Luận văn ThS: Hát Hầu Vua trong lễ cấp sắc của người Dao Lô Gang ở Hợp Tiến Đồng Hỷ Thái Nguyên

1. Mở đầu

1.1 Mục đích nghiên cứu

Mục đích đi sâu nghiên cứu về nội dung, nghệ thuật của các bài hát Hầu Vua và cách hành lễ trong lễ cấp sắc của người Dao Lô Gang ở Hợp Tiến, Đồng Hỷ, Thái Nguyên. Trên cơ sở đó tìm hiểu đời sống văn hóa tín ngưỡng nhằm bảo tồn, gìn giữ và phục hồi, phát huy những giá trị văn học dân  gian truyền thống trong nghi lễ tín ngưỡng của cộng  đồng người Dao. Góp phần tôn vinh bản sắc dân tộc để trở thành di sản văn hóa. Khẳng định giá trị to lớn về mặt văn học của những bài hát Hầu Vua được sử dụng trong lễ cấp sắc của đồng bào dân tộc Dao Lô Gang. Tài liệu này góp phần phục vụ việc nghiên cứu và tìm hiểu những nét giá trị to lớn trong nghi lễ truyền thống ở tỉnh Thái Nguyên nói riêng và khu vực Trung du miền núi Bắc Bộ nói chung

1.2 Đối tượng phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu: những bài hát Hầu Vua trong lễ cấp sắc của người Dao Lô Gang ở xã Hợp Tiến, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên.

Phạm vi nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu về những bài hát Hầu Vua trong lễ cấp sắc của người Dao Lô Gang ở xã Hợp Tiến, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên. Các bài hát Hầu Vua trong lễ cấp sắc của người Dao Lô Gang khá phong phú, nhưng do còn nhiều hạn chế trong quá trình nghiên cứu và việc sưu tập tư liệu còn nhiều khó khăn. Cho nên, luận văn chỉ tập trung khảo sát, thu thập một số bài hát Hầu Vua (có kèm theo bản dịch sang tiếng phổ thông) của thầy cúng cấp sắc Triệu Tiến Phan cung cấp, được thể hiện trong lễ cấp sắc của tộc người Dao Lô Gang qua ba đoạn chính Thỉnh thánh - Chiêu nhuận - Tiễn thánh. Chúng tôi đi điền dã từ tháng 3 năm 2015 đến tháng 4 năm 2016 sưu tầm được 466 câu thơ. Ngoài ra, chúng tôi còn sưu tập và tìm hiểu thêm những bài hát mang chức năng nghi lễ của người Dao ở một số địa phương khác để so sánh. Trong khuôn khổ của luận văn này, chúng tôi chỉ nghiên cứu chủ yếu trên phương diện nội dung và nghệ thuật trong các bài hát Hầu Vua. Qua đó, chúng tôi tìm hiểu thêm được bản sắc văn hóa tín ngưỡng của dân tộc Dao Lô Gang. 

1.3 Phương pháp nghiên cứu

Phương pháp điền dã, sưu tầm: Để có được cái nhìn khách quan nhất về quá trình diễn ra nghi lễ cấp sắc, cảm thụ trực tiếp những bài hát, đặc biệt là các bài hát Hầu Vua được diễn xướng trong lễ cấp sắc.  

Phương pháp thống kê: Để thu thập, tổng hợp, trình bày số liệu. 

Phương pháp phân tích, tổng hợp : Nghiên cứu sách, báo, những công trình nghiên cứu, các website có liên quan quan đến đề tài.  

Phương pháp so sánh: Để so sánh những bài hát Hầu Vua ở Hợp Tiến - Đồng Hỷ  - Thái Nguyên với các bài hát Hầu Vua ở các địa phương khác. Đồng thời, so sánh với ca dao của người Kinh để thấy được những nét đặc sắc trong dân ca của người Dao nói chung và Hát Hầu Vua nói riêng. 

Phương pháp nghiên cứu liên ngành: Nhằm tổng hợp tri thức của nhiều lĩnh vực và nhiều ngành học khác nhau để có nhận thức sâu hơn và toàn diện hơn về vấn đề được nghiên cứu.

2. Nội dung

3. Kết luận

Hiện nay trong các ngày lễ cấp sắc những lời hát Hầu Vua vẫn được cất lên trong tiếng chuông đồng, tiếng trống, chũm chọe... hòa tấu ở Hợp Tiến - Đồng Hỷ - Thái Nguyên và vẫn còn ngân xa đến nhiều vùng miền khác như một minh chứng cho sự tồn tại của một nền văn hóa lâu đời và là lời tri ân sâu sắc đến lớp thế hệ đi trước. Lễ  cấp sắc của người Dao Thái Nguyên đã được công nhân là di sản văn hóa phi vật thể của quốc gia. Việc tổ chức lễ cấp sắc không chỉ là niềm tự hào, niềm vui cho cá nhân mà là niềm vinh dự  cho cả một dòng tộc, một cộng đồng người. Tuy nhiên, hát Hầu Vua của người Dao Lô Gang đang đứng trước nguy cơ bị mai một cả về nguồn tư liệu, nghệ nhân, những nét phong tục tập quán, người kế cận... Cho nên, vấn đề bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa cho thế hệ mai sau là một việc làm ngày càng bức thiết, để nó không dần bị mai một và biến mất trong quá trình hội nhập, giao lưu văn hóa toàn cầu. Để gìn giữ nguyên vẹn những giá trị của hát Hầu Vua cần tích cực triển khai việc sao lưu sách hát cổ, tiến hành sưu tầm, thu thập tài liệu, ghi hình, dịch sách, in sách... Mở lớp dạy chữ Nôm Dao nhằm giúp thế hệ trẻ có thể đọc và hiểu được ý  nghĩa những làn điệu Páo dung của dân tộc mình. Đồng thời phục dựng lại toàn bộ lễ cấp sắc và hát Hầu Vua để đưa vào chương trình giảng dạy trong môi trường giáo dục chuyên nghiệp. Đối với các cấp các ngành có thẩm quyền cần nhanh chóng xây dựng hồ sơ để  khẳng định và tôn vinh những giá trị của hát Hầu Vua đến bạn bè trên toàn thế giới được biết đến.

4. Tài liệu tham khảo

Đào Duy Anh (1990), Hán –  Việt từ điển, Nxb Văn học. 

Nông Quốc Chấn (1967), “Hãy khơi dòng thơ ca dân gian các dân tộc thiểu số”, Tạp chí  Văn học (1). 

Nông Quốc Chấn (Chủ  biên), Hoàng Thao, Hà Văn Thư, Mạc Phi, Trần Văn Tấn (Biên soạn, chú giải) (1979), Hợp tuyển thơ văn Việt Nam -  Văn học dân tộc ít người, quyển một, Nxb Văn học, H. 

Phan Huy Chú (1992), Lịch triều hiến chương loại chí, NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội.  

Bế Viết Đẳng, Nguyễn Khắc Tụng, Trung  Nông, Nguyễn Nam Tiến (1971), Người Dao ở Việt Nam , Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội....