Hoá học 9 Bài 48: Luyện tập Rượu etylic, axit axetic và chất béo

a. Rượu etylic:

- Công thức cấu tạo: CH₃-CH₂-OH

- Tính chất vật lí: 

• Là chất lỏng, không màu, sôi ở 78,30, nhẹ hơn nước
• Tan vô hạn trong nước, hòa tan được nhiều chất như iốt, benzen,…

- Tính chất hóa học:

• Phản ứng cháy

C₂H₆O + 3O₂ \(\overset{t^{0}}{\rightarrow}\) 2CO₂ + 3H₂O

• Phản ứng với Natri

2C₂H₅OH + 2Na → 2C₂H₅ONa + H₂

• Phản ứng với axit axetic (phản ứng este hóa)

C₂H₅OH + CH₃COOH  CH₃COOC₂H₅ + H₂O

b. Axit axetic

- Công thức cấu tạo: \(\begin{array}{l} C{H_3} - \mathop C\limits_\parallel - OH\\ {\rm{ \,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,O}} \end{array}\)

- Tính chất vật lí: là chất lỏng, không màu, vị chua, tan vô hạn trong nước.

- Tính chất hóa học:

• Tính axit:

- Axit axetic mang tính chất của một axit yếu.

• Phản ứng với Rượu etylic:

C₂H₅OH + CH₃COOH  CH₃COOC₂H₅ + H₂O

c. Chất béo

- Công thức cấu tạo: (R-COO)₃C₃H₅

- Tính chất vật lí: nhẹ hơn nước, không tan trong nước, tan được trong benzen, xăng, dầu hỏa,…

- Tính chất hóa học: 

• Phản ứng thủy phân trong môi trường axit.

(RCOO)₃C₃H₅ + 3H₂O \(\xrightarrow[axit]{t^{0}}\)C₃H₅(OH)₃ +  3RCOOH 

• Thủy phân trong môi trường kiềm (phản ứng xà phòng hóa)

(RCOO)₃C₃H₅ + 3NaOH  \(\overset{t^{0}}{\rightarrow}\) C₃H₅(OH)₃  + 3RCOONa

Hãy chọn các chất thích hợp điền vào các dấu hỏi rồi viết các phương trình hóa học của các sơ đồ phản ứng sau:

a) C₂H₅OH + ?  → ? + H₂\(\uparrow\)

b) C₂H₅OH + ?  \(\overset{t^{0}}{\rightarrow}\) CO₂ + ?

c) CH₃COOH + ?  CH₃COOC₂H₅ + ?

d) CH₃COOH + ?  → (CH₃COO)₂Mg + ?

e) CH₃COOH + KOH → ?  + ?

f) (RCOO)₃C₃H₅ + ? \(\overset{t^{0}}{\rightarrow}\) ? + RCOONa

g) CH₃COOC₂H₅ + H₂O \(\xrightarrow[axit]{t^{0}}\) ? +  ?

h) C₂H₄(k) + ?    \(\overset{Axit}{\rightarrow}\)  C₂H₅OH

i) ? + Zn → (CH₃COO)₂Zn + ? \(\uparrow\)

k) 2CH₃COOH + ? → (CH₃COO)₂Ca  + ? + H₂O

Hướng dẫn giải

a) 2C₂H₅OH + 2Na  → 2C₂H₅ONa + H₂\(\uparrow\)

b) C₂H₅OH + 3O₂  \(\overset{t^{0}}{\rightarrow}\) 2CO₂ + 3H₂O

c) CH₃COOH + C₂H₅OH  CH₃COOC₂H₅ + H₂O

d) 2CH₃COOH + Mg  → (CH₃COO)₂Mg + H₂\(\uparrow\)

e) CH₃COOH + KOH → CH₃COOK  + H₂O

f) (RCOO)₃C₃H₅ + 3NaOH \(\overset{t^{0}}{\rightarrow}\) C₃H₅(OH)₃ + 3RCOONa

g) CH₃COOC₂H₅ + H₂O \(\xrightarrow[axit]{t^{0}}\) CH₃COOH + C₂H₅OH

h) C₂H₄(k) + H₂O(l)    \(\overset{Axit}{\rightarrow}\)  C₂H₅OH

i) 2CH₃COOH + Zn → (CH₃COO)₂Zn + H₂\(\uparrow\)

k) 2CH₃COOH + CaCO₃ → (CH₃COO)₂Ca  + CO₂\(\uparrow\) + H₂O

Cho 50 ml dung dịch axit axetic tác dụng hoàn toàn với Mg cô cạn dung dịch ta thu được 1,42 g muối.

