Mây và sóng Ngữ văn 9

a. Tác giả:

- Ta-go (1861 - 1941).

- Là thơ hiện đại lớn nhất của Ấn Độ.

- Để lại một gia tài Văn hóa nghệ thuật đồ sộ cả về thơ văn, họa, nhạc.

- Với tập “Thơ Dâng” ông đã trở thành nhà văn đầu tiên của Châu Á được giải thưởng Nô-ben về Văn học 1913.

- Thơ Ta-go thể hiện tinh thần dân tộc, dân chủ sâu sắc, tinh thần nhân văn cao cả và chất trữ tình triết lí nồng đượm.

b. Tác phẩm:

- Bài thơ được viết bằng tiếng Ben-gan, xuất bản năm 1909.

- Bố cục văn bản có thể chia thành hai phần:

+ Phần 1: Từ đầu đến "xanh thẳm và còn lại" -> Lời mời gọi của người sống trên mây, trên sóng.

+ Phần 2: Còn lại -> Lời chối từ và trò chơi của em bé

- Tác giả đã mở đầu văn bản bằng cách xây dựng những hình ảnh thiên nhiên quen thuộc, gần gũi trong cuộc sống như mây và sóng. Tác giả đã chỉ ra những người sống trên mây thì "Chơi từ khi thức dậy - chiều tà, bình minh vàng, vầng trăng bạc", còn những người sống trong sóng thì "Ca hát từ sáng sớm - hoàng hôn, ngao du nơi này, nơi nọ".

-> Bằng cách nhân hóa hai hình ảnh mây và sóng tác giả đã vẻ ra được một không gian bao la, rộng lớn và đầy niềm vui ngoài kia. Đó là một thế giới đầy hấp dẫn giữa vũ trụ rực rỡ sắc màu, với những tiếng ca du dương bất tận, được đi khắp nơi này nơi khắp đó đây.

- Cách đến với họ:

+ "Đến nơi tận cùng trái đất, đưa tay lên trời"…

+ "Đến bờ biển cả, nhắm nghiền mắt lại"…

-> Đó là những lời mời gọi vô cùng hấp dẫn của mây và sóng, chấp nhận lời mời gọi ấy thì em bé sẽ có một thế giới đầy rực rỡ. Lời mời gọi của những người sống trên mây, sóng chính là tiếng gọi của thế giới diệu kì, lung linh huyền ảo đầy hấp dẫn.

- Trước những lời mời gọi đầy hấp dẫn và thú vị của mây và sóng thì em bé đã không quan tâm và dứt khoát từ chối những lời mời gọi ấy. Em bé từ chối lời rủ rê của mây. Em ở nhà và bày ra trò chơi làm mây với mẹ (mẹ làm mặt trăng). Em bé từ chối lời rủ rê của sóng. Em ở nhà và bày ra trò chơi làm sóng với mẹ (mẹ làm mặt biển). Nhân hóa mây và sóng thành con người, tác giả có dụng ý nói lên sự hòa hợp, gắn bó giữa thiên nhiên với con người.

-> Qua sự từ chối lời mời gọi ấy của em bé chúng ta thấy rằng sức mạnh của tình mẫu tử là không gì vượt qua được, kể cả thế lực của thiên nhiên như "mây và sóng". Tình yêu thương mẹ đã thắng lời mời gọi đầy hấp dẫn của những người sống trên mây và sóng. Tinh thần nhân văn sâu sắc của bài thể hiện chính ở sự khắc phục ham muốn ấy.

- Em bé đã trở về nhà và tự tạo nên một thế giới trò chơi với mẹ của mình cũng hấp dẫn không kém những lời mời gọi ấy, cụ thể em bé đã hóa thân chính mình là mây, rồi thành sóng, c̣òn mẹ là trăng và bến bờ kì lạ. Hay, thú vị: không chỉ có mây mà c̣òn có trăng - hiện thân của mẹ, không phải chỉ để đùa vui như những người sống trên mây, sóng, mà để sống dưới một mái nhà cho em được ôm ấp, được đón nhận ánh sáng dịu dàng.

