Hóa học 9 Bài 11: Phân bón hóa học

a.  Khái niệm

Phân bón hóa học là những hóa chất có chứa các nguyên tố dinh dưỡng (P, N, K…), được bón cho cây trồng nhằm nâng cao năng suất.

b.  Thành phần của thực vật

Nước 90%

Chất khô 10%: gồm C, H, O, N, K, Mg, S và các nguyên tố vi lượng B, Cu, Zn, Fe, Mn

c. Vai trò của các nguyên tố hóa học đối với thực vật

- Nguyên tố C, H, O: Tạo nên gluxit(đường, tinh bột, xelulozo) của thực vật nhờ quá trình quang hợp.

- Nguyên tố N: Kích thích cây trồng phát triển mạnh.

- Nguyên tố P: Kích thích sự phát triển bộ rễ thực vật.

- Nguyên tố K: Kích thích cây trồng ra hoa, làm hạt, giúp cây tổng hợp nên chất diệp lục.

- Nguyên tố S: Tổng hợp nên prôtêin.

- Nguyên tố Ca và Mg: Giúp cho cây sinh sản chất diệp lục.

- Nguyên tố vi lượng cần thiết cho sự phát triển của thực vật

(Dùng thừa hoặc thiếu nguyên tố vi lượng sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của cây)

a. Phân bón đơn

Là phân bón chỉ chứa 1 trong 3 nguyên tố dinh dưỡng chính là N,P,K.

- Phân đạm: Gồm Urê CO(NH₂)₂ chứa 46%N, Amôninitrat NH₄NO₃ chứa 35%N, Amonisunfat (NH₄)₂SO₄ chứa 21%N.

- Phân lân: Gồm Phôtphat tự nhiên: (chưa qua chế biến) ⇒ thành phần chính Ca₃(PO₄)₂

Supephotphat: (qua chế biến) ⇒ thành phần chính Ca₃(H₂PO₄)₂

- Phân kali: Gồm Kali clorua (KCl) và Kalisunfat (K₂SO₄) ⇒ dễ tan trong nước.

b. Phân bón kép

- Là phân bón có chứa 2 hoặc 3 n/tố dinh dưỡng chính N,P,K.

- Trộn tỷ lệ lựa chọn thích hợp giữa đạm, lân, kali ⇒ NPK.

- Tổng hợp trực tiếp bằng phương pháp hh: KNO₃ + (NH₄)₂HPO₄  + NH₄NO₃

c. Phân bón vi lượng

 - Phân bón có chứa 1 số nguyên tố hóa học B, Zn, Mn...dưới dạng hợp chất.

Câu 1: Kinh nghiệm sản xuất của người nông dân được đúc kết trong câu ca dao sau:

“Lúa chiêm lấp ló đầu bờ

Nghe tiếng sấm động mở cờ mà lên”

Hãy dùng kiến thức hóa học để giải thích câu ca dao trên.

Hướng dẫn giải

Khi có sét (tia lửa điện) khí N₂ và O₂ trong không khí kết hợp với nhau thành khí NO, NO bị oxi hóa thành NO₂. Khí NO₂ tác dụng với nước mưa tạo ra axit nitric, axit này rơi xuống đất sẽ tác dụng với chất kiềm có trong đất như vôi, tro bếp tạo ra muối nitrat (là phân đạm) nên tốt cho lúa.

N₂   +   O₂  → 2NO (ở điều kiện nhiệt độ cao như tia lửa điện)

2NO  +  O₂   →  2NO₂

4NO₂  +  O₂  +  H₂O   →  4HNO₃

HNO₃  +  KOH   →  KNO₃  +  H₂O

Câu 2: Vì sao không nên bón đạm với vôi cùng lúc?

Hướng dẫn giải

Vì khi bón đạm (NH₄NO₃)với vôi cung lúc thì xảy ra phản ứng:

CaO + H₂O →  Ca(OH)₂

2NH₄NO₃  +  Ca(OH)₂  → Ca(NO₃)₂  +  NH₃↑  +  2H₂O

⇒ Khí NH₃ thoát đi làm hao phí một lượng đạm.

Nêu phương pháp nhận biết KCl, NH₄NO₃ và Ca₃(H₂PO₄)₂.   

Hướng dẫn giải

- Đun nóng với dung dịch kiềm chất nào có mùi khai là NH₄NO₃

- Cho dd Ca(OH)₂ vào, chất nào tạo kết tủa trắng là Ca₃(H₂PO₄)₂

- Còn lại là KCl.