a. Tính nồng độ mol của dung dịch axit.

b. Thể tích khí H₂ ở đktc sinh ra là bao nhiêu.

Hướng dẫn giải

Phương trình hóa học: 

2CH₃COOH + Mg  → (CH₃COO)₂Mg + H₂\(\uparrow\)

0,02                     \(\leftarrow\)     0,01       →       0,01

Số mol muối tạo thành là: \({n_{{{(C{H_3}COO)}_2}Mg}} = \frac{m}{M} = \frac{{1,42}}{{142}} = 0,01(mol)\)

a) Nồng độ mol của dung dịch axit là:

\({C_M} = \frac{n}{V} = \frac{{0,02}}{{0,005}} = 0,4(M)\)

b) Thể tích khí H₂ sinh ra:

\({V_{{H_2}}} = 0,01.22,4 = 0,224(lit)\)

Có hỗn hợp A gồm rượu etylic và axit axetic. Người ta thực hiện thí nghiệm với hỗn hợp A và thu được kết quả như sau:
- Nếu cho A phản ứng với natri dư thì sau phản ứng thu được 4,48l khí không màu.
- Nếu cho A phản ứng với Na₂CO₃ dư và dẫn khí tạo thành qua bình đựng nước vôi trong dư thì thu được 10g kết tủa.
a) Hãy viết các phương trình hóa học.
b) Tính phần trăm khối lượng mỗi chất trong hỗn hợp A. 
Các thể tích khí đều được đo ở điều kiện tiêu chuẩn.

Hướng dẫn giải

Gọi a,b lần lượt là số mol của rượu và axit
Phương trình phản ứng:

2C₂H₅OH + 2Na  → 2C₂H₅ONa + H₂

a (mol) →                                   \(\frac{a}{2}\)(mol)

2CH₃COOH + 2Na  → 2CH₃COONa + H₂

b (mol) →                                        \(\frac{b}{2}\) (mol)

Vì khi cho A phản ứng với natri dư thì sau phản ứng thu được 4,48l khí không màu ta có:

\({n_{{H_2}}} = \frac{{(a + b)}}{2} = \frac{{4,48}}{{22,4}} = 0,2 \Rightarrow a + b = 0,4\)      (1)

Khi tác dụng với Na₂CO₃ thì chỉ có axit tác dụng sinh ra CO₂

Phương trình phản ứng:

2CH₃COOH + Na₂CO₃ → (CH₃COO)₂Ca  + CO₂ + H₂O

0,2                                              \(\leftarrow\)   0,1

CO₂ + Ca(OH)₂ (dư) → CaCO₃\(\downarrow\)  + H₂O

0,1                          \(\leftarrow\)  0,1

Số mol kết tủa CaCO₃ là: \({n_{CaC{O_3}}} = \frac{{10}}{{100}} = 0,1(mol)\)

Vậy số mol của axit là 0,2 (hay b = 0,2) ⇒ a = 0,2 (mol)

Khối lượng hỗn hợp A là:

m = m_{axit axetic} + m_{Rượu etylic} = 0,2.46 + 0,2.60 = 21,2 (gam)

Phần trăm khối lượng của Rượu etylic là: 

\(\% {m_{{C_2}{H_5}OH}} = \frac{{0,2.46}}{{21,2}}.100 = 43,4\)

Phần trăm khối lượng của Axit axetic là:

\(\% {m_{C{H_3}COOH}} = 100 - \% {m_{{C_2}{H_5}OH}} = 100 - 43,4 = 56,6\)

Một loại chất béo được điều chế từ C₁₅H₃₁COOH và glixerol C₃H₅(OH)₃

a) Viết phương trình phản ứng

b) Đun nóng 4,03 kg chất béo trên với lượng dung dịch NaOH dư .Tính khối lượng glixerol thu được

c) Tính khối lượng xà phòng bánh chứa 72% muối C₁₅H₃₁COONa điều chế được.

