Tiếng Việt lớp 5 bài 19B: Người công dân số một (tiếp theo)

Câu hỏi: Quan sát bức tranh sau và cho biết tranh vẽ cảnh gì?

Hướng dẫn giải:

Bức tranh vẽ lại không gian một căn phòng đơn sơ nhưng ngăn nắp, có hai thanh niên (anh Thành và anh Lê) đang trao đổi bàn bạc điều gì đó dưới ngọn đèn dầu, người thanh niên đứng ở cửa (anh Mai) xuất hiện tới thông báo tin tức cho hai người trong phòng.

Người công dân số Một

(tiếp theo)

Lê: - Phải, chúng ta là con dân nước Việt. Nhưng chúng ta sẽ làm được cái gì nào? cái gì nào? Súng kíp của ta mới bắn được một phát thì sung của họ đã bắn được năm, sáu mươi phát. Quan ta lạy súng thần công bốn lạy rồi mới bắn, trong khi ấy đại bác của họ đã bắn được hai mươi viên. Những công dân yếu ớt như anh với tôi thì làm được gì?

Thành: - Tôi muốn đi sang nước họ. Để giành lại non sông, chỉ có hùng tâm tráng khí chưa đủ, phải có trí, có lực… Tôi muốn sang nước họ, xem cách làm ăn của họ, học cái trí khôn của họ để về cứu dân mình…

Lê: - Anh ơi, Phú Lãng Sa ở xa lắm đấy. Tàu biển chạy hàng tháng mới tới nơi. Một suất vé hàng ngàn đồng. Lấy tiền đâu mà đi?

Thành: - Tiền đây chứ đâu? (Xoè hai bàn tay ra) Tôi có anh bạn tên là Mai, quê Hải Phòng. Anh ấy làm bếp dưới tàu La-tút-sơ Tơ-rê-vin. Tôi đang nhờ anh ấy xin cho một chân gì đó….

Lê: - Vất vả lắm. Lại còn say sóng nữa…

(Có tiếng gõ cửa. Anh Mai vào.)

Mai: - (Với anh Lê) Chào ông. (Quay sang anh Thành) Anh Thành ạ, tôi đã xin được cho anh một chân phụ bếp.

Thành: - Cảm ơn anh. Bao giờ phải trình diện?

Mai: - Càng sớm càng tốt. Nhưng đêm nay anh hãy nghĩ kĩ đi đã. Vất vả, khó nhọc lắm đấy. Sóng Biển Đỏ rất dữ dội, có thể chết được. Mà chết thì người ta bỏ vào áo quan, bắn một loạt súng chào, rồi “A-lê hấp!”, cho phăng xuống biển là rồi đời.

Thành: - Tôi nghĩ kĩ lắm rồi. Làm thân nô lệ mà muốn xoá bỏ kiếp nô lệ thì sẽ thành công dân, còn yên phận nô lệ thì mãi mãi là đầy tớ cho người ta... Đi ngay có được không, anh?

Mai: - Cũng được.

(Thành cho sách vào túi quần áo, khoác lên vai)

Lê: - Này… Còn ngọn đèn hoa kì…

Thành: - Sẽ có một ngòn đèn khác anh ạ. Chào anh nhé! (Cùng Mai đi ra cửa).

Lê: - Ch… ào!

(Tắt đèn)

Theo HÀ VĂN CẦU - VŨ ĐÌNH PHÒNG

Cuộc đối thoại tiếp tục, anh Thành muốn đi học hỏi nước Pháp để hiểu và đánh bại lại họ, dù khó khăn đến mấy cũng chấp nhận. Anh Mai xuất hiện, thông báo đã xin được cho anh Thành việc phụ bếp trên tàu của Pháp. Anh Thành theo anh Mai đi. Đây chính là câu chuyện về Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước.

- Súng thần công: súng lớn thời xưa, đặt trên bệ cố định hoặc trên giá có bánh xe, có đoạn bằng đá, đồng hoặc gang, hình cầu, được nạp từ miệng nòng; tầm bắn xa khoảng hơn 200 mét.

- Hùng tâm tráng khí: lòng quả cảm và khí phách mạnh mẽ.

- Tàu la-tút-sơ Tơ-rê-vin: một tàu buôn của người Pháp. Trên chiếc tàu này, năm 1911, Bác Hồ rời Tổ quốc đi tìm đường cứu nước.

- Biển Đỏ (còn gọi là Hồng Hải) biển thuộc Ấn Độ Dương, nước có sắc đỏ.

- A-lê-hấp (tiếng Pháp): lời thúc giục hành động.