Trong các loại phân bón sau, loại phân bón nào có hàm lượng N cao nhất: NH₄NO₃; (NH₄)₂SO₄; CO(NH₂)₂?

Hướng dẫn giải

Để biết được loại phân bón nào có hàm lượng N cao nhất, ta tính thành phần phần trăm về khối lượng của N có trong các loại phân bón.

\(\begin{gathered}
  \% {N_{N{H_4}N{O_3}}} = \frac{{14.2}}{{80}}.100 = 35\%  \hfill \\
  \% {N_{{{(N{H_4})}_2}S{O_4}}} = \frac{{14.2}}{{18.2 + 96}}.100\%  = 21,21\%  \hfill \\
  \% {N_{CO{{(N{H_2})}_2}}} = \frac{{14.2}}{{60}}.100\%  = 46,67\%  \hfill \\ 
\end{gathered} \)

Vậy hàm lượng N trong phân bón CO(NH₂)₂ cao nhất.

3.1. Bài tập tự luận

Câu 1: Có ba mẫu phân bón hoá học không ghi nhãn là: phân kali KCl, phân đạm NH₄NO₃ và phân lân Ca(H₂PO₄)₂. Hãy nhận biết mỗi mẫu phân bón trên bằng phương pháp hoá học và viết các phương trình hoá học.

Câu 2: Trong công nghiệp, người ta điều chế phân đạm urê bằng cách cho khí amoniac NH₃ tác dụng với khí cacbon đioxit CO₂:

2NH₃ + CO₂ → CO(NH₂)₂ + H₂O

Để có thể sản xuất được 6 tấn urê, cần phải dùng

a) Bao nhiêu tấn NH₃ và CO₂ ?

b) Bao nhiêu m³ khí NH₃ và CO₂ (đktc)?

Câu 3: Một người làm vườn đã dùng 500g (NH₄)₂SO₄ để bón rau.

a) Nguyên tố dinh dưỡng nào có trong loại phân bón này?

b) Tính thành phần phần trăm của nguyên tố dinh dưỡng trong phân bón.

c) Tính khối lượng của nguyên tố dinh dưỡng bón cho ruộng rau.

Câu 4: Một loại phân supephotphat kép có chứa 69,62% muối canxi đihiđrophotphat, còn lại gồm các chất không chứa photpho. Tính độ dinh dưỡng của loại phân lân này.

Câu 5: Trong 20 g supephotphat đơn có chứa 5 g Ca(H₂PO₄)₂. Tính hàm lượng phần trăm của P₂O₅ có trong mẫu lân đó.

3.2. Bài tập trắc nghiệm

Câu 1: Khi  lúa đến thời kì ra đòng, trổ bông ta nên bón:

 A. Chủ yếu là phân đạm

B. Chủ yếu là phân lân

C. Chủ yếu là phân kali

D. Cả A, B, C

Câu 2: Để tăng năng suất cây trồng ta cần phải:

A. Chăm sóc (bón phân; làm cỏ...)

B. Chọn giống tốt

C. Chọn đất trồng

D. Cả ba phương án trên

Câu 3: Trong các loại phân bón sau, phân bón nào có hàm lượng đạm tăng dần:

A. CO(NH₂)₂, NH₄NO₃, (NH₄)₂SO₄, NH₄Cl

B. NH₄Cl, NH₄NO₃, (NH₄)₂SO₄, CO(NH₂)₂

C. (NH₄)₂SO₄, NH₄Cl, NH₄NO₃, CO( NH₂)₂

D. NH₄NO₃, (NH₄)₂SO₄, NH₄Cl, CO(NH₂)₂

Câu 4: Cho 44 gam NaOH vào dung dịch chứa 39,2 gam H₃PO₄. Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn. Đem cô cạn dung dịch đến khô, thu được lượng muối khan là

A. 50 gam Na₃PO₄.

B. 15 gam Na₂HPO₄.

C. 19,2 gam NaH₂PO₄ và 14,2 gam NaH₂PO₄.

D. 14,2 gam NaH₂PO₄ và 49,2 gam Na₃PO₄.

Câu 5: Một loại phân kali có thành phần chính là KCl (còn lại là các tạp chất không chứa kali) được sản xuất từ quặng xinvinit có độ dinh dưỡng 55%. Phần trăm khối lượng của KCl trong loại phân kali đó là:

A. 95,51%                       B. 65,75%

C. 87,18%                       D. 88,52%

4. Kết luận

Sau bài học cần nắm nội dung sau: