Hoá học 9 Bài 47: Chất béo

Chất béo là thành phần chính của mỡ, dầu ăn… có trong cơ thể động vật và thực vật.

Chất béo nhẹ hơn nước, không tan trong nước, tan được trong benzen, xăng, dầu hoả,…

a) Nước b) Benzen

Chất béo là hỗn hợp nhều este của glixerol với các axit béo và có công thức dạng chung là  (RCOO)3C3H5

Glixerol có CTCT là: .

Viết thu gọn lại là C₃H₅(OH)₃

Axit béo có CT chung là RCOOH. Công thức chung của chất béo là (RCOO)₃C₃H₅

​⇒ Chất béo là hỗn hợp nhều este của glixerol với các axit béo và có công thức dạng chung là  (RCOO)₃C₃H₅

a) Phản ứng thủy phân trong môi trường axit

(RCOO)₃C₃H₅ + 3H₂O \(\xrightarrow[axit]{t^{0}}\)C₃H₅(OH)₃ +  3RCOOH 

b) Phản ứng thủy phân trong kiềm (phản ứng xà phòng hóa)

(RCOO)₃C₃H₅ + 3NaOH  \(\overset{t^{0}}{\rightarrow}\) C₃H₅(OH)₃  + 3RCOONa

• Chất béo là thành phần cơ bản trong thức ăn của người và động vật

• Chất béo rất giàu năng lượng giúp cơ thể hấp thu các vitamin A,D,E,K...

• Dùng để điều chế glixerol và xà phòng

Tính khối lượng muối thu được khi thủy phân hoàn toàn 17,16 kg một loại chất béo. Biết quá trình thủy phân cần dùng vừa đủ 2,4 kg NaOH và thu được 0,736 kg Glixerol. Tính khối lượng xà phòng thu được từ khối lượng muối trên. Biết muối của Axit béo chiếm 60% khối lượng xà phòng.

Hướng dẫn giải

Phương trình tổng quát là: Chất béo + NaOH → Muối + Glixerol

Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng cho phản ứng ta có:

mchất béo + mNaOH = mmuối + mGlixerol

⇒ mmuối = mchất béo + mNaOH - mGlixerol = 17,16 + 2,4 - 0,736 = 18,824 (kg)

Vì muối của Axit béo chiếm 60% khối lượng xà phòng nên:

mxà phòng = \(\frac{{18,824.100}}{{60}} = 31,37(kg)\)

Khi thực hiện phản ứng xà phòng hoá một loại chất béo A bằng dung dịch NaOH, người ta thu được glixerol và hỗn hợp gồm hai muối C₁₇H₃₅COONa và C₁₅H₃₁COONa với tỉ lệ số mol tương ứng là 2 : 1.

Hãy xác định công thức cấu tạo có thể có của loại chất béo này.

Hướng dẫn giải

Vì chất béo A khi thuỷ phân chỉ tạo ra hai muối của axit:

Đó là C₁₇H₃₅COONa và C₁₅H₃₁COONa với tỉ lệ số mol tương ứng là 2 :1. Vậy este A chứa hai gốc axit C₁₇H₃₅COO- và một gốc axit C₁₅H₃₁COO^- nên cấu tạo của este A là:

 hoặc 

Câu 1: Cho m kg chất béo tác dụng vừa đủ với NaOH thu được 17,72 kg hỗn hợp muối và 1,84 kg glixerol. Tính m và khối lượng NaOH đã dùng.

Câu 2: Để thủy phân hoàn toàn 8,58 kg một loại chất béo cần vừa đủ 1,2 kg NaOH, thu được 0,368 kg glixerol và m kg hỗn hợp muối của các axit béo.

a) Tính m.

b) Tính khối lượng xà phòng bánh có thể thu được từ m kg hỗn hợp các muối trên. Biết muối của các axit béo chiếm 60% khối lượng của xà phòng.

Câu 3: Cho glixerol phản ứng với hỗn hợp axit béo gồm C₁₇H₃₅COOH và C₁₅H₃₁COOH sẽ thu được tối đa bao nhiêu trieste?

Câu 1: Chất béo tác dụng với kiềm thu được glixerol và

A. một muối của axit béo.

B. hai muối của axit béo.

C. ba muối của axit béo.

D. một hỗn hợp muối của các axit béo

Câu 2: Xà phòng hoá hoàn toàn 17,24 gam chất béo cần vừa đủ 0,06 mol NaOH. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được khối lượng xà phòng là

A. 17,80 gam                 B. 18,24 gam                C. 16,68 gam                D. 18,38

Câu 3: Dầu ăn là:

A. một este

B. este của glyxerol

C. este của glyxerol và axit béo

D. hỗn hợp nhiều este của glyxerol và axit béo

Câu 4: Đâu không phải chất béo trong các chất sau:

A. Dầu dừa

B. Dầu vừng (dầu mè)

C. Dầu lạc (đậu phộng)

D. Dầu luyn

Sau bài học cần nắm:

- Nắm được định nghĩa chất béo.

- Nắm được trạng thái tự nhiên, tính chất vật lý, tính chất hóa học và ứng dụng của chất béo.

- Viết được CTPT của glyxerol, CT tổng quát của chất béo.