Câu 1: Anh Lê, anh Thành đều là những thanh niên yêu nước, nhưng giữa họ có gì khác nhau?

Hướng dẫn giải:

Năm lời thoại giữa anh Thành và anh Lê mở đầu đoạn kịch cho thấy cả anh Lê và anh Thành đều yêu nước. Anh Lê thấy rất nhiều khó khăn khi tìm đường cứu nước (súng của ta kém địch xa, đi sang nước Pháp rất khó vì ở xa, không có phương tiện, tiền nong đi lại…). Ngược lại anh Thành đầy quyết tâm và luôn sáng tạo (muốn sang Pháp để học cái trí khôn, cách làm ăn của họ về cứu dân mình, dùng hai bàn tay lao động kiếm tiền để sang Pháp…).

Câu 2: Quyết tâm của anh Thành đi tìm đường cứu nước được thể hiện qua những lời nói, cử chỉ nào?

Hướng dẫn giải:

Quyết tâm của anh Thành đi tìm đường cứu nước được thể hiện:

- Qua lời nói: "Tôi muốn sang nước họ, xem cách làm ăn của họ, học cái trí khôn của họ để về cứu dân mình… Làm thân nô lệ mà muốn xóa bỏ kiếp nô lệ thì sẽ thành công dân, còn yên phận nô lệ thì mãi mãi làm đầy tớ cho người ta… Đi ngay có được không, anh?".

- Qua cử chỉ: "Xòe hai bàn tay ra để trả lời câu hỏi của anh Lê: Tiền đây chứ đâu?".

- Qua hành động: "Cho sách vào túi quần áo, khoác lên vai và đi ngay cùng anh Mai để nhận việc".

Câu 3: "Người công dân số một" trong đoạn kịch là ai? Vì sao có thể gọi như vậy?

Hướng dẫn giải:

Người công dân số Một trong đoạn kịch là Bác Hồ. Bác là người mong muốn xóa kiếp nô lệ, thành người nông dân đầu tiên của nước Việt Nam độc lập.

Năm 1954, các cán bộ đang dự hội nghị tổng kết ở Bắc Giang thì có lệnh Trung ương rút bớt một số người đi học lớp tiếp quản Thủ đô. Ai nấy đều háo hức muốn đi. Nhất là những người quê ở Hà Nội. Bao năm xa nhà, nhớ Thủ đô, nay được dịp trở về công tác, anh em bàn tán sôi nổi. Nhiều người đề nghị cấp trên chiếu cố nỗi niềm riêng đó và cho được toại nguyện. Tư tưởng cán bộ dự hội nghị có chiều phân tán…

Giữa lúc đó, Bác Hồ đến thăm hội nghị. Các đại biểu ùa ra đón Bác, Bác bước lên diễn đàn, mồ hôi ướt đầm hai bên vai áo nâu… Khi tiếng vỗ tay đã ngớt, Bác hiền từ nhìn khắp hội trường và nói chuyện về tình hình thời sự. Nói đến nhiệm vụ của toàn Đảng trong lúc này, Bác bỗng rút trong túi áo ra một chiếc đồng hồ quả quýt và hỏi:

- Các cô chú có thấy cái gì đây không?

Mọi người đồng thanh:

- Cái đồng hồ ạ.

- Thế trên mặt đồng hồ có những chữ gì?

- Có những con số ạ.

- Cái kim ngắn, kim dài để làm gì?

- Để chỉ giờ,chỉ phút ạ.

- Cái máy bên trong dùng để làm gì?

- Để điều khiển cái kim chạy ạ.

Bác mỉm cười, hỏi tiếp:

- Thế trong cái đồng hồ này bộ phận nào là quan trọng?

Mọi người còn đang suy nghĩ thì Bác lại hỏi:

- Trong cái đồng hồ, bỏ đi một bộ phận có được không?

- Thưa không được ạ.

Nghe mọi người trả lời, Bác bèn giơ chiếc đồng hồ lên cao và kết luận:

- Các bộ phận của một chiếc đồng hồ cũng ví như các cơ quan của một Nhà nước, như các nhiệm vụ cách mạng. Đã là nhiệm vụ của cách mạng thì đều là quan trọng, đều cần phải làm. Các cô chú thử nghĩ xem: trong một chiếc đồng hồ mà anh kim đòi làm anh chữ số, anh máy lại đòi ra ngoài làm cái mặt đồng hồ… cứ tranh nhau chỗ đứng như thế thì còn là cái đồng hồ được không?

Chỉ trong ít phút ngắn ngủi, câu chuyện chiếc đồng hồ của Bác đã khiến cho ai nấy đều thấm thía, tự đánh tan được những thắc mắc riêng tư.

