Sinh học 7 Bài 18: Trai sông

Khái niệm: Ngành thân mềm là những động vật có cơ thể mềm không phân đốt

a. Vỏ trai

1- Đầu vỏ;   2- Đỉnh vỏ;   3- Bản lề vỏ  

4 - Đuôi vỏ;  5- Vòng tăng trưởng vỏ

• Vỏ trai gồm 2 mảnh nối với nhau bởi dây chằng(bản lề) ở phía lưng.
• Dây chằng + cơ khép vỏ → đóng mở vỏ.
• Cấu tạo: Ngoài là lớp sừng, giữa là lớp đá vôi, trong là lớp xà cừ.

• Phía ngoài: Áo trai tạo thành khoang, có ống hút, ống thoát phía sau. Mặt ngoài áo tạo→ lớp vỏ đá vôi.
• Giữa 2 mảnh áo là 2 tấm mang.
• Ở trong là thân trai, chân trai, lỗ miệng và tấm miệng phủ đầy lông

• Vỏ trai hé mở cho chân thò ra vươn dài trong bùn về hướng muốn đi tới để mở đường, Sau đó trai co chân đồng thời với việc khép vỏ lại, tạo ra lực đẩy do nước phụt ra ở rãnh phía sau (ống thoát), làm trai tiến về phía trước.  
• Di chuyển chậm chạp.

• Thức ăn: Vụn hữu cơ, động vật nguyên sinh …
• Trai dinh dưỡng thụ động: Dòng nước mang ôxi, thức ăn qua ống hút vào cơ thể.
• Thức ăn → ống tiêu hoá
• Ôxi → hấp thụ qua mang → cơ thể.

Câu 1:

• Để mở vỏ trai quan sát bên trong cơ thể, ta phải làm như thế nào? Trai chết thì vỏ mở, tại sao?
• Phần đầu trai không có. Người ta cho rằng đầu trai tiêu giảm có đúng không? Giải thích vì sao?

Hướng dẫn giải

• Muốn mở vỏ trai quan sát phải luồn lưỡi dao vào khe vỏ cắt cơ khép vỏ trước và cơ khép vỏ sau. Cơ khép vỏ bị cắt lập tức vỏ trai sẽ mở ra.

• Dây chằng ở bản lề có tính đàn hồi cùng với hai cơ khép vỏ điều chỉnh động tác đóng mở vỏ nên khi trai chết thì cơ khép vỏ không hoạt động nữa do đó vỏ trai sẽ tự mở ra.

• Phần đầu của trai tiêu giảm, do thích nghi lâu dài với lối sống ít hoạt động. Điều đó giúp nó di chuyển nhẹ nhàng hơn trong nước. 

Câu 2: Mài mặt ngoài vỏ trai ngửi thấy có mùi khét, vì sao?

Hướng dẫn giải

Mặt ngoài của vỏ trai là lớp sừng, khi mài vỏ trai ma sát sinh ra nhiệt làm vỏ nóng cháy. Chất sừng cháy có mùi khét.

Câu 3: Trai sông di chuyển nhanh hay chậm? Đã bao giờ em nhìn thấy trai sông đang di chuyển chưa?

Hướng dẫn giải

Trai di chuyển chậm chạp trong bùn với tốc độ 20-30cm/giờ

Câu 4: Em hãy giải thích tại sao nhiều bể nước người ta thường thả trai vào để lọc nước (làm  nước trong hơn)

Hướng dẫn giải

• Trai là loài nhuyễn thể hai mảnh vỏ, phương thức bắt mồi của Trai là thụ động theo hình thức lọc. Nó bắt mồi trong quá trình hô hấp nhờ vào cấu tạo đặc biệt của mang. Khi hô hấp nước có mang theo thức ăn đi qua bề mặt mang, các hạt thức ăn sẽ dính vào các tiêm mao trên bề mặt mang nhờ vào dịch nhờn được tiết ra từ tiêm mao. Hạt thức ăn kích cỡ thích hợp (nhỏ) sẽ bị dính vào các dịch nhờn và bị tiêm mao cuốn thành viên sau đó chuyển dần về phía miệng, còn các hạt thức ăn quá lớn tiêm mao không giữ được sẽ bị dòng nước cuốn đi khỏi bề mặt mang sau đó tập trung ở mép màng áo và bị màng áo đẩy ra ngoài.
• Chính nhờ kiểu ăn lọc của nó mà nước trong bể cá của ta sạch hơn.

Câu 1: Ý nghĩa của giai đoạn trứng phát triển thành ấu trùng trong mang của trai mẹ?

Câu 2: Em hãy cho biết ý nghĩa của giai đoạn ấu trùng bám vào mang và da cá?

Câu 3: Trai tự vệ bằng cách nào? Cấu tạo nào của trai đảm bảo cách tự vệ đó có hiệu quả?

Câu 1: Loài nào sau đây không thuộc ngành Thân mềm

a. Trai

b. Rươi

c. Hến

d. Ốc

Câu 2: Vỏ trai cấu tạo gồm mấy lớp

a. 2 lớp là lớp đá vôi và lớp sừng

b. 2 lớp là lớp xà cừ và lớp đá vôi

c. 3 lớp là lớp sừng, lớp biểu bì và lớp đá vôi

d. 3 lớp là lớp sừng, lớp đá vôi và lớp xà cừ

Câu 3: Cơ quan nào đóng vai trò đóng, mở vỏ trai

a. Đầu vỏ

b. Đỉnh vỏ

c. Cơ khép vỏ (bản lề vỏ)

d. Đuôi vỏ

Câu 4: Mài mặt ngoài vỏ trai ta thấy có mùi khét là do… bị cháy khét

a. Lớp xà cừ

b. Lớp sừng

c. Lớp đá vôi

d. Mang

Câu 5: Trai tự vệ nhờ

a. Di chuyển nhanh

b. Ẩn nấp trong môi trường bùn

c. Có lớp vỏ cứng

d. Cả b và c đúng

Sau khi học xong bài này các em cần:

• Nêu được vì sao trai sông được xếp vào ngành thân mềm.
• Giải thích được đặc điểm cấu tạo của trai thích nghi với đời sống ẩn mình trong bùn cát.
• Nêu được các đặc điểm dinh dưỡng, sinh sản của trai.
• Nêu các khái niệm: áo, cơ quan áo.