Hướng dẫn giải

a) Phương trình hóa học:

3C₁₅H₃₁COOH + C₃H₅(OH)₃ → (C₁₅H₃₁COO)₃C₃H₅ + 3H₂O

b) Số mol chất béo đem phản ứng là: 

\({n_{{{({C_{15}}{H_{31}}COO)}_3}{C_3}{H_5}}} = \frac{{4,03}}{{8,06}} = 0,5(kmol)\)

(C₁₅H₃₁COO)₃C₃H₅ + 3NaOH (dư) \(\overset{t^{0}}{\rightarrow}\) 3C₁₅H₃₁COONa + C₃H₅(OH)₃

 0,5 (kmol) →                                   1,5 (kmol)          0,5 (kmol)

Khối lượng glixerol thu được là: 

\({m_{{C_3}{H_5}{{\left( {OH} \right)}_3}}} = 0,5.92 = 46(kg)\)

c) Khối lượng xà phòng bánh chứa 72% muối C₁₅H₃₁COONa điều chế được là:

m_{Xà phòng} \(= 1,5.267.\frac{{100}}{{72}} = 556,25(kg)\)

Câu 1: Đun nóng 6 gam CH₃COOH với 9,2 gam C₂H₅OH (có H₂SO₄ đặc làm xúc tác) đến khi phản ứng đạt tới trạng thái cân cân bằng thì được 5,5 gam este. Tính hiệu suất phản ứng este hóa.

Câu 2: Hỗn hợp X gồm HCOOH và CH₃COOH (tỉ lệ mol 1:1). Lấy 5,3 gam X tác dụng với 5,75 gam C₂H₅OH (xúc tác H₂SO₄ đặc) thu được m gam hỗn hợp este (hiệu suất các phản ứng este hóa đều bằng 80%). Tính giá trị của m.
Câu 3: Cho 0,3 mol axit X đơn chức trộn với 0,25 mol ancol etylic đem thực hiện phản ứng este hóa thu được thu được 18 gam este. Tách lấy lượng ancol và axit dư cho tác dụng với Na thấy thoát ra 2,128 lít H₂. Xác định công thức của axit và hiệu suất phản ứng este hóa.

Câu 4: Cho 4 mol axit axetic tác dụng với hỗn hợp chứa 0,5 mol glixerol và 1 mol etilenglicol (xúc tác H₂SO₄). Tính khối lượng sản phẩm thu được ngoài nước biết rằng có 50% axit và 80% mỗi ancol phản ứng.

Câu 1: Chất tỏa ra năng lượng nhiều nhất khi oxi hóa thức ăn là:

A. Chất đạm

B. Chất bột

C. Chất béo

D. Chất xơ

Câu 2: Công thức nào sau đây là công thức của chất béo:

A. R-COOH

B. C₁₇H₃₅-COOH

C. C₃H₅(OH)₃ 

D. (C₁₇H₃₅-COO)₃C₃H₅

Câu 3: Có ba lọ không nhãn đựng : rượu etylic, axit axetic, dầu ăn. Có thể phân biệt bằng cách nào sau đây ?

A. Dùng quỳ tím và nước.

B. Khí cacbon đioxit và nước.

C. Kim loại natri và nước.

D. Phenolphtalein và nước.

Sau bài học cần nắm các nội dung:

- Công thức cấu tạo, đặc điểm cấu tạo, tính chất hóa học (phản ứng đặc trưng) và mối liên hệ giữa các chất.

- Cách điều chế và ứng dụng chính của ancol etylic, axit axetic và chất béo.

- Xác định đúng công thức phân tử, công thức cấu tạo khi biết tính chất của chất.