Hướng dẫn giải:

- Khi nghe thầy cô kể chuyện chú ý lắng nghe.

- Ghi chú lại những nội dung quan trọng.

Câu 4: Dựa vào tranh và câu hỏi gợi ý, em kể lại từng đoạn và toàn bộ câu chuyện.

- Tranh 1: Các cán bộ dự hội nghị ở Bắc Giang có nguyện vọng gì?

- Tranh 2: Chuyện gì xảy ra sau đó?

- Tranh 3: Bác Hồ đã nói gì với đại biểu?

- Tranh 4: Sau khi nghe chuyện về chiếc đồng hồ Bác kể, mọi người thế nào?

Hướng dẫn giải:

- Tranh 1: Năm 1954, trong một cuộc họp cán bộ ở Bắc Giang, mọi người nhận được tin Trung ương rút bớt một số người đi học lớp tiếp quản Thủ đô, các cán bộ danh dự hội nghị bàn tán sôi nổi. Ai nấy đều háo hức muốn đi. Không khí của buổi họp cũng vì thế mà bị phân tán.

- Tranh 2: Giữa lúc đó Bác Hồ đến thăm hội nghị. Các đại biểu ùa ra đón Bác.

- Tranh 3: Câu chuyện được kể với diễn biến về những sự việc cụ thể. Khi Bác Hồ nói đến nhiệm vụ của toàn Đảng trong lúc này, Bác bỗng rút trong túi áo ra một chiếc đồng hồ quả quýt. Bác mượn câu chuyện về chiếc đồng hồ để đả thông tư tưởng cán bộ một cách hóm hỉnh. Các bộ phận của một chiếc đồng hồ cũng ví như các cơ quan của một Nhà nước, như các nhiệm vụ cách mạng. Đã là nhiệm vụ của cách mạng thì đều là quan trọng, đều cần phải làm.

- Tranh 4: Câu chuyện về chiếc đồng hồ của Bác khiến cho ai nấy đều thấm thía, tự mình đánh tan những thắc mắc riêng tư.

Câu 5: Trao đổi về ý nghĩa câu chuyện: Câu chuyện khuyên em điều gì?

Hướng dẫn giải:

Mỗi công việc đều quan trọng và đáng quý, cần làm việc theo đúng phân công, không nên so bì hoặc ích kỉ chỉ nghĩ đến việc riêng của mình.

Câu hỏi: Kể lại cho người thân nghe câu chuyện Chiếc đồng hồ.

Hướng dẫn giải:

Mẹ ơi hôm nay đi học con được nghe cô giáo kể một câu chuyện rất có ý nghĩa về Bác Hồ kính yêu. Câu chuyện có tên là Chiếc đồng hồ. Để con kể lại cho mẹ nghe nhé:

Năm 1954, trong một cuộc họp cán bộ ở Bắc Giang, mọi người nhận được tin Trung ương rút bớt một số người đi học lớp tiếp quản Thủ đô, các cán bộ danh dự hội nghị bàn tán sôi nổi. Ai nấy đều háo hức muốn đi. Không khí của buổi họp cũng vì thế mà bị phân tán.

Giữa lúc đó Bác Hồ đến thăm hội nghị. Các đại biểu ùa ra đón Bác.

Khi nói đến nhiệm vụ của toàn Đảng trong lúc này, Bác bỗng rút trong túi áo ra một chiếc đồng hồ quả quýt. Bác mượn câu chuyện về chiếc đồng hồ để đả thông tư tưởng cán bộ một cách hóm hỉnh. Các bộ phận của một chiếc đồng hồ cũng ví như các cơ quan của một Nhà nước, như các nhiệm vụ cách mạng. Đã là nhiệm vụ của cách mạng thì đều là quan trọng, đều cần phải làm.

Câu chuyện về chiếc đồng hồ của Bác khiến cho ai nấy đều thấm thía, tự mình đánh tan những thắc mắc riêng tư.

Mẹ ơi chỉ bằng một chiếc đồng hồ bé nhỏ Bác Hồ đã đả thông được tư tưởng cho các đại biểu trong hội nghị. Đọc câu chuyện này xong con cũng hiểu được một điều thật đáng quý: Mỗi công việc đều quan trọng và đáng quý, cần làm việc theo đúng phân công, không nên so bì hoặc ích kỉ chỉ nghĩ đến việc riêng của mình.

Sau khi học xong bài này, các em cần nắm một số nội dung chính như sau:

- Nắm được nội dung và ý nghĩa của văn bản "Người công dân số một".

- Rèn luyện kĩ năng tập đọc một văn bản.

- Kể lại được câu chuyện đã nghe hoặc đã đọc.