- Em không chỉ có sóng mà c̣òn có bến bờ kì lạ - hiện thân của mẹ, bờ biển bao dung, rộng mở luôn sẵn sàng đón tiếp em.

- Câu thơ tạo ra một hình ảnh tượng trưng mang màu sắc triết lí đậm đà nhất. So sánh tình mẹ con gắn với quan hệ mây - trăng, biển - bờ, tác giả nâng tình cảm ấy lên kích cỡ vũ trụ.

-> Tác giả đã chứng minh rằng tình mẫu tử rất thiêng liêng và không ai có thể xen vào chia rẽ mối quan hệ sâu sắc của người mẹ và con được hết. Nói như vậy có nghĩa là mẹ con ta ở khắp mọi nơi, không ai có thể tách rời, chia cắt được mẹ con ta, cũng có nghĩa tình mẫu tử ở khắp nơi thiêng liêng, bất diệt.

- Về nội dung: Bài thơ thể hiện tình yêu thiết tha, sâu nặng của đứa con với mẹ, ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt, tấm lòng yêu thương trân trọng của tác giả với trẻ thơ.

- Về nghệ thuật:

+ Là thơ văn xuôi, trong đó lời kể có xen đối thoại.

+ Dùng phép lặp lại, nhưng có sự biến hóa và phát triển.

+ Xây dựng hình ảnh thiên nhiên giàu ý nghĩa tượng trưng.

Câu 1: Em hãy viết đoạn văn ngắn nêu cảm nhận về tình mẫu tử trong văn bản "Mây và sóng" của Ta-go.

Gợi ý trả lời:

Qua văn bản "Mây và sóng" của tác giả Ta-go chúng ta thấy thật cảm động về tình cảm mẫu tử thiêng liêng, tình cảm này vượt lên trên tất cả những vui chơi tầm thường. Tình mẹ con hòa quyện vào nhau, không tách rời nhau. Em không thể nào thiếu mẹ cũng như mẹ cũng không thể nào thiếu em. Tình mẹ con bao trùm tất cả, có mặt muôn nơi đến mức “không ai trên đời này biết được là mẹ con ta đang ở đâu”. Bởi lẽ, ở đâu có mẹ, ở đó có con; ở đâu có con, ở đó có bóng hình mẹ. Tình mẹ con - tình mẫu tử từ giấc mơ bước ra cuộc đời, rồi lại từ cuộc đời ẩn tàng vào tâm tưởng, vào suy tư, vào các trò chơi để cho người mẹ quanh năm vất vả thêm được niềm vui và thêm nụ cười. Tình mẫu tử từ xa xưa hiện về trong hiện tại, tình mẫu tử từ hiện tại lan tỏa tới tương lai. Nó được lồng trong các trò chơi về mây và về sóng và ở mọi lĩnh vực,…

Câu 2: Em có suy nghĩ gì về hình tượng mây và sóng trong văn bản của Ta-go?

Gợi ý trả lời:

- Tác giả Ta-go đã sử dụng hai hình ảnh thiên nhiên vô cùng quen thuộc trong văn bản để nói về tình mẫu tử đó là hình ảnh "mây và sóng", hai hình ảnh này diễn ra theo cả chiều không gian và thời gian.

- Dụng ý của tác giả khi sử dụng hình ảnh "mây và sóng" nhằm thử thách em bé, từ đó nói lên tình mẫu tử thiêng liêng trong cuộc sống này. Chúng ta có thể nhận thấy "mây và sóng" được nhân hóa trở thành những người bạn cùng trò chuyện rủ rê em bé, để từ đó em bé nói ra những suy nghĩ của mình về người mẹ, về tình mẹ con. Mây và sóng cũng gắn quyện với nhau, mãi mãi như tình mẹ con bất tử.

Sau khi học xong bài này, các em cần nắm một số nội dung chính như sau:

- Cảm nhận ý nghĩa thiêng liêng của tình mẫu tử.

- Thấy được đặc sắc nghệ thuật của lối thơ văn xuôi, trong lời kể có xen đối thoại, cách xây dựng hình ảnh thiên nhiên.

- Rèn kĩ năng cảm thụ thơ được viết theo lối văn xuôi.