Hóa học 9 Bài 3: Tính chất hóa học của axit

• Axit làm đổi màu chất chỉ thị màu

Dung dịch axit làm quỳ tím chuyển thành màu đỏ.

• Axit tác dụng với kim loại:

Fe + 2HCl → FeCl₂ + H₂

Fe + H₂SO₄ → FeSO₄ + H₂

Dung dịch axit tác dụng được với một số kim loại tạo muối và giải phóng khí H₂ (trừ Cu, Ag, Au)

Dung dịch HNO₃, H₂SO₄ đặc tác dụng với nhiều kim loại nhưng không giải phóng H₂ 

• Axit tác dụng với bazơ

Axit tác dụng với bazơ tạo muối và nước

Cu(OH)₂ + H₂SO₄ → CuSO₄ + 2H₂O

• Axit tác dụng với oxit bazơ

Axit tác dụng với oxit bazơ tạo muối và nước.

Fe₂O₃  + 6HCl → 2FeCl₂ + 3H₂O 

2. Ví dụ minh họa

Có những chất sau: CuO, Mg, Al₂O₃, Fe(OH)₃, Fe₂O₃. Hãy chọn một trong những chất đã cho tác dụng với dung dịch HCl sinh ra:

a) Khí nhẹ hơn không khí và cháy được trong không khí.

b) Dung dịch có màu xanh lam.

c) Dung dịch có màu vàng nâu.

d) Dung dịch không có màu.

Viết các phương trình hóa học.

Hướng dẫn giải

a. Khí nhẹ hơn không khí và cháy được trong không khí là khí H₂.

Phương trình hóa học:

Mg + 2HCl → MgCl₂ + H₂↑

b. Dung dịch có màu xanh lam là dung dịch CuCl₂.

Phương trình hóa học:

CuO + 2HCl → CuCl₂ + H₂O

c. Dung dịch có màu vàng nâu là dung dịch FeCl₃.

Phương trình hóa học:

Fe(OH)₃ + 3HCl → FeCl₃ + 3H₂O

Hoặc Fe₂O₃ + 6HCl → 2FeCl₃ + 3H₂O

d. Dung dịch không màu là các dung dịch MgCl₂, AlCl₃.

Phương trình hóa học:

Al₂O₃ + 6HCl → 2AlCl₃ + 3H₂O

Mg + 2HCl → MgCl₂ + H₂↑

Câu 1: Cho 32g một oxit kim loại hóa trị III tan hết trong 294g dung dịch H₂SO₄. Tìm công thức của oxit kim loại trên.

Hướng dẫn giải

Công thức cần tìm có dạng: X₂O₃ 

- Khối lượng H₂SO₄: m = 20.294100 = 58,8 g 

- Số mol H₂SO₄ = 0,6 mol. 

- Phương trình phản ứng:

X₂O₃ + 3H₂SO₄ → X₂(SO₄)₃ + 3H₂O

0,2 mol   0,6mol 

Phân tử lượng của oxit: M =160.

Vậy oxit đó là Fe₂O₃.

Câu 2: Hãy tìm công thức hoá học của axit có thành phần khối lượng như sau :

H: 2,1%; N: 29,8%; O: 68,1%.

Hướng dẫn giải

Đặt công thức hoá học của axit là H_xN_yO_z. Ta có:

x : y : z = 2,1 : 2,1 : 4,2 = 1 : 1 : 2

→ Công thức hoá học của axit là HNO₂ (axit nitrơ).

a. Cho từ từ dung dịch X chứa x mol HCl vào dung dịch Y chứa y mol Na₂CO₃ (x< 2y) thì thu được dung dịch Z chứa V lít khí. Tính V?

b. Nếu cho dung dịch Y vào dung dịch X thì thu được dung dịch A và V₁ lít khí. Các phản ứng xảy ra hoàn toàn và thể tích khí đo ở điều kiện tiêu chuẩn. Tìm mối quan hệ giữa V₁ với x, y.

Hướng dẫn giải

a. Cho từ từ HCl vào Na₂CO₃, phản ứng xảy ra như sau:

HCl + Na₂CO₃ → NaHCO₃ + NaCl               (1) 

Nhưng theo đầu bài có khí bay ra nên phản ứng tiếp tục:

HCl + NaHCO₃ → NaCl + CO₂ + H₂O          (2)

Phản ứng (1) sẽ xảy ra hoàn toàn, sinh ra y mol NaHCO₃.

Muốn phản ứng (2) xảy ra thì x > y. 

Do đề bài cho x < 2y nên (2) phản ứng theo số mol của HCl còn lại.

Vậy V = 22,4.(x – y)

b. Khi cho Na₂CO₃ vào HCl:

Na₂CO₃ + 2HCl → 2NaCl + CO₂ + H₂O

1 mol         2 mol

y mol         x mol

Đề bài cho x < 2y nên ta tính số mol khí sinh ra theo HCl: 

V₁ = x / 2 . 22,4

Câu 1: Có những oxit sau: Fe₂O₃, SO₂, CuO, MgO, CO₂.

a) Những oxit nào tác dụng được với dung dịch H₂SO₄?

b) Những oxit nào tác dụng được với dung dịch NaOH?

c) Những oxit nào tác dụng được với H₂O?

Viết các phương trình hoá học.

Câu 2: Hãy tìm công thức hoá học của những axit có thành phần khối lượng như sau :

a) H: 2,4%; S : 39,1%; O: 58,5%.

b) H: 3,7%; P: 37,8%; O: 58,5%.

Câu 3: Dung dịch X chứa a mol HCl , dung dịch Y chứa b mol Na₂CO₃ (a < 2b)
a) Cho rất từ từ X vào Y thì thu được V₁ lít khí.
b) Cho Y vào X thì thu được V₂ lít khí.
Lập thức tính V₁, V₂ theo a,b

Câu 1: Dung dịch H₂SO₄ tác dụng với chất nào tạo ra khí hiđro?  

A. NaOH

B. Fe

C. CaO

D. CO₂

Câu 2: Tính chất hóa học nào không phải của axit

A. Tác dụng với kim loại

B. Tác dụng với muối

C. Tác dụng với oxit axit

D. Tác dụng với oxit bazơ

Câu 3: Dung dịch tác dụng với CuO tạo ra sản phẩm là dung dịch có màu xanh lam: 

A. Dung dịch NaOH

B. Dung dịch Na₂CO₃

C. Dung dịch HCl

D. Dung dịch Ca(OH)₂

Câu 4: Dãy gồm các kim loại tác dụng được với dung dịch H₂SO₄ loãng là:

A. Fe, Cu, Mg

B. Zn,  Fe, Cu

C. Zn, Fe, Al.

D. Fe,  Zn, Ag

Câu 5: Nhóm chất  tác dụng với nước và với dung dịch HCl là:

A. Na₂O, SO₃ , CO₂ 

B. K₂O, P₂O₅,  CaO

C. BaO, SO₃,  P₂O₅

D. CaO, BaO,  Na₂O

Nội dung bài học được tóm tắt theo sơ đồ sau: