiết.

Khoảng giá trị bình thường của kỹ thuật y tế này có thể không thống nhất tùy thuộc vào cơ sở thực hiện xét nghiệm mà bạn chọn. Hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ nếu bạn có bất cứ câu hỏi nào về kết quả xét nghiệm.

Trên đây là một số thông tin liên quan đến xét nghiệm kích thích hormone vỏ thượng thận (ACTH) với cosyntropin, hy vọng bài viết sẽ hữu ích cho các bạn trong quá trình tìm hiểu và điều trị bệnh!